INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Ludwik Sobolewski h. Ślepowron  

 
 
1791-09-08 - 1830-07-10
Biogram został opublikowany w latach 1999-2000 w XXXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sobolewski Ludwik h. Ślepowron (1791–1830), filolog klasyczny, bibliograf, bibliotekarz. Ur. 8 IX w Wilnie, był synem Michała, urzędnika Komisji Skarbowej.

S. ukończył gimnazjum w Wilnie i od r. 1808 studiował w Inst. Pedagogicznym Uniw. Wil., zajmując się przede wszystkim filologią klasyczną. Już w r. 1809 wydał podręcznik Ch. F. L’Homonda „Epitome Historiae Sacrae ad usum tironum linguae Latinae” (Wil., kilka wyd.). Został zwycz. członkiem powstałego w r. 1810 seminarium filologicznego Gotfryda Ernesta Groddecka, którego był ukochanym uczniem, a z czasem i przyjacielem. Dn. 1 IX 1811 uzyskał stopień magistra filozofii, po czym podjął nauczanie języków łacińskiego i greckiego w gimnazjum w Wilnie. Współcześni podkreślali jego niezwykle zdolności oraz bardzo dobre i wszechstronne przygotowanie naukowe: oprócz łaciny i greki opanował angielski, francuski, niemiecki i włoski, rozumiał hiszpański i portugalski. Znał też dobrze paleografię, interesował się numizmatyką. Wg Mikołaja Malinowskiego «był bardzo dowcipnym i rozumnym człowiekiem, ale miał złe serce». Od 25 IV 1813 S. uczył gramatyki polskiej i łacińskiej w szkole powiatowej w Kownie (dokąd przeniosła się jego rodzina), a po śmierci ojca, od 1 IX 1814 – języków łacińskiego i greckiego w gimnazjum w Białymstoku. W l. 1815–17 zastępował tu ponadto nauczyciela języka francuskiego. Przyjazne stosunki łączyły go z Joachimem Lelewelem, z którym przez wiele lat korespondował. W Białymstoku wydał dla użytku szkolnego Eutropiusa „Romanae historiae breviarium” (1817). Miał kłopoty ze zdrowiem: gdy Groddeck proponował wysłanie go za granicę, rektor Jan Śniadecki wnosił zastrzeżenia, ponieważ S. «na manią i szaleństwo […] blisko roku chorował» i może nastąpić recydywa. Jednakże Groddeck przeforsował kandydaturę S-ego i we wrześniu 1817 wyjechał on jako stypendysta Uniw. Wil. przez Królewiec, Berlin, Drezno, Frankfurt nad Menem i Lipsk (zwiedzając tamtejsze biblioteki) do Paryża, gdzie znalazł się w maju 1818. Groddeck ułożył dlań dokładną instrukcję i zaopatrzył go w listy polecające do zagranicznych profesorów, dzięki czemu S. ponawiązywał z nimi kontakty, słuchał wykładów i pracował w bibliotekach i muzeach w zakresie filologii i starożytności klasycznych. Dłużej studiował w Paryżu pod kierunkiem A. L. Millina i Ch. B. Hasego. Planował opracowanie krytycznego wydania listów Juliana Apostaty, a ponadto zbierał materiały do bibliografii piśmiennictwa staropolskiego. Plany te (zamierzał jeszcze wyjechać do Anglii i Włoch) pokrzyżował nawrót choroby i S. jako rekonwalescent powrócił w początku 1819 r. do Wilna.

