Szamotulski Jan Świdwa h. Nałęcz (zm. 1449).
Ur. najwcześniej w r. 1410, wtedy bowiem jego rodzice wzięli ślub. Był wnukiem Dymitra z Goraja (zob.), synem Dobrogosta (zob.) i Elżbiety z Goraja, starszym bratem Piotra (zob.). Miał siostry: Annę, wydaną za Rafała z Jarosławia (zob.), Katarzynę, żonę Łukasza Górki (zob.) i Beatrycze (Beatę), żonę kaszt. bieckiego Spytka Melsztyńskiego (zob.). Stryjem S-ego był star. ruski Wincenty (zm. 1444, zob.), a ciotką Katarzyna, żona Dobiesława Oleśnickiego (zob.).
Jako młodzieńca ojciec wyswatał S-ego z Jadwigą, córką Tomisława z Miłosławia, dziedziczką części dóbr miłosławskich. Małżeństwo napotkało na przeszkodę, bowiem okazało się, że Jadwiga zawarła już wcześniej ślub (niepotwierdzony w kościele) z Dobiesławem ze Szczekocin; ojciec panny zmusił ją jednak do ślubu z S-m. Sprawa znana jest z supliki Dobiesława złożonej w r. 1429, a więc sam ślub musiał mieć miejsce nieco wcześniej (pierwszy syn S-ego i Jadwigi narodził się może już w r. 1428). Od r. 1436 występował S. jako rycerz pasowany (strenuus), miał zatem zapewne jakieś doświadczenia wojenne; możliwe, że zdobył je na Rusi przy stryju Wincentym. Wiosną 1440 u jego boku ruszył z królem Władysławem III na Węgry. Za położone tam zasługi otrzymał od władcy 20 V 1441 zapis 300 grzywien na cłach w Poznaniu, Kościanie, Kaliszu i Koninie oraz spłatę długów. Jesienią t.r. został wysłany z poselstwem do Malborka. Dn. 15 VI 1444 wraz z bratem Piotrem był w Kołomyi na Rusi; tytułowano go wtedy podkomorzym sandomierskim, ale najpewniej był tylko zastępcą piastującego ten urząd Mikołaja Powały z Taczowa. Być może wkrótce potem udał się z Piotrem ponownie na Węgry; pod Warnę nie dotarli, ponieważ musieli wrócić do kraju z ciałem zmarłego po drodze stryja.
S. asystował ojcu w niektórych transakcjach majątkowych, dokonywał też wspólnych transakcji z bratem; samodzielnie kupował tylko pewne dobra pod Miłosławiem, występując niewątpliwie w imieniu swych dzieci. To ojciec oprawiał w r. 1445 posag i wiano drugiej żonie S-ego, Elżbiecie, i to on także zabezpieczył wtedy darowizną m. Kaźmierza (na południe od Szamotuł) jego dzieci z pierwszego małżeństwa, po sprzedaniu należnej im części dóbr miłosławskich. Widocznie S. nie miał jeszcze wydzielonej części dóbr szamotulskich, a ojciec wciąż kontrolował całość rodzinnego majątku. Wydaje się, że stosunki Dobrogosta z synami nie były dobre; oddał im zapewne tylko należny im po matce Turobin w ziemi chełmskiej. S-ego można utożsamiać z występującym w r. 1447 Świdwą z Turobina, natomiast 24 VIII 1449 S. z bratem Piotrem występowali jako dziedzice pobliskiej Białej (w ziemi lubelskiej). Wzmianki te dotyczą aktywności w sądach lubelskich. S. procesował się w l. 1448–9 w Haliczu o zranienie. Zdaje się więc, że bracia rezydowali wtedy głównie w dobrach wschodnich. Cytowany dokument z 23 VIII 1449 przynosi ostatnią znaną wzmiankę o S-m jako żyjącym. Jako zmarły wspomniany został po raz pierwszy 12 I 1450. Ponieważ ślub jednej z jego córek miał miejsce między 3 VII a 27 X t.r., a liczyć się trzeba z zachowaniem rocznej żałoby, śmierć Jana umiejscowić należy najpewniej między końcem sierpnia a początkiem października 1449.
