Szabatowski właśc. Stańco Ludwik, przybrane nazwiska: Grabowski Ludwik, Stanko Ludwik, Stancjo Henryk, pseud.: Albert, Alfred, Leon, Lucjan, Ludwik, Ryszard, Sobota, Solski, Ludwik Biedny (1891–1927), żołnierz Legionów Polskich i Polskiej Organizacji Wojskowej, działacz socjalistyczny i komunistyczny.
Ur. 19 I w Ciścu (pow. żywiecki), był synem Antoniego Stańco, robotnika rolnego, który porzucił rodzinę i wyemigrował do USA, oraz Agnieszki ze Szczotków.
Po ukończeniu szkoły ludowej w Ciścu w r. 1905 wyjechał S. na Śląsk Opawski, gdzie pracował w walcowni w Witkowie (czeski Vitkov, niemiecki Wigstadt), a następnie w kopalni. Należał tam do hutniczych i górniczych związków zawodowych. W r. 1912 wrócił do Galicji i wstąpił do Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska. Po wybuchu pierwszej wojny światowej służył od sierpnia 1914 w p. artylerii Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym, w lipcu 1917, znalazł się prawdopodobnie w dowodzonym przez mjr. Wacława Zagórskiego p. artylerii Polskiego Korpusu Posiłkowego. Dn. 15 II 1918 nie zdołał się przebić przez front rosyjsko-austriacki pod Rarańczą i został internowany w obozie Huszt na Węgrzech (obecnie Chust na Ukrainie). Zbiegł stamtąd 5 III t.r. i ukrywał się w Warszawie. Polecony prawdopodobnie przez por. Władysława Dunin-Wąsowicza, wstąpił do tajnej POW i prowadził działalność w okolicach Płocka. Zagrożony aresztowaniem, przeniósł się pod koniec lata t.r. do Kielc, gdzie pracował kolejno w miejskim zakładzie aprowizacji i jako kierownik kooperatywy robotniczej «Społem».
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w listopadzie 1918, służył S. w paramilitarnej Milicji Ludowej PPS i pod wpływem Jana Kwapińskiego został w grudniu t.r. członkiem tej partii. Był w Kielcach sekretarzem Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS i współorganizował tam powołany w marcu 1919 Związek Zawodowy Robotników Rolnych RP. Walczył w I powstaniu śląskim (16–26 VIII 1919) w oddziale por. Władysława Włoskowicza. Po utworzeniu w lutym 1920 Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu został w marcu skierowany przez Kwapińskiego na Górny Śląsk do pracy w kampanii plebiscytowej i tamtejszym PPS. Współpracował z katowickim dziennikiem „Gazeta Robotnicza”, organem PPS, redagowanym przez zastępcę polskiego komisarza plebiscytowego Józefa Biniszkiewicza. O przyłączenie Górnego Śląska do Polski nawoływał w wierszu Rota górnośląska („Gaz. Robotn.” 1920 nr z 16 VII). W kampanii plebiscytowej związał się z lewicową frakcją PPS, a następnie wstąpił do nielegalnej Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP). Wraz z Janem Hemplem i Jerzym Czeszejko-Sochackim opublikował 10 VIII 1920 niepodpisaną jednodniówkę Nowa Polska (W.). We wrześniu był jednym z założycieli Komunistycznej Partii Ziemi Śląskiej, która 7 XI t.r. weszła w skład grupującej Polaków i Niemców Komunistycznej Partii Górnego Śląska. Został jednym z jej kierowników, a 12 XII na I Zjeździe w Hajdukach Wielkich (obecnie Chorzów Batory) wszedł w skład jej Komitetu Centralnego. Był też sekretarzem związanego z tą partią związku zawodowego Wolna Unia Robotnicza (Freie Arbeiter Union). Krytykował PPS i nawoływał do rozpoczęcia «światowej rewolucji» od Górnego Śląska. Z tego powodu był inwigilowany przez Wydz. Wywiadowczo-Informacyjny Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Zagrożony aresztowaniem za antypaństwowe przemówienie na pogrzebie Poli Maciejewskiej (studentki zmarłej w więzieniu w Bytomiu), zbiegł na początku lutego 1921 do Morawskiej Ostrawy w Czechosłowacji. Wydalony stamtąd do Polski, wrócił na Górny Śląsk i podjął współpracę z organem Komunistycznej Partii Górnego Śląska „Czerwony Sztandar” ukazującym się w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów). Nadal działał w niemieckiej centrali Freie Arbeiter Union. Po wybuchu z 2 na 3 V t.r. III powstania śląskiego agitował za powstrzymaniem się od walk, za co żandarmeria wojsk powstańczych wydała nakaz jego aresztowania. Po zakończeniu powstania wrócił w lipcu do działalności w Freie Arbeiter Union w Królewskiej Hucie.
