INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jan Rogala z Węgrzynowa (Węgrzynowski) h. Rogala  

 
 
XIV w. - po 8 kwietnia 1461 a przed 3 stycznia 1462
Biogram został opublikowany w latach 1988-1989 r. w XXXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rogala Jan z Węgrzynowa (też Węgrzynowski) h. Rogala (zm. 1461), wojewoda czerski (mazowiecki). Był synem Rogali z Pilchowa i Węgrzynowa (zob.), jedynym bratem Rogali z Węgrzynowa, kaszt. zakroczymskiego (zob.). Nazywany czasem Janem lub Janem Rogalą, często jedynie Rogalą lub Węgrzynowskim, bywa trudny do odróżnienia od brata. Pod koniec życia pisał się też z Sąchocina (dziś Sochocin).

R. wcześnie wstąpił na służbę książęcą. W otoczeniu Janusza I jest znany od l. 1418–20. Był wielokrotnie notowany – bez urzędu – jako świadek czynności prawnych księcia, należał tedy do czołowych dworzan książęcych. Na początku 1428 r. złożył hołd małoletniemu wnukowi Janusza I Bolesławowi IV i jego siostrze Eufemii, uznając ich prawa do następstwa stolca książęcego po przedwczesnej śmierci ich ojca Bolesława Januszowica; wystąpił wówczas obok urzędników ziemskich księstwa, na czele siedmioosobowej grupy możnych nie pełniących urzędu. Po śmierci Janusza I (8 XII 1429) R. pozostał związany z dworem książęcym i występował wśród świadków czynności Bolesława IV. W marcu 1432 otrzymał urząd chorążego wyszogrodzkiego po Pomściborze z Chamska, który został chorążym warszawskim. Uczestniczył w rokowaniach związanych z wykupem ziemi wiskiej przez książąt płockich. U boku Bolesława IV wraz z grupą urzędników mazowieckich przywiesił swą pieczęć do traktatu pokojowego polsko-krzyżackiego z 31 XII 1435 (ratyfikowanego na sejmie w Sieradzu w marcu 1436). Dn. 3 III 1436 R. był świadkiem dokumentu, wystawionego przez Bolesława IV po dojściu do lat sprawnych, potwierdzającego dożywocie jego matki Anny m. in. w ziemi warszawskiej. W tym czasie R. wysunął się na czoło elity rodowej Rogalów w księstwie czerskim, po śmierci marszałka Ścibora z Sąchocina i woj. Piotra Pilikowica ze Skuł. W r. 1439 został marszałkiem dworu Bolesława IV, a zarazem przestano go określać tytułem chorążego wyszogrodzkiego. Urząd ten przejął wówczas bez wątpienia jego brat Rogala. Jako marszałek dworu R. występował na wielu dokumentach, towarzysząc księciu i uczestnicząc w podejmowaniu ważniejszych decyzji. Niewątpliwie tedy uczestniczył R. w działaniach, które doprowadziły do podporządkowania Podlasia Bolesławowi IV po śmierci Zygmunta Kiejstutowicza, a następnie w wojnie litewsko-mazowieckiej 1444 r. kiedy Kazimierz Jagiellończyk odebrał Podlasie.

Na przełomie 1445 i 1446 r. R. został przez Bolesława IV awansowany na wojewodę czerskiego. Ten najwyższy urząd w hierarchii ziemskiej księstwa R. objął po Janie Głowaczu z Leżenic, który wcześniej też był marszałkiem dworu Bolesława IV. Jako wojewoda R. uczestniczył w pracach rady książęcej i był świadkiem ważniejszych dokumentów Bolesława IV, towarzyszył mu też do Krakowa w czerwcu 1447 na koronację królewską Kazimierza Jagiellończyka. Świadkował na przywilejach Bolesława IV dla szlachty z północnowschodniego Mazowsza, wystawionych 18 IX 1447 w Łomży i 14 VI 1448 w Warszawie. Brał udział w zjeździe międzydzielnicowym książąt i dygnitarzy Mazowsza w Czerwińsku w sierpniu 1452, a także w zjeździe w Zakroczymiu w lutym 1453. W lipcu t. r. współdziałał z władzami Związku Pruskiego, doprowadzając do wystąpienia Bolesława IV w sprawie posłów Związku zatrzymanych na Morawach. Po śmierci Bolesława IV (10 IX 1454) R. uczestniczył w rządach regencyjnych księstwa czersko-warszawskiego, sprawowanych w imieniu Konrada III Rudego i jego braci, nieletnich synów Bolesława IV. Kontaktował się też z władzami regencyjnymi księstwa płockiego, współpracując z bpem płockim Pawłem Giżyckim; odwiedził go w Mąkolinie w lipcu 1457. Jako czołowy współpracownik regentki, księżnej Anny, matki Bolesława IV, został przez nią mianowany jednym z 6 wykonawców jej testamentu (3 V 1458). Zabiegając wraz z innymi dygnitarzami o uchronienie Mazowsza od negatywnych konsekwencji wojny polsko-krzyżackiej, trwającej już od r. 1454, R. opowiedział się za wprowadzeniem sześcioletniego rozejmu księstw mazowieckich z Zakonem i podpisał dokument rozejmu 5 VIII 1459 na zjeździe w Czerwińsku. Ostatni raz wystąpił na przywileju czterech książąt mazowieckich: Konrada III i jego braci wystawionym w Warszawie 8 IV 1461, nadającym Starej Warszawie 4 jarmarki.