S. był dwukrotnie żonaty. Z Jadwigą Miłosławską (zm. 1436) miał synów Jana Starszego (zob.), Jana Młodszego (zm. 1462) i być może Wincentego (znanego tylko z jednego wystąpienia w r. 1450, przy czym chodzić może o błąd pisarza), a także córki Elżbietę i Beatę. Z drugą żoną, nieznanego pochodzenia Elżbietą, miał córkę Annę. Jan Młodszy (zwany też Janem Dymitrem, na cześć pradziada Dymitra z Goraja) przeznaczony został do kariery kościelnej. Jako akolita papieski otrzymał w r. 1447 od papieża Mikołaja V prowizję na kanonię krakowską; miał też rezerwację papieską na kanonię poznańską. Mimo poparcia dziada i stryja, do objęcia kanonii w Krakowie nie dopuścił go poróżniony z Szamotulskimi bp krakowski Zbigniew Oleśnicki. Po długim procesie wszedł natomiast Jan Młodszy w posiadanie kanonii w Poznaniu, ale od razu (w r. 1453) z niej zrezygnował. Następnie porzucił stan duchowny i od r. 1460 występował jako człowiek świecki. Córka Elżbieta została wydana w r. 1450 za Mikołaja z Łabiszyna, natomiast Beata, nazywana w r. 1450 panną, określona była w r. 1460 jako zakonnica (nie wiadomo, w jakim klasztorze). Córka Anna została wydana za chorążego poznańskiego Mikołaja Tomickiego i była matką Piotra Tomickiego, bp. poznańskiego i krakowskiego.
Słown. Hist.-Geogr. Ziem Pol., VIII (Szamotuły); Urzędnicy, IV/1; – Brzeziński W., Kujawskie koligacje wielkopolskich rodzin możnowładczych w późnym średniowieczu. (Na przykładzie dziedziców Wąsoszy i Szubina oraz Świdwów Szamotulskich), w: Z dziejów pogranicza kujawsko-wielkopolskiego, Strzelno 2007 s. 64–5; Górczak Z., Rozwój majątków możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI wieku, P. 2007 s. 394–6, 423–4; Jurek T., Średniowieczne Szamotuły i ich dziedzice, w: Szamotuły. Karty z dziejów miasta, Red. A. Gąsiorowski, Szamotuły 2006 s. 36; Kuraś S., Supliki papieskie jako źródło do historii społecznej Polski średniowiecznej, w: Ojczyzna bliższa i dalsza, Kr. 1993 s. 51–2; Szweda A., Organizacja i technika dyplomacji polskiej w stosunkach z zakonem krzyżackim w Prusach w latach 1386–1454, Tor. 2009 s. 351; – Akta grodz. i ziem., V, XII; Bull. Pol., IV; Kod. Wpol., X; Lubelska księga podkomorska piętnastego wieku, Wyd. L. Białkowski, L. 1934; Teki Dworzaczka. CD-ROM, Kórnik–P. 1997; Zbiór dok. mpol., III nr 827, VIII nr 2318; – AP w P.: Księgi Poznań Gr. 3 k. 46v, Gr. 4 k. 80.
Bibliogr. dot. Jana Młodszego: Bull. Pol., VI nr 34, 121, 209, 729; Cod. epist. saec. XV, I/1 nr 141; Repertorium Germanicum, Tübingen 1985–9 VI nr 3647; Vet. Mon. Pol., II nr 82; – AP w P.: Księgi Gniezno Gr. 2 k. 1o–2, Poznań Gr. 6 s. 60, 84, 134, 160; Arch. Archidiec. w P.: Księgi AC 40 k. 18, 93, AC 41 k. 25, AC 42 k. 40, CP 29 k. 151, 153.
Tomasz Jurek