Popiel (Chościak Popiel) Józef (1848–1880), publicysta, łącznik między krajem a Watykanem. Ur. 11 II w Chocimowie (pow. opatowski), był synem Ludwika (1813–1856), żołnierza w powstaniu listopadowym (odznaczonego Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari), właściciela Chocimowa, i Apolonii z Aleksandrowiczów (jej matka była siostrą późniejszego kardynała Mieczysława Ledóchowskiego – zob.), bratankiem Pawła (zob.) i Wincentego (zob.). Wcześnie osierocony, wychowywał się u stryja Wacława pod kierunkiem kleryków, przysyłanych przez stryja ks. Wincentego. Naukę gimnazjalną rozpoczął P. w Piotrkowie, a ukończył w Warszawie. Studiował prawo w Szkole Głównej Warszawskiej, potem na uniwersytecie w Petersburgu. Chory na płuca, od r. 1869 stale spędzał zimy we Włoszech i w Egipcie, na lato wracał do kraju. W l. 1870–4 odwiedzał też, przebywającego na zesłaniu w Nowogrodzie, stryja Wincentego (wówczas biskupa płockiego).
Jako dziennikarz P. debiutował w „Czasie” reportażami z otwarcia Kanału Sueskiego (grudzień 1869) i Listami z Sycylii (1871–2). Później, obok artykułów zamieszczanych w „Czasie”, wiele publikował w „Przeglądzie Lwowskim” (m. in. w r. 1873 cykl artykułów O dziennikarstwie włoskim i w l. 1877–8 Listy z Włoch) oraz w „Przeglądzie Polskim”. Rzymskie korespondencje P-a łączyły reportaż z publicystyką o katolicko-zachowawczym zaangażowaniu. Stanisław Tarnowski cenił jego «prawdziwy i bardzo różnorodny talent pisarski». Maurycy Mann upatrywał go na swego następcę na stanowisku redaktora „Czasu”. W świetle nekrologów i tradycji rodzinnej P. miał uzdolnienia dyplomatyczne i łatwość nawiązywania kontaktów, dzięki czemu – mimo młodego wieku – wyrobił sobie szerokie stosunki w sferach towarzyskich, politycznych i kościelnych. Ciesząc się zaufaniem Piusa IX i «zaszczycony przyjaźnią» kardynała A. Franchi (poświęcił mu wspomnienie o akcentach osobistych, „Czas” 1878 nr z 8 VIII), był jednym z dyskretnych pośredników w bardzo wówczas przez zaborców utrudnionych stosunkach między krajowym episkopatem a Watykanem. Wedle słów Ludwika Zygmunta Dębickiego P. «miał dar dyplomaty i dziennikarza, aby wszystko wiedzieć, ale wyjawiać tylko to, co można i potrzeba w danej chwili», toteż jego działalność pozostawała ukryta. Przez całe dziesięciolecie swego publicznego zawodu schorowany kuracjusz (w listach do rodziny pisał o nękających go chorobach z pogodnym humorem), w r. 1879 już nie wyjechał na południe. Zmarł w Krakowie 2 II 1880. Pochowany został w grobach rodzinnych przy kościele w podkrakowskiej Ruszczy.
P. rodziny nie założył.
Napis na grobie mówi o posługach P-a dla Stolicy Apostolskiej. Nakładem rodziny ukazał się – poprzedzony wstępem-nekrologiem – Przedruk niektórych artykułów Józefa Popiela (Kr. 1880).
Fot. w Materiałach Red. PSB; – [Dębicki L. Z.], Józef Popiel, „Czas” R. 2: 1880; Pogrzeb Józefa Popiela – Głos Kuriera Poznańskiego i list z Rzymu, „Przegl. Lwow.” R. 10: 1880 s. 276–8; Popiel P., Rodzina Popielów…, Kr. 1936 s. 95–6, 101–2, 128; Tarnowski S., Józef Popiel, „Przegl. Pol.” T. 55: 1880 s. 443–5; – Popiel P., Pamiętniki, (1807–1892), Kr. 1927 (o ojcu P-a Ludwiku); Popiel W., Pamiętniki, Kr. 1915 II 147, 224; Rostworowska J., Życie i wyjątki z listów Emilii z Sołtyków Popielowej, Kr. 1925 s. 123; – Papiery rodzinne u autora życiorysu.
Emanuel Rostworowski