Rościszewski Jan Zygmunt Julian (1839–1900), powstaniec 1863 r., dziennikarz, wydawca „Korespondenta Płockiego”. Ur. 20 III w Borówkach (gub. płocka) w rodzinie ziemiańskiej, był synem Józefa i Honoraty z Trzcińskich.
R. otrzymał staranne wychowanie i wykształcenie domowe; możliwe, iż uczył się też w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnego w Warszawie, był bowiem dobrze wprowadzony w problematykę rolniczą i ekonomiczną. W młodości pisał wiersze: w wydanym dla uczczenia Stanisława Jachowicza zbiorowym piśmie „Wieniec” (W. T. 2: 1858) ogłosił wiersz pt. Dziecię Boże, dwa inne ukazały się w r. 1862 w „Tygodniku Ilustrowanym” (nr 132 i 133). W r. 1862 wydał w Warszawie tomik poezji pt. Mrzonki, w którym zwraca uwagę obecność tematyki ukraińsko-kozackiej, znamionującej wpływ Józefa Bohdana Zaleskiego. Podobno ukazał się jeszcze drugi tomik jego poezji, lecz brak o nim wiadomości w bibliografiach. W tym okresie zarządzał R. już dobrami rodzinnymi (Borowice) w Płockiem. Brał udział w przygotowaniach do powstania, jako zwolennik Ludwika Mierosławskiego wszedł do Komitetu Narodowego Rewolucyjnego, utworzonego latem 1862 przez Jana Kurzynę. Wg zeznań śledczych, w których jednakże mógł zostać pomylony z bratem Józefem, uczestniczył w kampanii kujawskiej Mierosławskiego w lutym 1863, a w lutym 1864 należał do Tow. Patriotów Polskich, zawiązanego przez Kurzynę w Dreźnie. Przejściowo był więziony przez Austriaków w Galicji. W r. 1866 był już w Paryżu członkiem Zjednoczenia Emigracji Polskiej, co by świadczyło, iż zerwał z Mierosławskim. Uczęszczał w Paryżu na wykłady w Sorbonie i w Collège de France, pisywał korespondencje, głównie o sprawach polskich, m. in. do ,,Indépendance Belge”.
Pod koniec lat sześćdziesiątych lub w r. 1870 R. powrócił do kraju i gospodarował na resztkach ojcowizny. Wkrótce jednak sprzedał majątek w Borowicach i przeniósł się do Płocka (1872). Przyjął tam funkcję redaktora „Gazety Płockiej”, a gdy władze rosyjskie nie wyraziły zgody na jej wydawanie, objął stanowisko obieralnego radcy dyrekcji szczegółowej Tow. Kredytowego Ziemskiego, które piastował do śmierci. Zorganizował w Płocku Tow. Dobroczynności i należał do członków jego Rady, był prezesem miejscowej resursy oraz stałym i generalnym reprezentantem płockiego Związku Rolniczego Ubezpieczeń w Warszawskim Tow. Ubezpieczeń. Uzyskawszy po dłuższych staraniach zezwolenie na wydawanie pisma lokalnego, przystąpił w r. 1876 do wydawania „Korespondenta Płockiego”. Pismo to redagował i wypełniał je w znacznej części własnymi artykułami. Autorów szukał wśród miejscowej inteligencji, zwłaszcza wśród ludzi młodych. Pisywali w „Korespondencie Płockim” m. in. ks. Antoni Brykczyński, Ludwik Krzywicki, Jan Lorentowicz, Adam Niemirowski, Michał Synoradzki, Wacław Wolski. Z krótkimi przerwami R. wydawał swój dziennik do r. 1888, wpływając na rozbudzenie i ożywienie życia umysłowego Płocka oraz okolic. R. współpracował także z prasą warszawską. Jego artykuły i korespondencje ukazywały się m. in. w „Kurierze Warszawskim”, „Słowie” i przez wiele lat pt. Kartki płockie w „Wieku”. W celu poratowania zdrowia na początku kwietnia 1900 wyjechał za granicę. Zmarł 29 IV 1900 w Wiesbaden. Zwłoki zostały sprowadzone do kraju i pogrzebane na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
R. był żonaty z Kazimierą Marchwińską; z tego związku urodziło się osiem (lub dziewięć) córek, z których Maria została żoną Witolda Jodko-Narkiewicza (zob.), Ewa, malarka, wyszła za mąż za Jana Lorentowicza (zob.), Paulina była w l. dziewięćdziesiątych działaczką Polskiej Partii Socjalistycznej; losy Wandy i pozostałych nie są nam znane.
