Mikosza Józef (1744–1825), nauczyciel w polskiej Szkole Orientalnej w Stambule, agent handlowy w Turcji, autor dziełka o Turcji. Wg jednych świadectw (J. I. Bułhakow) był szlachcicem z Białorusi, wg innych – Ormianinem z Kamieńca Podolskiego i komisjonerem domu handlowego Wartaresowiczów. W r. 1782 został wysłany do Turcji, gdzie miał objąć zwierzchnictwo w istniejącej w Konstantynopolu od r. 1766 skromnej polskiej Szkole Orientalnej. Równocześnie Departament Interesów Cudzoziemskich zobowiązał go do «uważania kraju obcego» (Obserwacje polityczne) i dostarczania gabinetowi królewskiemu wiarygodnych informacji o stanie Turcji i stosunkach tam panujących. M. wyruszył z kraju 18 V 1782, a przybył do Stambułu 4 VI t. r. Był nauczycielem «języka polskiego, historii, praw i zwyczajów krajowych» i miał obowiązek «informowania się w obiektach handlowych» (Waliszewski). Za te czynności przysługiwała mu pensja 1 000 piastrów rocznie. Polecono mu uczyć się języka włoskiego i tureckiego, a przede wszystkim zobowiązano do opracowania przy pomocy uczniów szkoły wskazanych tematów, dotyczących spraw tureckich. W ciągu jesieni i zimy 1783 M. nadsyłał do gabinetu królewskiego raporty odnoszące się do zagadnień tureckich. Z tej to korespondencji, po przeredagowaniu, ułożone zostało dziełko Obserwacje polityczne państwa tureckiego… z przydatkiem Myśli partykularnych o człowieku moralnym i o edukacji krajowej… wydane w Warszawie w r. 1787 i dedykowane królowi; zostało ono w r. 1793 wydane w Lipsku w tłumaczeniu niemieckim Samuela Bogumiła Lindego (Reise eines Polens durch die Moldau nach der Turkey…), który je dedykował Józefowi Weyssenhoffowi. Dziełko to stanowi jedno z najlepszych kompendiów wiadomości o Turcji, jakie ukazało się w tym okresie. W r. 1784 M. brał udział w założeniu w Konstantynopolu loży masońskiej «Jutrzenka Bizantyjska», która skupiała emigrację polską, pracowała w języku francuskim i należała do «Wielkiego Wschodu Narodowego Polskiego»; w kilka lat później M. należał w Kamieńcu Podolskim do loży «Ozyrys».
Trudno określić, jak długo M. był zajęty w Szkole Orientalnej. W sierpniu 1790 Piotr Potocki pisał, że M. jest «od dawnego czasu nieczynny», ale na liście płac szkoły pozostawał jeszcze w r. 1791. Na stanowisku przełożonego szkoły nie chciał M-y ani rezydent polski w Konstantynopolu Kajetan Chrzanowski, ani też poseł Piotr Potocki. Myślano o tym, by M. został konsulem w Smyrnie, względnie w Akermanie, ale do tego nie doszło, chciano mu również oddać dozór nad mającym powstać polskim kantorem pocztowym w Stambule w r. 1792. M. wcześnie związał się z rezydentem rosyjskim w Stambule Chwostowem i już w okresie Sejmu Czteroletniego przeszedł jawnie na rosyjską służbę. W październiku 1791 Bułhakow podkreślał, że M. był «bardzo użytecznym do wywiadów i po dziś dzień komunikuje mi wzorowo ciekawości tureckie». Za te usługi miano mu wypłacać 100 piastrów miesięcznie i przyjąć do wojska rosyjskiego w randze majora. Jeszcze w r. 1795 współpracował z ambasadą rosyjską w Konstantynopolu, następnie udał się do Kamieńca Podolskiego, gdzie przy gen.-gubernatorze podolskim T. Tutolminie objął obowiązki tłumacza. Zmarł w r. 1825 w Kamieńcu Podolskim.
Estreicher; Nowy Korbut, V; – Konopczyński W., Polska a Turcja 1683–1792, W. 1936; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Prusiewicz A., Cmentarze kamienieckie, „Litwa i Ruś” 1913 kwiecień s. 104; Reychman J., Tłumacze języków wschodnich w Polsce w XVIII wieku, „Myśl Karaimska” T. 2: 1947 i „Przegl. Oriental.” T. 1: 1948 s. 83–90; tenże, Znajomość i nauczanie języków wschodnich w Polsce w XVIII wieku, Wr. 1951 s. 77–9, 84–7, 88 i in. passim; tenże, Życie polskie w Stambule w XVIII wieku, W. 1959; [Rolle J.] dr Antoni J., Opowiadania historyczne, S. VII, Lw. 1891 s. 286; tenże, Ostatni dragomani Rzeczypospolitej, „Świat” (Kr.) 1892; Smoleński W., Pisma historyczne, Kr. 1901 II 202–22 (Polska Szkoła Orientalna w Stambule); – Ostatni poseł polski do Porty Ottomańskiej…, Paris 1896 I 218, 309, II 6, 94–5, 138, 227; – „Kłosy” T. 27: 1878 s. 117 (J. Rolle); – AGAD: Oryginalne raporty M-y 1783–1793; B. Krasińskich: rkp. 273 s. 82 (Diariusz legacji Piotra Potockiego, spalony?).
Jan Reychman