Milewski Józef (zm. 1838), aktor, dyrektor teatru. W l. 1820–3 występował w Wilnie, w ostatnim roku kierował zespołem wileńskim podczas jego gościnnych występów w Słonimiu, Dubnie i Równem. W r. n. prowadził własny zespół w Ostrogu, następnie w Równem (1825). W r. 1827 grał w zespole Aleksandra Łękawskiego w Kijowie, w r. 1828 u Antoniego Żmijowskiego w Żytomierzu. Od 3 VI do 3 IX 1829, będąc – wg M. Rulikowskiego – dependentem adwokackim, administrował zespołem p. n. Teatr Polski w gmachu Tow. Dobroczynności w Warszawie (zezwolenie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji otrzymał wraz z Marianną Majewską, po przedstawieniu listu polecającego senatora N. Nowosilcowa). Teatr ten, mający bardzo niski poziom artystyczny, zyskał przecież – dzięki lekkiemu repertuarowi i tanim biletom – duże powodzenie u publiczności; był ponadto – jak przypuszczał L. Simon – popierany przez władze carskie jako jeden ze środków w kampanii o zniszczenie Teatru Narodowego. Działalność Teatru Polskiego przyspieszyła otwarcie drugiej sceny w stolicy: inauguracja Teatru Rozmaitości odbyła się 11 IX 1829. M. został zaangażowany do zespołu tego teatru, dążył jednak do ponownego zorganizowania własnego, «komiczno-pantomimicznego» teatru. Po dwukrotnej odmowie władz prośbie o udzielenie patentu zawarł (1832) spółkę teatralną z Sewerynem Malinowskim i wspólnie prowadzili zespół na Ukrainie. M. zmarł 28 V 1838 w Warszawie. Żoną jego była aktorka Milewska (imię nieznane), działająca w l. 1827–52, m. in. w Kijowie, Żytomierzu, Kamieńcu Podolskim, córką – aktorka Milewska (również o nieznanym imieniu), występująca w tych samych zespołach.

Słownik Teatru Pol., (bibliogr.); – Brumer W., Z dziejów powstania drugiego teatru w Warszawie przed stu laty, „Teatr” 1931 nr 5; Rulikowski M., Teatr warszawski od czasów Osińskiego 1825–1915, Lw. [b. r.]; Simon L., Geneza „Teatru Rozmaitości”, „Scena Pol.” 1929 z. 19–21; – Dmochowski F. S., Wspomnienia od 1806 do 1830 r., W. 1959.

Barbara Berger