Mylius Jan (zm. 1575), poeta humanistyczny. Pochodził z Libenrothen w Turyngii, był synem bliżej nie znanego Walentego. O jego młodości, w szczególności gdzie i kiedy rozpoczął naukę, bliżej nie wiadomo. Gdy w półr. zim. 1560 wpisał się do metryki Uniw. Krak., był już człowiekiem o ukształtowanym profilu umysłowym. Rzutki, znający biegle języki klasyczne i literaturę starożytną, wnet – mimo krótkiego pobytu w Akad. Krak. – zabłysnął jako wzięty i zdolny poeta, nawiązując liczne koneksje, bądź w samym Uniwersytecie: z Wojciechem Wędrogowskim, poetą religijnym, Feliksem Sierpcem, lekarzem, bądź też z ludźmi spoza Akademii: Anzelmem Eforynem, Piotrem z Poznania i Janem Solfą. Rychło jednak, jak się zdaje, z końcem 1561 r. lub z początkiem 1562 r. opuścił Uniwersytet i oddał się prywatnej guwernerce, początkowo w domu kasztelana sandomierskiego Stanisława Maciejowskiego, a następnie u Grzegorza Chodkiewicza, starosty wileńskiego, gdzie czuwał nad wychowaniem jego synów Andrzeja i Aleksandra. Działalność pisarską rozpoczął od wierszy o treści religijnej (In Epiphaniam Domini, 1560, De coniunctione fidelium, 1561), by wnet jednak poświęcić się również i panegirycznej poezji okolicznościowej. Swoje wiersze, wyróżniające się staranną budową metryczną, dedykował ludziom o bardzo różnych zapatrywaniach religijnych i politycznych, m. in. gorliwym katolikom Piotrowi Barży, Stanisławowi Górskiemu, Olbrachtowi Łaskiemu, jak też wybitnym przedstawicielom obozu protestanckiego Hieronimowi Bużeńskiemu, Janowi Bonerowi z Balic, Janowi Lutomirskiemu, Jostowi Ludwikowi Decjuszowi młodszemu i innym. Nie pominął w swych dedykacjach króla Zygmunta Augusta, którego zachęcał do wojny z Turcją i w wierszu Ad inclitos Christianorum contra Turcam milites uczynił go wodzem «świętej wojny». Szczególną pozycję w historii politycznej poezji okolicznościowej epoki Zygmunta Augusta w walce o dominium Maris Baltici zapewnił mu cykl wierszy związanych z rodziną Chodkiewiczów, wodzów i polityków z czasów walki z Iwanem Groźnym: hetmanem Hrehorym Chodkiewiczem, Jerzym i Janem Chodkiewiczami oraz Filonem Kmitą, zięciem Chodkiewiczów. Był M. poetyckim kronikarzem wojny z Iwanem Groźnym w l. 1563 i 1564. W r. 1564 opuścił Litwę i udał się z Andrzejem i Aleksandrem Chodkiewiczami na studia zagraniczne w charakterze ich opiekuna, początkowo do Wiednia, gdzie został na dworze cesarskim uwieńczony laurem poetyckim (17 II 1565) przez Maksymiliana II, któremu dedykował zbiór swoich utworów. Porzuciwszy zajęcia mentorskie u Chodkiewiczów, znalazł się w r. 1567 z nowymi klientami: Józefem Wołłowiczem i Grzegorzem Sapiehą w Wittenberdze, a w r. 1568 w Lipsku. Ostatecznie osiadł na katedrze hebraistyki na uniwersytecie w Jenie. Do ogłoszonego w r. 1572 w Wittenberdze kolejnego wydania „Małego katechizmu” M. Lutra przygotował wersję łacińską. Zmarł 3 VII 1575 w Jenie.
Estreicher; British Museum – General Catalogue of printed Books, New York 1967 XVI 103; Enc. Org.; – Barycz, Historia UJ; tenże, Z dziejów polskich wędrówek naukowych za granicę, Wr. 1969 s. 86–7; Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Czasy Zygmuntowskie, W. 1966 s. 202, 205–7, 381; Wotschke T., Georg Weigel, „Arch. f. Reformationsgesch.” T. 19: 1922 s. 36–7; tenże, Polnische Studenten in Wittenberg, „Jahrbücher f. Kultur u. Gesch. d. Slaven” N. F. I 1936 s. 192; – Album stud. Univ. Crac., III 37.
Andrzej K. Banach