Bełza Józef (1805–1888), chemik, syn Tomasza i Antoniny z Rubrowskich, ur. się 18 IX w Mostowicach, pod Wieluniem Uczył się w Piotrkowie a następnie (1821/2–1822/3) w szkole wojewódzkiej ks. pijarów w Warszawie. Po ukończeniu szkoły ks. pijarów wstąpił w r. 1823 na wydział prawa i administracji Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Równocześnie ze studjami prawnemi z zapałem pracował na oddziale fizycznym wydziału filozoficznego. B. otrzymał 14 VII 1827 stopień magistra filozofji, 26 IX 1827 magistra prawa a 15 II 1828 magistra administracji. Służbę publiczną rozpoczął od stanowiska korepetytora Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego w Warszawie (1827–1829) a następnie adjunkta preparatora laboratorjum chemicznego Król. Uniwersytetu. Za napisaną rozprawę o wodach mineralnych otrzymał w r. 1828 złoty medal. W czasie powstania listopadowego pracował nad fabrykacją saletry oraz służył w artylerji gwardji narodowej. Po powstaniu dzięki dobrej opinji S. B. Lindego został mianowany nauczycielem szkoły wydziałowej na Nowym Świecie w Warszawie (II 1832–XII 1832). Po dokonanej w tymże czasie reorganizacji szkół pełnił obowiązki nauczyciela fizyki, chemji i technologji w gimnazjum wojewódzkiem w Warszawie. Obowiązki nauczyciela szkoły średniej nudziły i męczyły B., toteż po roku objął w kwietniu 1836 r. stanowisko profesora chemji i technologji Instytutu Agronomicznego w Marymoncie. Pozatem był jednym z organizatorów i honorowym wykładowcą chemji, fizyki i technologji w założonej w r. 1840 Szkole Farmaceutycznej w Warszawie oraz egzaminatorem Rady Lekarskiej. Niezależnie od pracy w szkołach B. pracował początkowo (1837) jako aplikant bezpłatny potem jako urzędnik (1839) i wreszcie (1850) jako komisarz fabryk w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych. W związku z utworzeniem Akademji Medyko-Chirurgicznej i wchłonięciem przez nią istniejących zakładów naukowych lekarskich przestał B. wykładać w Szkole Farmaceutycznej, a w roku następnym (1858) został zwolniony z obowiązków profesora Instytutu Agronomicznego w Marymoncie. W r. 1860 przestał pełnić obowiązki egzaminatora i członka (od 1843) Rady Lekarskiej. Likwidacja odrębności politycznej Królestwa Polskiego po upadku powstania styczniowego przyczyniła się do wczesnego zakończenia służby publicznej B-y. Po likwidacji w r. 1868 Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych już tylko przez kilka miesięcy pracował B. w Banku Polskim. Współpracował czynnie w pismach »Izyda«, »Piast«, »Bibljoteka warszawska« oraz w wydawnictwie Encyklopedji powszechnej Orgelbranda. Ogłosił drukiem następujące prace: Rozprawa o wodach mineralnych, uważana szczególniej pod wzglądem sposobów i historji ich rozbiorów (W. 1829); Zasady technologji chemicznej i gospodarskiej (W. 1840, II wyd. W. 1851); Chemja policyjno-prawna (W. 1844); O wyrabianiu nawozów, ich zasiłków i bodźców czyli podniet (W. 1852). Przez szereg lat zajmował się gorąco cukrownictwem, świeżo wówczas powstającem w Królestwie, i prócz przetłumaczenia broszury Clemendota »O najnowszych ulepszeniach w robocie cukru z buraków« 1830) wydał obszerną książkę O wyrabianiu cukru z buraków (1837) i ogłosił wiele artykułów i sprawozdań, gdzie przytacza i własne obserwacje. B. ożenił się w r. 1846 z Bogumiłą Ostrowską, z którą miał pięcioro dzieci. Syn Władysław był znanym poetą i publicystą, a Stanisław prawnikiem publicystą. Umarł B. 24 VIII 1888.
Archiwum Akt Dawnych: akta Heroldji 203, K. R. S. W. i D. 16228; Archiwum Skarbowe: akta Kom. Emer. 1665; Archiwum Oświecenia Publicz.: akta Marymontu 73, Szkoły Woj. ks. pijarów, ks. 19/IX, 4/IV 6, Król. Uniw. Warsz. album, 99/II, Konduit Listy 1833/4: Bieliński, Król. Uniw. Warsz., W. 1911, II 470–1: W. enc. il.; Leppert W., Rys dziejów chemji w Polsce, 1917, 145 n.: Kucharzewski, Piśmiennictwo techniczne pol., 1921, 562, 571.
Adam Moraczewski