Dn. 1 III t.r. S. podjął na uniwersytecie wykłady klasyków łacińskich. Należał do Tow. Szubrawców i nosił w nim pseud. Litwanis II. Dn. 16 II 1821 otrzymał stanowisko adiunkta, ale już 7 III t.r. donosił Franciszek Malewski Onufremu Pietraszkiewiczowi, że «znowu dostał przed kilku dniami pomieszania». Choroba ustąpiła po kilku miesiącach i S., który w l. 1819–20 (przed chorobą) spenetrował dla celów bibliograficznych bibliotekę Adama Chreptowicza w Szczorsach oraz bibliotekę Czartoryskich w Puławach, został w tym samym celu wysłany na koszt uniwersytetu do Krakowa i Wiednia, gdzie znalazł się w r. 1823. Na prośbę Józefa Maksymiliana Ossolińskiego, który bardzo go cenił za «nadzwyczajną gorliwość i pracę oraz wcale rzadką zdolność», a także «przenikłość w zdaniu, trafność krytyki, pewność smaku» i widział w nim kontynuatora swoich prac, S. pozostał w Wiedniu do r. 1825. Ossoliński udostępnił mu własne zbiory i prace oraz ułatwił dostęp do wiedeńskich bibliotek. Był też projekt wysłania go do Petersburga dla przebadania Publicznej Biblioteki Cesarskiej (o usługi naukowe prosił S-ego kanclerz rosyjski N. P. Rumiancew). S. przebywał kilkakrotnie w Warszawie, zapewne w celach naukowych. Pozostawał w naukowych kontaktach z Samuelem Bogumiłem Lindem, którego notaty do polskiej bibliografii udostępnił mu w Wiedniu Ossoliński. Wg Stanisława Jundziłła, miał się przyczynić do ustąpienia Szymona Malewskiego ze stanowiska rektora Uniw. Wil.; zebrał mianowicie zarzuty przeciw niemu i przekazał kuratorowi Adamowi Czartoryskiemu w paszkwilu Maleviana (1822). Wydawca „Pamiętników” Jundziłła, Antoni Marian Kurpiel uznał to za «najprawdopodobniej plotkę», jednakże sam S. chyba się do tego przyznawał, pisząc w liście do Lelewela z 17 II 1822: «Moje ana doszły, gdzie należało, i zrobiły […] dobre wrażenie». Wg tegoż pamiętnikarza S. był «znany z jadowitego pióra swojego».

Po powrocie z Wiednia do Wilna S. został 13 V 1825 członkiem powołanego po śmierci Groddecka specjalnego komitetu do rewizji biblioteki uniw., którą zmarły kierował. Nie przyjął ofiarowywanej mu katedry po Groddecku ze względu na stan zdrowia i poprzestał na stanowisku prefekta (bibliotekarza) biblioteki Uniw. Wil. od 6 V 1826. Miał też wykładać bibliografię, ale wykładów tych nawet nie rozpoczął. Coraz częściej zapadał na zdrowiu, usiłował jednak nadal pracować. W końcu całe tygodnie spędzał raz po raz na wsi, zostawiając bibliotekę na łasce pomocników. Przez jakiś czas kierował porządkowaniem i opisywaniem numizmatów ze zbioru przywiezionego z Liceum Krzemienieckiego. Wg relacji Malinowskiego i Jundziłła popadł w alkoholizm.

Drukowany od r. 1819 naukowy dorobek S-ego nie był duży i dotyczył głównie filologii klasycznej. S. wydał komedie: Plauta „Amphitruo” (Wil. 1820) i – dla użytku szkolnego – Terencjusza „Andriankę” (Wil. 1820), opracował Wypisy łacińskie na klasę II oraz III szkół powiatowych (Wil. 1826), a dla I kl. gimnazjalnej Wypisy łacińskie zawierające w sobie główne rysy historii starożytnej (wyjąwszy rzymską) (Wil. 1827) i toż osobno «do użytku szkół zastosowane» (Wil. 1827). Był też recenzentem «kilkudziesięciu książek elementarnych» (A. Jocher). Inne swoje prace ogłaszał w „Dzienniku Wileńskim”, m.in. podyktowaną względami patriotycznymi, ostrą recenzję wydawnictwa Sebastiana Ciampiego Wiadomość o piśmie pod tytułem Feriae Varsavienses (1821 i odb.), uzupełnione własnymi spostrzeżeniami i uwagami streszczenie pierwszych dwu tomów dzieła J. M. Ossolińskiego „Wiadomości historyczno-krytyczne do dziejów literatury polskiej…” (1820 i odb.). W tymże czasopiśmie ogłosił plon swoich poszukiwań w bibliotekach paryskich i niemieckich pt. Katalog dzieł do historii literatury polskiej należących, przez p. Bentkowskiego opuszczonych (1819). Bibliograficzne dzieło Feliksa Bentkowskiego „Historia literatury polskiej wystawiona w spisie dzieł drukiem ogłoszonych” (1814) uzupełniał odtąd stale na podstawie kwerend w polskich i wiedeńskich zbiorach, w trójnasób je powiększając. Wileński księgarz Józef Zawadzki pertraktował z nim o podjęcie nowego wydania dzieła Bentkowskiego, które – wg koncepcji S-ego – miało nosić tytuł „Biblioteka Polska” w nawiązaniu do wydawnictwa J. A. Fabriciusa „Bibliotheca Graeca” (1705–28). Rzecz jednakże nie doszła do skutku z powodu śmierci S-ego. S. uzupełnił też o jedną trzecią dzieło Michała Hieronima Juszyńskiego „Dykcjonarz poetów polskich” (1820). Zmarł w Wilnie 10 VII 1830 i został pochowany na cmentarzu Bernardyńskim.

