Grodzicki z Grodziska Krzysztof h. Łada (zm. 1659), generał artylerii koronnej, kasztelan kamieniecki. Był synem Wojciecha, komornika ziemi łukowskiej, bratem Pawła, również generała art. kor. Służbę wojskową rozpoczął w armii polskiej za Zygmunta III. Właściwe studia wojskowe, zwłaszcza w dziedzinie artylerii i inżynierii wojskowej, odbył za poparciem Mikołaja Sieniawskiego, podczaszego koronnego, że starszym bratem Pawłem w Niderlandach. Po powrocie do kraju walczył w czasie wojny 1626–9 w Prusach przeciw Szwedom pod hetmanem Stanisławem Koniecpolskim. Wreszcie edukację wojskową uzupełnił w armii cesarskiej w czasie wojny 30-letniej pod komendą Wallensteina. W r. 1640 G. został mianowany gubernatorem Kudaku po Janie Żółtowskim; znacznie przyczynił się do umocnienia tej twierdzy. Jako oberszter artylerii wziął udział w działaniach wojennych na Ukrainie pod komendą hetmana Stanisława Koniecpolskiego i odznaczył się w bitwie z Tatarami pod Ochmatowem 29 I 1644 r. W r. 1648 bronił Kudaku przeciw Chmielnickiemu. Po upartym oporze 26 IX dostawszy się do niewoli kozackiej, przebywał w Trechtymirowskim Monasterze. Na mocy ugody Zborowskiej z r. 1649 został zwolniony po dwuletniej niewoli i w r. 1650 mianowany pułkownikiem artylerii pod komendą hetmana polnego, Marcina Kalinowskiego. W bitwie pod Batohem 2 VI 1652 r. dostał się do niewoli tatarskiej. Niebawem wymieniony z niewoli dzięki staraniom karmelity Hilarego, został mianowany po śmierci Zygmunta Przyjemskiego generałem artylerii kor. (magister artilleriae). W tym charakterze położył duże zasługi jako organizator i dowódca, za jego kierownictwa liczba dział i moździerzy wzrosła w r. 1654 do 387. W r. 1653 dowodził artylerią przeciw Tatarom w obozie pod Żwańcem; z początkiem 1655 r. wziął udział w bitwie pod Ochmatowem w działaniach przeciw Chmielnickiemu i Buturlinowi, a jesienią t. r., mianowany gubernatorem Lwowa, bronił skutecznie tego miasta przeciw atakom wojsk Chmielnickiego i Buturlina; najpierw przygotował rozsądnie miasto do obrony, potem rokował z Chmielnickim o okup; z kolei uspokajał niepłatne polskie garnizony w Zamościu i Kamieńcu Podolskim. Za położone zasługi został 22 II 1656 r. starostą drohobyckim. W czerwcu t. r. dowodził z powodzeniem artylerią w szturmie na Warszawę. W toku dalszych działań przeciw Szwedom G. odznaczył się w r. 1656 przy odzyskaniu Łęczycy. W r. 1657 od lutego do czerwca przebywał na załodze w Gdańsku, od czerwca dowodził oblężeniem zajętego przez Szwedów Poznania. W sierpniu 1657 r. działał G. na Pomorzu, aby zmusić elektora do odstąpienia Szwedów. W r. n. mianowany kasztelanem kamienieckim, wziął udział w kampanii w Prusach, bronił Mierzei, skutecznie kierował artylerią podczas oblężenia Torunia do 18 XI 1658 r., stosując nowoczesne środki walki (bomby, granaty). W czasie pertraktacji o odzyskanie Torunia był zakładnikiem z polskiej strony. Po kapitulacji Torunia G. został mianowany gubernatorem tego miasta oraz Prus. Zrazu prowadził z powodzeniem w Prusach południowych działania osłonowe, które przygotowały ostateczną ofensywę i bliskie zwycięstwo. Po sejmie lipcowym 1659 r. rozpoczęto koncentrację wojsk polskich dla odzyskania ujść Wisły. W czasie dalszych działań wojennych zdobył G. 30 VIII 1659 r. Grudziądz, a potem Elbląg. G. zmarł w drugiej poł. 1659 r.

Kamienne popiersie w arsenale lwow.: „Tyg. Ilustr.” 1914 nr 27 s. 526; – Enc. Org.; Enc. Wojsk.; W. Enc. Ilustr.; Boniecki; Niesiecki; Uruski; – Czołowski A., Kudak, „Kwart. Hist.” 1926 s. 161–84; Dubiecki M., Kudak, W. 1879 s. 69, 100, 101, 111, 120, 123, 126, 131–7; Górski, Historia artylerii, s. 142, 143, 145, 146, 304, 305; Jakubowski J., Nauka artylerii, W. 1781 I 19–21; Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości, Kr. 1912 II, III; Kraushar A., Dzieje Krzysztofa Arciszewskiego, Pet. 1893 II 201, 202, 258, 301, 303; Kubala L., Szkice hist., S. I–II, Lw. 1923 s. 68, 321; tenże, Wojna brandenburska i najazd Rakoczego, Lw.–W. [1917] s. 77, 98, 246, 426; tenże, Wojna moskiewska, W.–Kr. 1910 s. 195, 303, 312–5, 318, 320–3; tenże, Wojna szwedzka, Lw.–W.–P. 1914 s. 295, 314, 339, 345, 476; tenże, Wojna duńska i pokój oliwski, Lw. 1922 s. 30, 51, 185, 186, 189, 191, 194, 198, 467, 543, 596; Nowak T., Oblężenie Torunia w r. 1658, „Rocz. Tor.” 1936; Polska w okresie drugiej wojny północnej, W. 1957 II; Walewski A., Historia wyzwolenia Polski, Kr. 1866–8 I–II; – Kochowski W., Klimakter I, Kr. 1683; tenże, Klimakter II, Kr. 1688 s. 265, 334, 336, 343, 344, 399, 418, 419; Medeksza S., Księga pamiętnicza, Kr. 1875, Script. Rer. Pol., III; Michałowski J., Księga pamiętnicza, Kr. 1864 s. 365, 383, 385, 806; Oświęcim S., Diariusz, Kr. 1907; Rudawski J. W., Historia polska, Pet., Mohylew 1855 I 58, II 35–6; Starowolski Sz., Monumenta Sarmatarum, Kr. 1655 s. 288; Twardowski S., Wojna domowa z Kozaki i Tatary, Kalisz 1681 s. 253, 254, 269; Vol. leg., IV 485, 611; – B. PAN w Kr.: rkp. 1056 k. 1; B. Czart.: rkp. nr 150 s. 105, nr 2576 s. 95; B. Ossol.: rkp. 231 k. 145–6.

Adam Przyboś