Lanckoroński (Włodzisławski) Krzysztof h. Zadora (zm. 1591), kasztelan radomski. Pochodził z gałęzi Lanckorońskich osiadłej na Włodzisławiu (Wodzisławiu) w pow. ksiąskim. Ojcem jego był Jan Włodzisławski-Lanckoroński (poległy w r. 1564 w czasie wojny inflanckiej), od r. 1545 dworzanin królewski, od 1551 łowczy sandomierski, jeden z pierwszych zwolenników reformacji w Małopolsce, senior kalwińskiego Kościoła małopolskiego, patron założonego przez siebie zboru we Włodzisławiu, miejscu licznych zjazdów oraz synodów różnowierczych. Matką L-ego była Anna z Kurozwęk, starościanka szydłowska, córka Hieronima. W l. 1546–7 L. uczył się na uniwersytecie królewieckim. Podobno we wrześniu 1563 r. będąc już kasztelanem czechowskim (?) towarzyszył w nieszczęśliwej wyprawie do Szwecji Janowi Baptyście Tęczyńskiemu. Miał wtedy interweniować u admirała duńskiego w sprawie uwolnienia Tęczyńskiego i jego orszaku. Dn. 10 VII 1567 r. był już kasztelanem małogoskim. We wrześniu 1572 r. jako delegat zjazdu szlacheckiego w Koprzywnicy miał przeszkadzać działalności posłów habsburskich, a w r. 1573 wziął udział w elekcji i podpisał akt wyboru Henryka Walezego.
W czasie drugiego bezkrólewia 24 VIII 1575 r. był obecny na sejmiku głównym małopolskim w Nowym Mieście Korczynie, a w listopadzie na sejmiku w Opatowie został wybrany deputatem do sądów kapturowych. Wziął udział w zjeździe stężyckim (czerwiec 1575); należał wtedy do przeciwników wyboru Habsburga na tron polski. W listopadzie t. r. na sejmie elekcyjnym w Warszawie jako jeden z nielicznych wypowiedział się za kandydaturą Alfonsa, księcia Ferrary, a następnie przyłączył się do partii domagającej się wyboru Piasta. Podczas sejmu brał czynny udział w negocjacjach międzypartyjnych, starał się także odwieść posłów cesarskich od forsowania elekcji Maksymiliana II. Dn. 15 XII podpisał uniwersał tej części szlachty, która obrała królem Batorego. W styczniu n. r. był L. na zjeździe w Jędrzejowie, który wyznaczył go jednym z posłów do Wiednia. Poselstwo miało wpłynąć na cesarza, aby nie przyjmował korony polskiej. W marcu 1576 r. będąc na zjeździe w Krakowie uzyskał pieniądze na koszty podróży i razem z opatem mogilskim M. Białobrzeskim wyjechał do Wiednia. Misja ich nie przyniosła spodziewanych przez szlachtę rezultatów. Posłowie popełnili nadto niezręczność, wydając w ręce cesarza powierzoną im instrukcję i przyjmując zapieczętowany list, w którym Maksymilian tytułował się królem polskim. Wywołało to oburzenie szlachty zebranej w Krakowie, gdy posłowie w kwietniu t. r. zdawali relację ze swojej działalności. Podejrzewano ich o sprzyjanie Habsburgom. Mimo to L. pozostał jednak w Krakowie, witał Stefana Batorego przy wjeździe do miasta, uczestniczył w koronacji i podpisał akt konfirmacji praw wydany przez nowego króla.
