Piekarski Krzysztof h. Topór (zm. 1672), wojewoda brzeski litewski, pisarz, tłumacz. Był synem prawdopodobnie Daniela Hieronimowicza, w r. 1603 właściciela Terebelli w woj. brzeskim litewskim. W młodości zaciągnął się do wojska, brał udział w bitwie pod Chocimiem (1621), w walkach ze Szwecją na terenie Prus (1626–9) i w wojnie z Moskwą (1633–4). Następnie porzucił służbę wojskową i osiadł w dobrach rodzinnych w woj. brzeskim litewskim. Miał tam Osówkę i folwark Witulin oraz Terebellę. Ok. r. 1635 wstąpił na służbę do Radziwiłłów nieświeskich, którym pozostał wierny aż do śmierci. W t.r. otrzymał urząd wojskiego brzeskiego litewskiego, ale ostatecznie musiał ustąpić go swemu konkurentowi – Piotrowi Kochlewskiemu. W zamian otrzymał ok. r. 1639 urząd podczaszego brzeskiego litewskiego. Działalność polityczna P-ego w początkowym okresie trudna jest do uchwycenia, gdyż w tym samym czasie żyło w województwie brzeskim kilku Piekarskich z imieniem Krzysztof (np. Krzysztof Piekarski, syn Andrzeja, zmarły przed r. 1646). W r. 1643 P. został wreszcie wojskim brzeskim litewskim po Aleksandrze Szujskim. W r. 1646 był podstarościm czarnawczyckim z ramienia Aleksandra Ludwika Radziwiłła. W maju t.r. wysuwano go, bez skutku, na urząd sędziego ziemskiego brzeskiego; t.r. był posłem na sejm z ziemi mielnickiej. Wziął udział w elekcji Jana Kazimierza w r. 1648. Mimo iż nie był obecny na sejmie 1649/50 r., wyznaczony z niego został na komisarza do uregulowania granic między województwem brzeskim litewskim a województwem podlaskim i lubelskim. Dn. 9 VIII 1656 P. mianowany został podkomorzym brzeskim litewskim po śmierci Władysława Leszczyńskiego. Dzień później przywilej na to podkomorstwo otrzymał także Ostafi Aleksander Tyszkiewicz, ostatecznie jednak musiał ustąpić na rzecz P-ego. Dn. 16 V 1657 P. wraz z całą załogą Brześcia poddał się władzy księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego i dotrzymał mu wierności aż do odzyskania tego miasta przez wojska litewskie 10 VIII t.r. Był sądzony za zdradę na obradującej w listopadzie t.r. w Kamieńcu sesji wojska litewskiego. Nie wiemy, jak brzmiał wyrok sądowy w jego sprawie, lecz prawdopodobnie i tak został on anulowany przez króla, który zdecydowanie negatywnie odniósł się do rezultatów wspomnianej sesji. Na mocy ustawy sejmu z r. 1661 P. wyznaczony został na komisarza do rozgraniczenia województwa brzeskiego litewskiego z Podlasiem Koronnym. Był posłem z województwa brzeskiego litewskiego na sejm wiosenny 1666 r. Blisko związany politycznie z Michałem Kazimierzem Radziwiłłem, otrzymał w czerwcu t.r. urząd kasztelana brzeskiego litewskiego po swym zięciu Malcherze Stanisławie Sawickim, po którego śmierci 4 I 1668 został wojewodą brzeskim litewskim. Był obecny na sejmikach brzeskich 21 VIII 1669 i 1 VII 1670.