S. rodziny nie założył.

Pozostałe po S-m materiały bibliograficzne nabył w r. 1837 od jego rodziny Józef Zawadzki, wykorzystał je Adam Jocher w swoim „Obrazie bibliograficzno-historycznym literatury i nauk w Polsce…” (1840–57), a potem Karol Estreicher. S. pozostawił też w rękopisie zamówiony przez Zawadzkiego w r. 1817 przekład powieści O. Goldsmitha „Wikary z Wakefieldu”.

 

Estreicher, w. XIX; Jocher, I s. XVIII–XIX; Enc. Org., ([Rogalski L.] L. R.); Janowski, Słown. bio-bibliogr. Uniw. Wil., (bibliogr.); PSB (Ossoliński Józef); Słown. Pracowników Książki Pol., (A. Śnieżko, bibliogr.); – Barycz H., Sebastian Ciampi i jego działalność literacka w Polsce, Kr. 1934 (odb. z „Przegl. Współcz.” 1934) s. 7; Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, L. 1991 I–II; Bieliński, Uniw. Wil., I–III; Brensztejn M., Biblioteka Uniwersytecka w Wilnie do roku 1832, Wyd. 2, Wil. 1925; Korpała J., Dzieje bibliografii w Polsce, W. 1969; Mężyński K., Gotfryd Ernest Groddeck, profesor Adama Mickiewicza, Gd. 1974; Oko J., Seminarium filologiczne Gotfryda Ernesta Grodka, Wil. 1933; Skwarczyński Z., Kazimierz Kontrym. Towarzystwo Szubrawców, Ł. 1961; Z dziejów filologii klasycznej w Wilnie, Wil. 1937; – Archiwum filomatów. Cz. 1, Kr. 1913 I–V; [Groddeck G. E.], Instrukcja dla pana Ludwika Sobolewskiego […] w uczoną podróż do cudzych krajów w oddziale literatury i sztuk pięknych ułożona […] w lipcu 1817 roku, „Dzien. Wil.” T. 6: 1817 s. 247–56; tenże, [List do L. Sobolewskiego], „Wizerunki i Roztrząsania Nauk.” T. 16: 1840 s. 156–60; [Jocher A.], Wzmianka o zawodzie naukowym i pracach uczonych Ludwika Sobolewskiego, „Wizerunki i Roztrząsania Nauk.” T. 7: 1835 s. 133–60; Jundziłl S., Pamiętniki, Wyd. A. M. Kurpiel, Kr. 1905; tenże, Ustęp z pamiętników…, w: [Kirkor A. H.] Sobarri, Obrazki litewskie, P. 1874 s. 80; Malinowski M., Księga wspomnień, Kr. 1907 s. 83–4; Mater. do dziej. piśmiennictwa pol., II; Ossoliński J. M., List w przedmiocie historii literatury polskiej pisany z Wiednia…, „Dzien. Warsz.” T. 2: 1825; tenże, Listy […] do Ambrożego Grabowskiego (1813–1826), Wr. 1950; Turkowski T., Materiały do dziejów literatury i oświaty…, Wil. 1935–7 I–II; Zawadzki A., Od wydawców, w: Jocher A., Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i nauk w Polsce…, Wil. 1840 I s. V–VI; – „Tyg. Pet.” 1837 nr 2 s. 13–14, nr 82 s. 494, nr 87 s. 524; – B. Jag.: rkp. 4435 t. 4 k. 77, t. 5 (listy S-ego do J. Lelewela); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 2814 (listy J. Śniadeckiego do S-ego); – Mater. Red. PSB: Śnieżko A., Cmentarze wileńskie. Cmentarz Bernardyński na Zarzeczu, Wr. 1969 II (mszp).

Rościsław Skręt

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Michał Baliński

1794-08-14 - 1864-01-03
historyk
 

Rafał Hadziewicz

1805-10-13 - 1886-09-07
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Bogusław Horodyński

1802 - 1866-11-30
spiskowiec
 

Karol (Jan Karol) Marcinkowski

1800-06-23 - 1846-11-07
lekarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.