W maju 1576 r. Batory wyznaczył L-ego, razem z woj. łęczyckim J. Sierakowskim, posłem do Litwy w celu wezwania Litwinów na zjazd do Warszawy w dn. 3 VI t. r. Nadto na sejmie koronacyjnym wszedł z ramienia senatu do komisji powołanej dla przeprowadzenia lustracji dóbr królewskich na Podlasiu. W r. 1576 otrzymał także starostwo baldenburskie (Biały Bór) i hammersztyńskie (Czarne) w Prusach Królewskich i był deputatem do skarbu kwarcianego w Rawie. W styczniu n. r. zakończył rozpoczętą we wrześniu 1575 r. lustrację dóbr podlaskich. W dn. 15–16 V 1577 r. był na sejmiku generalnym w Nowym Mieście Korczynie i podpisał deklarację szlachty o ustanowieniu podatku. W późniejszym okresie L. z urzędu brał udział w życiu publicznym, uczestniczył w sejmikach w Opatowie w l. 1582 (opowiadając się po stronie opozycji antykanclerskiej) i 1584; w r. 1587 wziął udział w konwokacji po śmierci Stefana Batorego i t. r. był wybrany ponownie deputatem do Rawy, a w r. 1589 razem z J. Boguszem, kasztelanem zawichojskim, opublikował w Opatowie uniwersał o wybieraniu poboru. Dn. 15 IV 1589 r. Zygmunt III nadał mu kasztelanię radomską.
L. był gorliwym wyznawcą kalwinizmu; w swoich dobrach Strzelce i Kotuszów zlikwidował całkowicie kościoły katolickie zagarniając uposażenia plebańskie. Przez krótki okres był patronem zborów kalwińskich w Kurozwękach i Oleśnicy. Dn. 25 X 1574 r. w Krakowie podpisał list kalwińskiej szlachty małopolskiej skierowany do wszystkich sejmików z prośbą o radę i pomoc w ukaraniu winnych zburzenia zboru krakowskiego. L. posiadał dobra w woj. sandomierskim. Należały do niego wsie Czyżów i Korzeń w pow. chęcińskim, które sprzedał w r. 1574. W r. 1579 był dziedzicem Kotuszowa, Jabłonicy, Korytnicy, Czernic, Ponika, Strzelec, posiadał także Oleśnicę i Kurozwęki w pow. wiślickim. Zmarł w r. 1591. L. dwukrotnie zawierał związki małżeńskie: po raz pierwszy w r. 1566 z Anną Tęczyńską h. Topór, która zmarła w r. 1581; powtórnie ożenił się w r. 1582 z Zofią z Wzdowskich h. Śreniawa, wdową po Karwickim, staroście latowickim. Dziećmi L-ego byli Zbigniew, podkomorzy sandomierski, Przecław, Krzysztof oraz Krystyna.
Estreicher; PSB, (Białobrzeski Marcin); Boniecki; Dworzaczek, Genealogia, tabl. 102; Niesiecki; Paprocki; Uruski; – Barwiński E., Zygmunt III i dyssydenci, „Reform. w Pol.” R. 1: 1921 s. 55; Bukowski J., Dzieje reformacji w Polsce…, Kr. 1883–6 I–II; Glemma T., Piotr Kostka, Tor. 1959; Gruszecki S., Walka o władzę w Rzeczypospolitej Polskiej po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów, W. 1969; Kot S., Erazm Otwinowski, „Reform. w Pol.” R. 6: 1934 s. 9; Merczyng H., Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej, W. 1905 s. 129; Urban W., Chłopi wobec reformacji w Małopolsce w drugiej połowie XVI w., Kr. 1959; – Akta sejmikowe woj. krak., I; Arch. Zamoyskiego, I, III; Diariusz zjazdu protestantów w Radomiu 1591 r., Wyd. W. Zakrzewski, Arch. Kom. Hist., Kr. 1902 IX; Diariusze sejmowe r. 1587, Wyd. A. Sokołowski, Kr. 1887, Script. Rer. Pol., XI; Elementa ad fontium, Romae 1964 XI; Lustracja dóbr królewskich woj. podlaskiego 1570 i 1576, Wyd. J. Topolski i J. Wiśniewski, W. 1959; Materiały do dziejów reformacji w Krakowie, Oprac. R. Żelewski, W.–Kr. 1962; Orzelski, Bezkrólewia ksiąg ośmioro; Uchańsciana, I, IV; Vol. leg., II 872, 883, 906, 914, 923, 929, 1063, 1076; Wiad. do dziejów polskich…, Zebrał A. Mosbach, Ostrów 1860; Źródła Dziej., IV, XIV 229–30; – Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Teki Pawińskiego, nr 21 (Akta sejmikowe woj. sandomierskiego, I z. l. 1574–1699), Kartoteka Komitetu Źródeł do Dziejów Życia Umysłowego Polski.
Irena Kaniewska