Nie wiemy nic o studiach P-ego, był jednak człowiekiem dość oczytanym, a jego działalność literacka wskazuje na znajomość literatury i języka włoskiego. Już w r. 1640 przełożył z włoskiego romans moralistyczny F. Loredana, będący parafrazą biblijnej historii Adama i Ewy („Adam”, W. 1651). W r. 1652 wyszedł z warszawskiej oficyny Piotra Eberta „Bohatyr straszny…”, przekład cieszącej się na Zachodzie dużym powodzeniem przygodowo-romansowej powieści P. F. Andreiniego „Le bravure del capitano Spavento” z r. 1607. Następne lata przyniosły kilka innych, reprezentujących różne gatunki literackie, utworów, będących również spolszczeniami literatury obcej lub kompilacjami. Były to modlitwy, a ściślej parafrazy psalmów („Supplik zbawiennych piętnaście na piętnaście Psalmów Dawidowych…”, 1654), traktat polityczny („Cnoty cel, nie ów, do którego zmierza Machiawel i inni w akademii jego promowani politycy”, 1662), będący (wg R. Pollaka) przeróbką łacińskiego przekładu drugiej księgi „Anti-Machiavela” hiszpańskiego jezuity P. Ribadeneiry, rozważania religijno-ascetyczne zaczerpnięte z pism św. Anzelma z Canterbury („Summariusz traktatu… zawierającego w sobie 14 splendorów błogosławieństwa, częścią do duszy, częścią do ciała należącego”, 1665), czy wreszcie powieść hagiograficzna „Periphrasis nawrócenia do wiary Szawła Surowego…” (1666). Najciekawszym i najdojrzalszym wyrazem twórczości literackiej P-ego stał się „Supplement Bohatyra strasznego”, powstały w r. 1665 (b.m.r.), będący swobodną parafrazą kolejnego utworu Andreiniego („La seconda parte delle bravuro del capitano Spavento”). O ile w „Bohatyrze strasznym” trzymał się P. stosunkowo wiernie oryginału, to „Supplement” stanowi utwór na poły samodzielny, ponieważ P. nie ograniczył się tu tylko do przekładu, lecz dodał duże partie (1/3 tekstu), czerpiąc bądź z własnej fantazji, bądź też z innych (niezidentyfikowanych) źródeł. W „Supplemencie” ujawniły się zarazem najdobitniej zarówno cechy stylistyczne prozy P-ego (dosadność, barwność, manieryczna stylizacja odznaczająca się m.in. nadużywaniem ciągów określeń bliskoznacznych czy wręcz synonimów), jak i moralizatorskie zacięcie tłumacza, który ustrzegł się jednak od natręctwa, umiejętnie wtapiając poważne treści w atrakcyjną, humorystyczną i fantastyczną fabułę. Stylizowany na groteskę oryginał nabrał pod piórem P-ego dosadności i rubaszności przez włączanie do rozgrywających się w antyczno-baśniowej scenerii przygód włoskiego kapitana barwnych, rodzajowych obrazków z życia polskiego. W poprzedzającej „Supplement” «Przedmowie do Czytelnika» opowiedział się P. za popularną w połowie XVII w. koncepcją twórczości literackiej jako «niepróżnującego próżnowania», co znalazło zarazem odbicie w rodzaju jego pisarstwa, przeznaczonego dla szerokich kręgów czytelników. P. próbował nadto swych sił w dziedzinie historiografii, był autorem (niezachowanej) historii Rzpltej. Zmarł w 1. poł. 1672 r., gdyż już w sierpniu t.r. jako wojewoda brzeski litewski występował Stefan Kurcz.
P. był żonaty z Zofią z Orzeszków (córką Jędrzeja, podsędka mielnickiego), z którą miał syna Piotra, miecznika brzeskiego (zm. po r. 1713), i dwie córki: Annę, żonę Malchera Stanisława Sawickiego, woj. brzeskiego, i nie znaną nam z imienia żonę stolnika drohickiego Łukasza Oleśnickiego.
Estreicher; Nowy Korbut, III; Niesiecki; Uruski; Wolff, Kniaziowie lit.-rus., s. 522; tenże, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Brahmer M., Z dziejów włosko-polskich stosunków kulturalnych, W. 1939; Bibl. Pam. Liter., V; Górny S., Monografia powiatu bialskiego województwa lubelskiego, Biała Podlaska 1939 s. 86; Gubrynowicz B., Rozwój powieści w Polsce, Cz. II, w: Dzieje literatury pięknej w Polsce, Wyd. 2., Kr. 1936 II 540–2; Klubówna A., Uwagi o stylu i języku w Suplikach Krzysztofa Piekarskiego, Księga Pamiętnicza Koła Polonistów Uniwersytetu Poznańskiego, P. 1930; Rytel J., O problemach sztuki przekładu w wieku XVII, „Przegl. Human.” R. 13: 1969 z. 5 s. 37–59; taż, Z problemów barokowej fantastyki i groteski, tamże R. 16: 1972 z. 3 s. 21–36; – Akty Vil. Archeogr. Kom., II–IV, XVIII, XXXIII; Opis dokumentov Vilenskago Centralnago Archiva drevnich aktovych knig, Wil. 1913 X; Vol. leg., IV 248, 326, 720; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. IV teka 27 kop. 365 nr 113, Dz. V nr 6956 cz. II s. 201, Dz. XXIII teka 12 plik 27; B. Narod.: BOZ rkp. 945 k. 95–98; Centr. Gosud. Arch. Davnych Aktov w Moskwie: Metryka Lit. Ks. Zap. t. 130/236 k. 33–33v., t. 131/245 k. 423, t. 132 dok. 494, 731; WAP w L.: Arch. Woronieckich, nr 84 (Laudum sejmiku relacyjnego mielnickiego).
Andrzej Rachuba