R. odziedziczył wraz z bratem Węgrzynowo z przyległościami w ziemi ciechanowskiej. Przeprowadził wiele transakcji majątkowych, a także innych operacji finansowych; dochody swe powiększył m. in. biorąc w zarząd dobra kościelne. Poprzez zawarte przed r. 1425 małżeństwo z Małgorzatą, córką Turpina, a wnuczką Sasina ze Smarzewa (dziś Smardzewo) i Bolkowa (dziś Bulkowo), pierwszego marszałka dworu Janusza I, później kaszt. wyszogrodzkiego, wszedł w posiadanie części dóbr zgierskich z ośrodkiem w Zgierzu (obecnie Zegrze) w ziemi zakroczymskiej i Bolkowa w ziemi wyszogrodzkiej; Bolkowo stało się jedną z jego rezydencji (w r. 1452 żona R-i powiększyła wydatnie uposażenie kościoła w Bolkowie, nadając mu 2 włóki ziemi oraz karczmę). W r. 1438 podzielił z bratem dobra, zatrzymując połowę Węgrzynowa, Chodupie i Romanowo, a także połowę Zalesia, kupionego w r. 1427 i połowę Lisewa, którą w t. r. sprzedał Nawojowi z Rostkowa. R. był zapewne spokrewniony z marszałkiem dworu Janusza I Ściborem z Pilchowa i Sąchocina, który wyznaczył go na opiekuna swoich dzieci. Po zgonie Doroty, wdowy po Ściborze z Sąchocina, R. kupił od syna tegoż Jana z Sąchocina, Kiełpin w ziemi warszawskiej oraz duży kompleks dóbr na pograniczu ziem wyszogrodzkiej i ciechanowskiej: Zaborowo, Nocpalsk (Nacpolsk), Sosenkowo, Czamino (Cumino), Piotrowo, Czaplice, Milonkowo, Grąbczewo i Kazarzewo za niespełna 1 200 kóp gr (dobra te powróciły później w posiadanie owego Jana, syna marszałka Ścibora; pisał się Zaborowskim z tegoż Zaborowa, ponadto pisał się też z Obrębu). W r. 1446 R. kupił od Borzuja z Woli Miączyńskiej miasteczko Klwów w pow. radomskim, w t. r. sprzedał Zdziwój w pow. przasnyskim. W r. 1448 R. uzyskał bogate dobra sąchockie dzierżone przez Jana z Sąchocina: miasteczko Sąchocin oraz wsie Rzy, Kuchary, Ciemniewo, Zielona, Konradziec, Gromadzyn i Obrąb nie dopuszczając do sprzedaży ich marszałkowi Wincentemu Giżyckiemu, zaspokajając roszczenia tegoż. Sąchocin stał się wówczas główną siedzibą R-i, w tym rejonie rozbudowywał swą własność kosztem dóbr Węgrzynowskich. W r. 1449 darował swą część Węgrzynowa bratu, sprzedał Chodupie Mikołajowi z Malinia za 400 kóp gr, Romanowo – Borzujowi z Woli Miączyńskiej za 236 grzywien, odstąpił wreszcie Ściborowi z Zaborowa (w ziemi warszawskiej, drugi syn marszałka Ścibora) Kiełpin w zamian za Brzeźnicę i część Chodziszewa. Dobra sąchockie zaokrąglił jeszcze o Gutkowo. Posiadał ponadto dom w Warszawie obok zamku książęcego, na działce należącej wcześniej do marszałka Ścibora z Sąchocina. R. zmarł wkrótce po 8 IV 1461, a przed 3 I 1462, kiedy to urząd woj. czerskiego pełnił już następca, Jan z Boglewic.

W małżeństwie z Małgorzatą miał R. syna Jana, wzmiankowanego w r. 1448, zapewne młodo zmarłego, oraz córkę Dorotę.

Wdowa Małgorzata (zm. między 1481 a 1492) wyszła ponownie za mąż za wdowca Andrzeja Szczubioła z Kozłowa, kaszt. gostyńskiego w latach 1465–87, późniejszego woj. rawskiego.

