Passini Józef pseud. Kacper, Klim, Krauze (1896–1964), działacz ruchu robotniczego, zawodowego i kombatanckiego. Ur. 23 VII w Warszawie, był jednym z pięciorga dzieci Roberta i Pelagii z Pyszyńskich. Ojciec, z pochodzenia Szwajcar, osiadł na stałe na Targówku w Warszawie i pracował jako ślusarz, matka dorabiała jako praczka. Starszy brat P-ego Stanisław działał w Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcji Rewolucyjnej (aresztowany w r. 1909), a w czasie pierwszej wojny światowej pod pseud. Szpagacik w Polskiej Organizacji Wojskowej w Sosnowcu. P. ukończył 3 klasy szkoły miejskiej, a w r. 1912 zaczął praktykę kelnerską w restauracji «Polonia». Czynny w sekcji młodzieżowej Stow. Zawodowego Kelnerów Królestwa Polskiego, występował niejednokrotnie jako delegat młodzieży do władz związkowych; w r. 1914 uczestniczył w strajku praktykantów kelnerskich. Podczas pierwszej wojny światowej był od r. 1916 związany z grupą młodzieżową Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy.
W Polsce niepodległej P. był jednym z czynniejszych działaczy lewicowych Centralnego Związku Zawodowego Pracowników Kelnerskich RP. Na I Zjeździe Połączeniowym (marzec 1921 w Warszawie) wybrano go na przewodniczącego powstałego wówczas Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Gastronomiczno-Hotelowego w Polsce (ZZPPGH). Należał potem do kierowniczych działaczy związku, a w r. 1932 Zarząd Główny (ZG) ZZPPGH wysunął jego kandydaturę do Rady Zawodowej m. st. Warszawy. Po wstąpieniu w r. 1926 do Komunistycznej Partii Polski (KPP) zorganizował na terenie ZZPPGH komórkę partyjną i następnie kierował nią. Od r. 1929 działał w Lewicy Związkowej, był z ramienia kelnerów członkiem Komisji Międzyzwiązkowej, grupującej kelnerów, kucharzy, cukrowników i piekarzy. Aresztowany na pocz. 1933 r., został wydalony z Polski jako uciążliwy cudzoziemiec (tak jak i ojciec zachował obywatelstwo szwajcarskie). W marcu t. r. powrócił do Polski i na stopie nielegalnej działał jako funkcjonariusz partyjny, najpierw w Komitecie Okręgowym Lewicy Związkowej w Zagłębiu Dąbrowskim, później w Komitetach Okręgowych (KO) KPP: Łódź, Warszawa-Podmiejska i Piotrków–Częstochowa. Ok. r. 1935 został powołany w skład centralnego kierownictwa Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom w Polsce i z jego ramienia działał w obwodach: Płock–Włocławek, Pomorze–Poznań, Łódź i Piotrków–Radom. Skierowany latem 1936 do pracy w łódzkim KO KPP, został 25 VIII t. r. aresztowany i osadzony w więzieniu śledczym. Sąd Okręgowy w Łodzi skazał go 17 XII 1936 za działalność komunistyczną na 3 lata więzienia i utratę praw obywatelskich na 10 lat. Zwolniony po odbyciu wyroku z więzienia w Sieradzu 27 VIII 1939, wrócił do Warszawy.
Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 P. udał się do Łunińca, a stąd do Lwowa. Pracował w gastronomii i działał w związku zawodowym pracowników tej branży. Nie zdążył ewakuować się w r. 1941 przed Niemcami. W styczniu 1942 przedostał się wraz z rodziną do Warszawy. Wkrótce nawiązał kontakt z Polską Partią Robotniczą (PPR) i podjął działalność jako instruktor Komitetu Warszawskiego w dzielnicach Mokotów i Ochota. Wykonywał też zlecone zadania dla Gwardii Ludowej. Później skierowano go do pracy w podziemnym ruchu zawodowym. Poszukiwany przez gestapo, przez pewien czas ukrywał się. Aresztowany 18 XI 1943, przez 9 miesięcy był więziony na Pawiaku. W lipcu 1944 został wysłany do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen, a stąd przewieziony do obozu Dora-Nordhausen, gdzie doczekał się wyzwolenia. Powrócił do Warszawy 2 VI 1945 i przystąpił do pracy w PPR, ruchu zawodowym i kombatanckim. W grudniu t. r. został sekretarzem ZG Polskiego Związku b. Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych. Od chwili zjednoczenia organizacji kombatanckich na kongresie we wrześniu 1949 w Związek Bojowników o Wolność i Demokrację był sekretarzem generalnym jego ZG. Równolegle od r. 1946 pracował w aparacie związkowym jako kierownik Wydziału Młodzieżowego Komisji Centralnej Związków Zawodowych i członek Prezydium ZG Związku Zawodowego Pracowników Instytucji Społecznych. Po przejściu na rentę dla zasłużonych w r. 1957 był czynny w śródmiejskim Komitecie Dzielnicowym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Komisji Historycznej ZG Związku Zawodowego Pracowników Handlu i Spółdzielczości. Zmarł 25 IX 1964 w Warszawie i pochowany został na cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Odznaczony był m. in. Orderem Sztandaru Pracy I kl. i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
P. był dwukrotnie żonaty: z Apolonią z Koszewskich i z Eugenią z Tykocińskich. W pierwszym małżeństwie miał syna Zdzisława, żołnierza Armii Krajowej, poległego w powstaniu warszawskim, w drugim syna Adama (ur. 1941), inżyniera-mechanika, i córkę Barbarę (ur. 1942), pedagoga.
Domańska R., Pawiak więzienie gestapo. Kronika 1939–1944, W. 1978; Hass L., Organizacje zawodowe w Polsce 1918–1939, W. 1963; Kieszczyński L., Kronika ruchu zawodowego w Polsce 1808–1939, W. 1972; Szczygielski Z., Walka o jednolity front w Warszawie 1933–1935, W. 1972 (fot.); – Kartki z dziejów KPP, W. 1958 s. 381; – „Robotnik” 1946 nr 226 s. 4; „Tryb. Ludu” 1964 nr 268–70 (nekrologi i wspomnienia pośmiertne); „Walka Młodych” 1946 nr 30 s. 4; „Za Wolność i Lud” 1949 nr 2 s. 18; – CAW: Akta Krzyża i Medalu Niepodległości (wnioski odrzucone) t. 31 (dot. Stanisława P-ego); Centr. Arch. KC PZPR: Centralna Kartoteka – t. os. J. P. nr 2909 (fot.), Ref. d/s Działaczy Ruchu Robotniczego – t. os. J. P. nr 706/220, t. os. J. P. nr 9326, Więzienie Sieradz t. 436, 639, Więzienie Fordon t. 54, Delegatura Rządu RP 202/II–25 k. 10; Muz. Hist. Pol. Ruchu Rewol. Oddz. Pawiak: Karta osobowa J. P-ego; – Informacje Jolanty Passini (wnuczki P-ego).
Alicja Pacholczykowa