INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Jerzy Grabowski (z Konopnicy Grabowski)      Podpis Jana z Konopnicy Grabowskiego, marszałka konfederackiego , na liście ze Słucka, 1767 - w: Autografy dawne - teki Władysława Górskiego. T. 4, Gadomski – Jordan - karta 57v - w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie - sygn.: BJ Rkp. 6147 IV t.

Jan Jerzy Grabowski (z Konopnicy Grabowski)  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1959-1960 w VIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Grabowski Jan Jerzy h. Topór (zm. 1789), komendant gwardii przybocznej litewskiej, marszałek konfederacji słuckiej. Pisał się z Konopnicy; był drugim synem Stefana, starosty wisztynieckiego, i Teodory ze Stryjeńskich, obojga wyznania kalwińskiego. Zawdzięcza imię w historii głównie naczelnej roli, jaką odegrał w ruchu dysydenckim za Stanisława Augusta, ale także jako wygodny małżonek Elżbiety z Szydłowskich, wpływowej kochanki króla. Wykształcenie otrzymał dość staranne, bo w potrzebie okazywał się wymownym i rozgarniętym człowiekiem. Służył zrazu jako pułkownik regimentu konnego pod hetmanem Ogińskim, potem został generał-majorem. Rozróżnić zresztą czterech braci Grabowskich w źródłach niełatwo, bo wszyscy tam figurują z generalskimi tytułami, a zwykle bez imion. Król Stanisław, przez szczególną słabość zrobił G-ego komendantem przybocznej gwardii litewskiej; ów jednak popadł z Komisją Wojskową Lit. w takie zatargi, że mu groził proces i kara śmierci. Za to w działalności politycznej okazał się komendantem aż zbyt uległym wobec obcych czynników. Od r. co najmniej 1764 pod wpływem brata Pawła i rodziny Goltzów zajął się podniesieniem sprawy różnowierczej na dworach akatolickich. Odrzucał wszelkie kompromisy i żądał dla swych współwyznawców pełnej wolności. 20 III 1767 r. stanął na czele konfederacji słuckiej ewangelików i prawosławnych, którą notyfikował królowi przez Wołka-Łaniewskiego i F. Zarembę; sam też w lipcu i wrześniu jeździł do stolicy, tj. głównie do ambasadora Repnina. Dostał Order Aleksandra Newskiego, zagajał układy z katolikami w sejmowej komisji banalną mową, ale to wszystko były raczej reprezentacyjne gesty: marszałek w osiągalność mandatów poselskich dla różnowierców nie wierzył i przeczuwał złe skutki całej roboty. Istotnie konfederaci barscy obrócili się przeciw Grabowskim, a dolewały oliwy do ognia wiadomości, że jeden z Grabowskich, Michał Grzegorz, walczył po stronie Rosjan. Jan G., wówczas już generał-lejtnant, potem generał-inspektor wojsk lit., próbował się nie narażać, ale to go nie uchroniło od straty już w pierwszym roku wojny 200 000 zł. Liczył na odszkodowanie i niezłą karierę, że będzie posłem do Szwecji albo wojewodą brzesko-litewskim; król jednak wobec nastroju opinii i kontroli Czartoryskich stale mu tego odmawiał, a Repnin od jesieni 1768 r., dążąc do uspokojenia kraju, uprzedzał G-ego i Goltza, żeby byli gotowi na zrzeczenie się «legislacji». Z wielkim zgorszeniem dowiedzieli się protestanci, że ich szef po śmierci pierwszej żony, Anny z Gruszczyńskich, zakochał się w katoliczce Elżbiecie Szydłowskiej, kasztelance mazowieckiej. Ślub odbył się 14 I 1769 r. W ciągu r. 1769 sytuacja dysydentów się nie poprawiła: z jednej strony kanclerz Czartoryski namawiał G-ego na ustępstwa, z drugiej ambasador Wołkoński w porozumieniu z Goltzem, a w myśl rozkazów petersburskich, inspirowanych z Berlina i Kopenhagi, na owe ustępstwa nie pozwalał. W styczniu 1770 r. gruchnęła wieść, że Jan i Michał Grabowscy wpadli w ręce konfederatów; schwytał ich w Siedlcach 25 t. m. regimentarz rawski J. Pakosz, gdy jechali z eskortą do Brześcia, aby stamtąd przyprowadzić królowi regiment konnej gwardii. Odstawiono aresztantów do granicy węgierskiej, do dyspozycji Generalności. Szczęściem dla Grabowskich marszałek J. Bierzyński, który gromadził oddziały w okolicy Muszynki i Gabułtowa, wtedy właśnie przygotowywał bunt przeciw Generalności według dawniejszych planów Wessla i nie wydał jeńców Pułaskiemu. Gdy doszło między nim a generałami do szczerej rozmowy, ci ostatni odnieśli przewagę: Bierzyński zdecydował się na zdradę i pozwolił obu się wymknąć; początkowo bracia siedzieli na Słowaczyźnie, a potem Michał walczył z konfederatami w Małopolsce, a Jan okólnymi drogami wrócił do Warszawy. Odtąd G. schodzi za kulisy, głosu jego nie słychać już ani w pertraktacjach ugodowych pod batutą Salderna (czerwiec–lipiec), ani nawet w późniejszych, na sejmie rozbiorowym 1773–5 r. pod Stackelbergiem, które doprowadziły do wykluczenia dysydentów z senatu i ograniczenia ich reprezentacji w izbie poselskiej. Wśród burzy barskiej za błędy Jana G-ego ucierpiał najstarszy brat, Tomasz Marian, który ustosunkowany z całą katolicką elitą Litwy spokojnie gospodarował, podpisał tylko parę aktów publicznych i może przez nieporozumienie został w sierpniu 1771 r. zrąbany przez partyzantów jakiegoś Gołębiowskiego.

