Strzałecki Jan Michał (1837 lub 1838 – 1919), malarz, konserwator.
Ur. 10 VII w Warszawie, był najstarszym synem Antoniego (1812 lub 1815 – 1898) i Marii z Godeckich, bratem Antoniego Jana (zob.), Wandalina (zob.) i Arkadiusza Apolinarego (1846–1935), kuzynem Teodora Godeckiego (zob.). Ojciec S-ego epizodycznie uczestniczył w powstaniu listopadowym, a w późniejszych latach prowadził zakład malarsko-dekoracyjny we własnym domu przy ul. Topiel 16 w Warszawie.
S. uczył się malarstwa i odnawiania obrazów zapewne u ojca. Ok. r. 1855 wyjechał do Niemiec, by kierować pracami dekoracyjnymi w zamku książąt Thurn und Taxis w Wittenburgu. Po powrocie do Warszawy studiował w Szkole Sztuk Pięknych, zdobywając corocznie nagrody; studia ukończył w r. 1861. Wiadomo, że brał udział w przygotowaniach do powstania styczniowego i w samym powstaniu. W 2. poł. r. 1863 wyjechał na studia malarskie do Monachium; do Warszawy wrócił w r. 1865. T.r. na wystawie w Dreźnie eksponowano rękopis modlitewnika, ozdobiony licznymi rysunkami, wykonanymi przez S-ego. Wystawił następnie w TZSP dwie malowane olejno Madonny (1865 i 1866) i za otrzymane w r. 1868 stypendium Towarzystwa wyjechał do Rzymu na studia w Akad. św. Łukasza. W Rzymie wykonywał kopie dzieł wielkich mistrzów ze zbiorów Muzeów Watykańskich.
Po powrocie w r. 1870 do Warszawy malował S. przede wszystkim obrazy olejne o tematyce religijnej; wykonywał też widoki akwarelowe, a w firmie prowadzonej przez brata, Antoniego Jana, podejmował prace restauratorsko-dekoracyjne. W r. 1879 namalował akwarelową winietę z widokami Krakowa do „Albumu jubileuszowego artystów polskich”, ofiarowanego Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu z okazji pięćdziesięciolecia twórczości (obecnie w Muz. Narod. w P.). W r. 1883 odnawiał i uzupełniał (przy pomocy m.in. brata Wandalina) polichromię w kaplicy Matki Boskiej na Jasnej Górze w Częstochowie. Prace te, prowadzone wg ówczesnych zasad, znacznie ingerowały w pierwotne malowidła i już wtedy spotkały się z ostrą krytyką; Sęp (Władysław Maleszewski) nazwał je «barbarzyńskim malowidłem» („Biesiada Liter.” T. 16: 1883 nr 404 s. 194–5). S. pracował również w kościołach warszawskich (m.in. p. wezw. św. św. Piotra i Pawła oraz św. Floriana na Pradze, w obu razem z bratem Antonim Janem), a także m.in. w kościołach: pojezuickim p. wezw. św. Franciszka Ksawerego w Piotrkowie, pojezuickim (obecnie katedralnym) w Lublinie, pocysterskim w Wąchocku i Wielkowoli koło Opatowa (przed r. 1905; wykonaną tam pracę zaliczał do swych najlepszych dzieł). Do kościoła p. wezw. Opieki Matki Boskiej w Radomiu wykonał kopię obrazu Rafaela Santi „Przemienienie Pańskie”. Na zamówienie rodziny Krasińskich namalował kilkadziesiąt akwarel, przedstawiających widoki i wnętrza kościołów oraz inne budowle i dzieła sztuki związane z tą rodziną; kilka z tych akwarel wystawił w r. 1885 w TZSP. Z r. 1887 pochodzi obraz Św. Paweł w Efezie. W r. 1891 pokazał w TZSP projekt plafonu do Teatru Wielkiego w Warszawie, a w r. 1898 cykl dziewiętnastu akwarel ukazujących bohaterów „Trylogii” Henryka Sienkiewicza. Był autorem i wykonawcą plafonu w sali głównej gmachu filharmonii w Warszawie, otwartego 5 XI 1901 oraz plafonu w jednym z reprezentacyjnych pomieszczeń siedziby Radziwiłłów w Ołyce na Wołyniu. Niektóre jego obrazy i rysunki publikowano w czasopismach, zwłaszcza w „Tygodniku Ilustrowanym”. Rysował też wzory do odlewów produkowanych w Zakładzie brązowniczym braci Łopieńskich w Warszawie. Podobnie jak brat Antoni Jan był S. kolekcjonerem dzieł sztuki i poloników, jednak jego zbiór był znacznie mniejszy. Udostępniał eksponaty na wystawy warszawskie (m.in. 132 obiekty na wystawę w Muz. Przemysłu i Rolnictwa w r. 1889). S. zmarł w Warszawie 7 I 1919, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kw. 180–VI).
S. był żonaty z Ludwiką z Adamczewskich, miał córkę Wandę, zamężną za Władysławem Sztolcmanem.
Grajewski, Bibliogr. ilustracji; – Enc. Warszawy (1994) (Strzałeccy); Pol. Bibliogr. Sztuki; – Budrewicz O., Sagi warszawskie, S. 3, W. 1983 s. 194–6; Fański R., Jeden z ostatnich uczniów b. Szkoły Sztuk Pięknych, „Kraj” 1905 nr 9, dod. „Życie i sztuka” s. 2–4 (fot.); Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; Socha G., Andriolli i rozwój drzeworytu w Polsce, Wr. 1998 s. 39; Wiśniewski J., Monografia dekanatu radomskiego, Radom 1911 s. 289; – Księga pamiątkowa jubileuszu J. I. Kraszewskiego 1879 roku, Kr. 1881; Sprawozdanie Komitetu TZSP, W. 1919 s. 9; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – Kalendarz Informacyjno-Encyklopedyczny 1901 s. 536; „Kur. Warsz.” R. 99: 1919 nr 9, wyd. wieczorne, nr 10; Ruch. Kalendarz Encyklopedyczny na r. 1887, s. 113; „Sacrum Poloniae Millenium” T. 4: 1957 s. 33; „Świat” 1919 nr 3 s. 10 (fot.); „Tyg. Ilustr.” T. 6: 1871 nr 187 s. 60; „Tyg. Powsz.” 1884 nr 2 s. 29; – AP w W.: Źr. arch. do badań geneal. Zbiór Tomasza Strzałeckiego, sygn. 72/1679/0; – IS PAN: Mater. Słown. Artystów Pol.; – Mater. Red. PSB: Informacje Tomasza Strzałeckiego z W.
Stanisław Konarski