Liebruder (Liebbruder) Krzysztof (1592–1659), kaznodzieja luterański, autor podręczników do nauki języka polskiego. Ur. 22 III w Białej Oleckiej (pow. olecki). Po ukończeniu elementarnej szkoły w Białej, uczęszczał do gimnazjum w Toruniu, a 5 VII 1607 r. zapisał się na uniwersytet w Królewcu. W grudniu 1618 r. został diakonem przy kościele Św. Mikołaja w Królewcu, służącym przede wszystkim ludności polskiej, dlatego też nazywano go kościołem polskim. Po śmierci proboszcza tego kościoła, Stefana Wilkow (zm. 25 VIII 1620 r.), miejsce jego zajął 1 XI 1620 L. Na tym stanowisku wykazywał wielką troskę o zorganizowanie w podległej mu parafii szkolnictwa polskiego. W r. 1634 zwrócił się w imieniu gminy polskiej do władz z prośbą o pozwolenie na wynajęcie w pobliżu kościoła domu dla potrzeb polskiej szkoły oraz o zatrudnienie tam odpowiedniego nauczyciela. W piśmie tym podkreślił, że język polski jest tu bardzo potrzebny, a wysyłanie dzieci na naukę tego języka w głąb Polski jest połączone z dużymi kosztami. W dn. 22 VII 1634 otrzymał odpowiedź elektora Jerzego Wilhelma zezwalającą na założenie polskiej szkoły.
Następnym krokiem L-a w poczynaniach pedagogicznych było opracowanie dwóch podręczników do nauki języka polskiego dla szkół w Prusach Książęcych. Pierwszy z nich był rozszerzeniem popularnej, opartej na Donacie, gramatyki łacińsko-niemieckiej Jana Rheniusa o podstawowe wiadomości z zakresu fleksji języka polskiego (deklinacja i koniugacja). Pierwsze wydanie tego podręcznika ukazało się drukiem w Elblągu w r. 1642 pt. Donatus Latino Germanicus cum […] Christoph. Liebruderi declinationum versione Polonica […]. Publikacja ta była szeroko używana w szkołach Prus Książęcych i Królewskich i w l. 1646–1773 miała co najmniej 11 wydań w Gdańsku, Elblągu oraz Królewcu. Następnie dzięki pracy i staraniom L-a ukazał się drukiem w Królewcu w r. 1647 popularny podręcznik do wstępnej nauki języka łacińskiego pióra Jana Komeńskiego, zaopatrzony, obok łacińskiej i niemieckiej, również w polską wersję językową, zatytułowany ,,Nova et accurrata Vestibuli Comeniani editio […] ita adornata ut […] Christophori Libruderi […] cura et opera versio Polonica accesserit” […]. Ten podręcznik również zyskał znaczne uznanie, był przez władze miejskie Gdańska zalecony do używania w szkołach publicznych i miał tam dwa wznowienia w r. 1690 oraz 1716. Dbał też L. o to, aby duchowni protestanccy pracujący na terenie Prus Książęcych znali język polski. W tym celu sam udzielał lekcji tego języka kandydatom na duchownych, a niektórych wysyłał na naukę języka polskiego aż do Wilna. Zmarł L. w Królewcu 20 XII 1659 r. i został pochowany w kościele Św. Mikołaja. Był żonaty dwukrotnie: z Katarzyną Vollhahn (miał z nią córkę, wydaną później za polskiego diakona Jana Wnorowiusa) oraz z Gertrudą Hagin (miał z nią również córkę, która wyszła za mąż za diakona Gorlowiusa).
Portret L-a znajdował się w kościele Św. Mikołaja w Królewcu, na północnej ścianie chóru; – Estreicher, XIX 445, XXI 270, XXVI 284–5; Chojnacki M., Bibliografia polskich druków ewangelickich Ziem Zachodnich i Północnych, W. 1966; Arnoldt, Nachrichten; Oracki, Słownik Warmii; Colbe G., Episcopo-Presbyterologia Prussico-Regiomontana ab Anno 1520 ad ann. 1656, Królewiec 1657 s. 38; – Faber W., Die polnische Sprache im Danziger Schul- und Kirchenwesen von der Reformation bis zum Weltkrieg, „Zeitschr. d. Westpreuss. Gesch.-Vereins” H. 70: 1930 s. 119; Grzybowski A., Geschichte der evangelischen Steindammer Kirche zu Königsberg i. Preussen, Königsberg 1905 s. 12, 41–2, 68; Lilienthal M., Erleutertes Preussen, Königsberg 1725 II 846; Łukaszewicz J., Historia szkół w Koronie i w Wielkim Księstwie Litewskiem, P. 1849 I 434; Pawlak M., Z dziejów nauczania języka polskiego w gimnazjum elbląskim w XVII w., „Roczn. Elbląski” T. 4: 1969 s. 133–5; Pniewski W., Język polski w dawnych szkołach gdańskich, Gd. 1938; – Matrikel d. Albertus Univ. zu Königsberg, I 177.
Zbigniew Nowak