INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Leonard Pękalski     

Leonard Pękalski  

 
 
1896-10-25 - 1944-09-02
Biogram został opublikowany w 1980 r. w XXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.


 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pękalski Leonard (1896–1944), malarz, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Ur. 25 X w Grójcu (gub. warszawska), był trzecim synem z ośmiorga dzieci Aleksandra, szewca, i Anny z Mankiewiczów Po ukończeniu rosyjskiej szkoły trzyklasowej w Grójcu, P. kształcił się jako samouk. Dzięki pomocy Leona Papieskiego wstąpił w r. 1913 do warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych (SSP), gdzie uczył się, otrzymując w l. 1915 i 1916 stypendia z Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP), u Edwarda Trojanowskiego. Współpracował z nim przy polichromii na zamku w Lublinie. Był jednym z założycieli Polskiej Organizacji Wojskowej w Grójcu; kampanię 1920 r. odbył jako kawalerzysta. W l. 1921–2 znalazł się w Toruniu, gdzie współpracował z Felicjanem Szczęsnym Kowarskim w zakładzie graficznym «Sztuka». Po powołaniu F. S. Kowarskiego na profesora krakowskiej Akad. Sztuk Pięknych (ASP) P. był jego asystentem w l. 1924–8. W okresie krakowskim wykonywał polichromie na Wawelu, w których musiał połączyć problemy konserwatorskie z doborem ikonografii i własną koncepcją. Restaurował malowidła w kaplicy Św. Marii Egipcjanki, stropy i fryzy w sypialni Zygmunta I i pokoju poprzedzającym, fryzy w Izbie Poselskiej, Sali Przeglądu Wojska i w Sali Turniejowej. W r. 1929 wykonał fryzy w salach Pod Zodiakiem, Pod Planetami i Bitwy pod Orszą. P. należał do współzałożycieli powstałej w r. 1925 grupy «Jednoróg», z którą jednak nie wystawiał. W l. 1925–9 odbył podróże do Włoch, Francji i Anglii. W październiku 1928 objął asystenturę w warszawskiej SSP; 1 I 1932 Rada Nauczycielska przyznała mu tytuł profesora, a po przemianowaniu SSP na Akademię otrzymał 19 XII 1934 nominację na profesora nadzwycz. malarstwa dekoracyjnego.

Poza malarstwem ściennym P. uprawiał malarstwo olejne, akwarelę, gwasz i rysunek. Pierwsza wystawa indywidualna P-ego miała miejsce w Salonie Garlińskiego w r. 1930. P. był jedną z czołowych postaci grupy «Pryzmat», skupiającej uczniów F. S. Kowarskiego, profesora warszawskiej SSP od r. 1930, i brał udział w jej wystawach w l. 1933, 1935 i 1938 w Warszawie, a w r. 1938 w Poznaniu. W r. 1935, odbyła się w lokalu Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków (ZZPAP) przy ul. Filtrowej 83 w Warszawie wystawa akwarel P-ego, a w r. 1936 P. wystawił w lokalu ZZPAP w Al. Ujazdowskich 37. Ogółem w l. 1930–9 wziął udział w ponad trzydziestu wystawach, w tym w Paryżu w r. 1937 i w Nowym Jorku w r. 1939. P. malował martwe natury, krajobrazy, kompozycje figuralne, batalistyczne i portrety. Po wczesnych obrazach, wykazujących cechy formistycznej geometryzacji (np. kompozycje Z karetą czy Ze ślubną parą), P. zwrócił się ku problemom koloru, który nie był dla niego celem samym dla siebie, lecz czynnikiem konstrukcji form wziętych z natury. W martwych naturach w typie «chardinowskim» lub «cézannowskim» łączył harmonie barwne z architektoniką form najprostszych przedmiotów. Za jedną z nich otrzymał na Salonie Instytutu Propagandy Sztuki (IPS) w r. 1937 nagrodę Prezydenta m. Warszawy, a następnie złoty medal na paryskiej wystawie Sztuka i Technika w Życiu Współczesnym. W kompozycjach figuralnych o akcentach symbolicznych i mitologicznych bliższy był tradycji klasycznej. Tematem jego harmonijnych i bezpośrednich krajobrazów był Krasiczyn (1936), okolice rodzinnego Grójca, warszawski Mokotów. Jako batalista P. upodobał sobie szczególnie Noc Listopadową. W kompozycjach na ten temat przewijają się okolice Belwederu i Łazienek, podchorążowie i Pallas Atena. Do wybitnych dzieł należą: Obrona Arsenału w 1830 r. (1938) i Podchorążowie na Moście Sobieskiego (1939). W bardzo osobiście traktowanych portretach ograniczał się głównie do kręgu najbliższej rodziny – rodziców, rodzeństwa i siostrzenicy Hanny Sawickiej, wieloletniej towarzyszki życia Wandy Polkowskiej.