Fot. w: „Tyg. Illustr.” 1889 nr 353 s. 213, „Wiek” 1900 nr 122 s. 5; – Estreicher w. XIX; Literatura Pol. Enc., II; Nycek J. B., Ludzie i książki, Płock 1983; Oracki T., Leksykon sławnych Mazowszan, Ciechanów 1977; – Borejsza J., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966 s. 444; Górski S., Dziennikarstwo płockie 1824–1904, „Echa Płockie i Łomżyńskie” 1904 nr 62; Gutry C., Rościszewski Zygmunt, „Zesz. Prasoznawcze” 1975 nr 4 s. 86; Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Wyd. 2, W. 1983; Konarska-Pabiniak B., „Korespondent Płocki”, „Kwart. Hist. Prasy Pol.” 1983 nr 3 s. 13–33; taż, „Korespondent Płocki” ze stuletniej perspektywy, „Notatki Płockie” 1975 nr 4 s. 22–6; Księga Pamiątkowa Koła Płocczan, W. 1931; Przyborowski W., Dzieje 1863 r., Kr. 1897 I 401–2; tenże, Historia dwóch lat…, 1861–1862, Kr. 1896 V 205; Strzelecka B., „Korespondent Płocki”…, „Roczn. Mazowiecki” T. 9: 1987; Wybult F., Postępowy nurt w dawnej prasie płockiej, „Notatki Płockie” 1961 nr 2 s. 17–21; Zdziarski B., Pamiętnik ziemi płockiej, Płock [b. r.ś III 3; – Awejde, Zeznania; Berg N., Zapiski o polskich spiskach i powstaniach, W. 1911 I Ks. 5 s. 82, II Ks. 8 s. 8; Daniłowski W., Notatki do pamiętnika, Kr. 1908; Krzywicki L., Wspomnienia, W. 1957–9, I, III; Listy z Płocka do Józefa Ignacego Kraszewskiego, Ogłosiła B. Konarska-Pabiniak, „Roczn. Mazowiecki” T. 9: 1987; Lorentowicz I., Oczarowania, W. 1972; Prasa tajna, III; Prus B., Kroniki, W. 1953 II; Zbiór zeznań; Zeznania śledcze o powstaniu; – „Kłosy” 1884 nr 997 s. 92; „Roczn. Płocki” 1891 s. 121–2; „Tydzień Liter., Artyst., Nauk. i Społ.” T. 2: 1875 nr 42 s. 403; „Tydzień Pol.” T. 9: 1879 nr 34 s. 538; „Tyg. Illustr.” 1889 nr 253 s. 212–13; – Nekrologi i wzmianki z r. 1900: „Echa Płockie i Łomżyńskie” nr 35 s. 1, nr 36 s. 2, nr 37 s. 1, nr 47 s. 2, „Kur. Warsz.” nr 119 s. 4 i 7 (oraz „Dod. Poranny” nr 120 s. 4), nr 125 s. 6, nr 126 s. 7, nr 127 s. 6 (oraz „Dod. Pranny” nr 128 s. 3), „Słowo” nr 101 s. 2, nr 108 s. 2, „Tyg. Ilustr.” nr 18 s. 358, „Wędrowiec” nr 205 s. 391 (Tr.), „Wiek” nr 120 s. 3, nr 126 s. 5, 7, nr 129 s. 3; – AP w Płocku: Odpis metryki, Borowice nr 16 s. 9 z Księgi urodzonych paraf. Miszewo 1839 r.; – Informacje Stefana Kieniewicza i Cecylii Gajkowskiej z W.
Jan Bujak