Córka R-i Dorota (zm. między r. 1481 a 1492) była co najmniej od r. 1448 żoną Jakuba z Boglewic, chorążego czerskiego od r. 1452, kaszt. ciechanowskiego od r. 1463, zarazem starosty ciechanowskiego od r. 1464. Po śmierci ojca objęła ona w posiadanie bogate dobra sąchockie, w których gospodarowała wraz z mężem. Oskarżona o współudział w zamordowaniu swego męża we dworze w Łęczeszycach 5 I 1466 przez Jana Pieniążka z Witowic, archidiakona gnieźnieńskiego, z którym nawiązała wcześniej romans, została zatrzymana wraz z listami otrzymanymi od Pieniążka w Łęczeszycach 6 I 1466 przez brata zabitego Jana z Boglewic, woj. czerskiego (Jan Długosz nazywa go Mikołajem Boglewskim, wojewodą warszawskim). Skazana na śmierć i uwolniona za poręczeniem możnych ziemi czerskiej z ojcowskiego rodu Rogalów: Stanisława z Lipia i Mikołaja z Trzelatkowa (wg Długosza uwolniona dzięki wstawiennictwu bernardynów warszawskich), schroniła się w Działdowie na terenie Prus zakonnych. Następnie wyszła za mąż, za woj. płockiego Ninogniewa Kryskiego (zob.). Po jego śmierci nie wyszła już za mąż, zapewne przebywała w swych dobrach; w r. 1473 otrzymała Bolkowo od matki Małgorzaty. Zarządem dóbr sąchockich zajmowała się matka wraz z Andrzejem Szczubiołem, w r. 1471 prezentowali oni jako posiadacze Sąchocina nowego plebana. W r. 1480 Dorota wraz z matką i bratem stryjecznym Janem zrzekła się praw do dóbr sąchockich, przejętych przez księcia Janusza II. W r. 1481 Dorota została spłacona z praw do domu w Warszawie, którym już w r. 1472 dysponował Bolesław V, książę warszawsko-zakroczymski.

 

Słown. Hist.-Geogr. Ziem Pol., II cz. 1 s. 8–9, 12, 29, 32; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy, s. 165; Wolff, Studia nad urzędnikami maz., (tu z błędami); – Borkiewicz-Celińska A., Osadnictwo ziemi ciechanowskiej w XV w. (1370–1526), wg indeksu, Wr. 1970; Koczerska M., Rodzina szlachecka w Polsce późnego średniowiecza, W. 1975 s. 82–3; Piętka J., Mazowiecka elita feudalna późnego średniowiecza, W. 1975 s. 118–19 (z wieloma błędami); Sobol B., Sejm i sejmiki ziemskie na Mazowszu książęcym, W. 1968 s. 22, 81; – Acta capitulorum, III nr 28; Acta capitulorum Crac., nr 353; Arch. Kom. Prawn. VI 18–20; Długosz, Opera, XIV 424–6, 429–30 (dotyczy Doroty); Iura Masoviae terrestria, W. 1972–4 I nr 82, 84, 90 (falsyfikat), 91, 94, 95, III 263, 267, 295; Janosz-Biskupowa I., Archiwum ziem pruskich, „Roczniki Tow. Nauk. w Tor.” R. 77: 1974 z. 3 nr 94; Kod. maz. (Lubomirskiego), nr 158, 160, 174, 177, 194; Księga ziemi czerskiej 1404–1425, W. 1879 s. LXXXVIII (dotyczy Doroty), XCIX; Księga ziemska zakroczymska pierwsza 1423–1427, W. 1920 nr 251, 253, 2568; Księga ziemska zakroczymska druga 1434–1437, W. 1920 nr 288, 570; Metryka księstwa maz., I, II, w: Pomniki Prawa, W. 1918–30 V passim, VI wg indeksu; Regesta historico-diplomatica s. Mariae Theutonicorum 1198–1525, Göttingen 1948–50 I–II wg indeksu; Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert, Königsberg 1939 I 211, Marburg 1955 II nr 372; Wierzbowski T., Przywileje królewskiego miasta stołecznego Starej Warszawy 1376–1772, W. 1913 nr 13; Wolff A., Źródła do dziejów zamku Warszawskiego, „Roczn. Warsz.” T. 15: 1979 wg indeksu; Zbiór dokumentów oo. Paulinów w Polsce, Oprac. J. Fijałek, Kr. 1938 nr 114; – AGAD: dok. perg. 784, 6602, 8495, Metryka Kor. 3 i 4 passim, 5 k. 142, 6 k. 38v., 125–125v., 9 k. 40v., 129, Ciechanowskie wiecz. 5 k. 79v.–80v., Zakroczymskie ziem. wiecz. rel. 22 k. 206v., 24 k. 213; Arch. Diec. w Płocku: dok. perg. 341, Episcopalia 5 k. 42, 10 k. 160, 33 k. 28v.; B. Czart.: Teki Naruszewicza 19 nr 150; IH PAN: Słownik hist.-geogr. Mazowsza w średniowieczu oprac. przez A. Wolffa, kartoteka ziemi ciechanowskiej, Wilska M., Mazowieckie środowisko dworskie Janusza Starszego, mszp. z 1977 r. s. 154–155; – Materiały do wykazu urzędników maz. do r. 1526 przygotowywanego przez autora życiorysu.

Kazimierz Pacuski

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.