Do wymienionych prac z dziedziny malarstwa ściennego należy dodać polichromię dwóch kamienic w Rynku Starego Miasta w Warszawie (1928), fryz w szatni Zamku Królewskiego (1932), sgraffita na gmachu Arsenału (1937, wspólnie z Edmundem Burke), plafon w Pokoju pod Orłem na Wawelu (1933–4), polichromię belkowania w dworku Chopinów w Żelazowej Woli. P. był także autorem niezrealizowanych projektów: plafonu do Sali Merliniego (Kawalerii) na Wawelu i plafonu «Polonez» do Min. Spraw Zagranicznych. Konkursowy projekt polichromii kościoła Mariackiego w Chełmie Lubelskim, zrobiony wspólnie z Adamem Kossowskim, otrzymał w r. 1935 II nagrodę (nie zrealizowany). Z artystą tym P. wykonał ponadto kwatery ołtarza do kaplicy na statku M/S «Batory». Podczas okupacji P. nie przerwał działalności artystycznej, malował martwe natury, pejzaże, portrety, sceny batalistyczne – w tych ostatnich podjął problematykę ostatniej wojny (Wygnańcy, Rozstrzelanie). Wspólnie z kolegami wykonywał potajemnie prace konserwatorskie. Nie przerwał też działalności pedagogicznej. Był instruktorem na tajnym kursie podchorążych Armii Krajowej. Wspólnie z Wandą Polkowską prowadził komis-antykwariat przy ul. Kruczej. Razem też zostali zamordowani w masowej egzekucji na Sadybie 2 IX 1944. P. jest pochowany na cmentarzu Czerniakowskim przy ul. Powsińskiej. P. nie był żonaty.

Zachowane w muzeach i zbiorach prywatnych prace P-ego obejmują ok. 700 pozycji katalogowych. Największy ich zbiór posiada Muzeum Narodowe w Warszawie; 2 projekty polichromii są w zbiorach na Wawelu.

 

Autoportret (akwarela) w Muz. Narod. w W.: Portret pędzla Zbigniewa Pronaszki w posiadaniu rodziny P-ego; – Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 1–2; Bénézit, Dictionnaire, (1966), Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler, XXVI 355; Vollmer, Künstler Lexicon, III 563–4; Katalog zabytków sztuki w Pol., IV, cz. 1; Leonard Pękalski 1896–1944, Wystawa pośmiertna. Związek Polskich Artystów Plastyków okręg Warszawski, marzec–kwiecień 1969. Katalog. Oprac. E. Burke, I. Grzesiuk, A. K. Olszewski, Wstęp J. Starzyński, E. Burke (bibliogr., fot.); Sztuka warsz. Katalog; – Borycki A., Leonard Pękalski, „Nowości, Dzien. Tor.” 1975 nr 132; Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., III; Kossowski A., Leonard Pękalski, „Wiadomości” (Londyn) 1946 nr 13 s. 2; Kowarski F. S., Wspomnienie o L. P-m, „Głos Plastyków” T. 9: 1948 s. 31–3; Olszewski A. K., Malarstwo L. P-ego, „Przegl. Artyst.” 1969 nr 6 s. 3–8; Piwocki K., Hist. Akad. Sztuk Pięknych w W., (fot.); Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Wiercińska, Tow. Zachęta; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych.

Andrzej K. Olszewski

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Tadeusz Józef Romanowski

1909-06-25 - 1977-06-26 malarz
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Leopold Skulski

1877-11-15 - prawdop. 1940
polityk
 

Ludwik Gdyk

1874-08-25 - 1940-02-15
wicemarszałek Sejmu II RP
 

Leonard Winterowski (Wintorowski)

1868-11-05 - 1927-05-09
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Romana Józefa Pachucka

1886-02-26 - 1964-12-30
pedagog
 

Mieczysław Pożaryski

1875-10-01 - 1945-04-22
inżynier elektryk
 

Wacław Franciszek Sierpiński

1882-03-14 - 1969-10-21
matematyk
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.