Eks-marszałek słucki w listopadzie 1778 r. kupił dla siebie i żony w ziemi czerskiej królewszczyznę Dembę, potem w r. 1784 inne dobra od królewskiego szwagra Ludwika Tyszkiewicza. Pod datą 16 II 1789 r. Jerzy i Paweł Grabowscy zawiadomili króla, że ojciec ich umarł w Izabelinie. Dzieci Elżbiety z Szydłowskich i króla nosiły imiona Poniatowskich: Konstancja (za W. Dernałowiczem), Michał, Kazimierz, Izabela (za Walentym Sobolewskim) oraz Stanisław, późniejszy minister oświaty. Ci wszyscy uchodzili za potomstwo króla. Synami Jana Jerzego z pierwszej żony byli: Jerzy, inspektor generalny wojsk litewskich, potem komendant wojsk Rzpltej rzymskiej, i Paweł. Z dzieci Tomasza, brata Jana, dwukrotnie żonatego, Zygmunt, krajczy lit., jako poseł głosował za Konstytucją 3 Maja, Paweł poległ w Ameryce po stronie angielskiej w ataku na fort Clinton (5 X 1777), Albert służył w wojsku pruskim, Ludwika wyszła za hr. Mellina, pogromcę Polaków, Stefan, sekretarz stanu Król. Kongres., i Michał zm. 1821.

 

    Oprócz literatury i źródeł, podanych przy art. o Pawle G-m star. czchowskim, szczególnie ważne są: artykuł J. Bartoszewicza w Enc. Org., do którego skorygowania służy relacja Grabowskich o przygodzie 1770 r. i list ich z 23 II w Mosk. Arch. Hist.; nadto Krečetnikov P. N., Žurnal gen.-majora i kavalera… glavnogo komandira Korpusa… o dviženii i vojennych dejstvijach w Polše v 1767 i 1768 gg. Moskva 1863; – B. Czart.: rkp. 663–4, 687, 697, 717, 721, 726–7; Tablica genealogiczna, której kopię dostarczyła Red. P. S. B. H. Pohoska.

Władysław Konopczyński

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Maria Grassi

1757-04-22 - 1838-01-07
malarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.