Gdy na mocy decyzji Rady Ambasadorów z 20 X 1921 przyłączono część Górnego Śląska do Polski, współtworzył S. komitety KPRP w Zagłębiu Krakowskim, Dziedzicach (pow. bielski) i Białej. Aresztowany 7 XII t.r. w Jaworznie, został uwięziony w Krakowie; zwolniono go po ośmiu miesiącach. W dn. 5 XI – 6 XII 1922 uczestniczył w IV Kongresie Międzynarodówki Komunistycznej w Piotrogrodzie i Moskwie. Na początku r. 1923 wrócił na Górny Śląsk i wszedł do Komitetu Okręgowego KPRP, Komitetu Wykonawczego Komunistycznej Partii Górnego Śląska oraz redakcji tygodnika „Prawda”, wydawanego przez nią w Katowicach i Gliwicach. Został także sekretarzem związanego z KPRP Wolnego Związku Zawodowego w Królewskiej Hucie; dążąc do przejęcia robotniczych rad fabrycznych, uczestniczył 15 VII t.r. w Katowicach w kongresie prokomunistycznych rad zakładowych, zwalczał zaś związany z PPS Centralny Związek Zawodowy Polski oraz związane z Narodową Partią Robotniczą Zjednoczenie Zawodowe Polskie. W dn. 19 IX – 2 X uczestniczył w II Zjeździe KPRP w Bołszewie pod Moskwą; budowę Polski sowieckiej widział w drodze zarzucenia propagandy internacjonalistycznej i pozyskania w ten sposób polskich mas robotniczych. Poparty m.in. przez Henryka Lauera i Juliana Bruna został na zjeździe wybrany do KC KPRP. Po włączeniu w r. 1923 Komunistycznej Partii Górnego Śląska do KPRP jako jej autonomicznej sekcji kierował działalnością KC KPRP (od stycznia 1925 Komunistyczna Partia Polski – KPP) w Zagłębiach Śląskim, Dąbrowskim i Krakowskim; pod zarzutem nielegalnej działalności politycznej był odtąd ścigany listem gończym. Aresztowany 24 IV 1924 podczas nielegalnego przekraczania granicy, został skazany na dwa lata i dwa miesiące więzienia oraz czternaście dni twierdzy. Osadzony w więzieniu we Wronkach (pow. szamotulski), zorganizował tam strajk więźniów politycznych. Po odbyciu kary wrócił wiosną 1926 na Górny Śląsk i przejął od Ignacego Ungera kierowanie tamtejszym komitetem okręgowym KPP. Przed wyznaczonymi na listopad t.r. wyborami samorządowymi został sekretarzem komunistycznego Centralnego Komitetu Wyborczego Bloku Jedności Robotniczej; w kampanii wyborczej krytykował niemiecki nacjonalizm.
Po przewrocie majowym 1926 r. wspierał S. mniej dogmatyczną frakcję «większości» KPP. Usiłował łagodzić konflikt z dominującą w śląskim Komitecie Okręgowym KPP lewicową frakcją «mniejszości», mimo to w październiku t.r. frakcja ta zaprotestowała przeciw decyzji KC partii, włączającej S-ego do egzekutywy Komitetu Okręgowego. W styczniu 1927 został S. aresztowany, ale wkrótce zwolniony; już w lutym t.r. wsparł strajk tramwajarzy w Królewskiej Hucie. Na IV Zjeździe KPP, obradującym w Moskwie od 22 V, reprezentował Komitet Okręgowy Zagłębia Dąbrowskiego. Atakowany przez delegatów z Górnego Śląska z frakcji «mniejszości» za błędną taktykę podczas wyborów samorządowych, zmarł 17 VII 1927 na atak serca, w trakcie swego przemówienia. Został pochowany w Moskwie.
S. był żonaty i miał syna.
Imieniem S-ego nazwano jedną z ulic Chorzowa.
Chorzowski słownik biograficzny, Chorzów 2007 I; Enc. powstań śląskich; Pod robotniczym sztandarem. Szkice biograficzne działaczy ruchu robotniczego na Górnym Śląsku, Opole 1983; Słown. pseudonimów, IV; Śląski Słown. Biogr., I (liczne błędy); – Dzieje robotnicze Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, Red. J. Walczak, Kat. 1986; Dzieje ruchu robotniczego na Górnym Śląsku, Red. F. Hawranek, Opole 1982; Hawranek F., Komunistyczna Partia Górnego Śląska, „Z pola walki” 1961 nr 3 s. 33, 36; tenże, Ruch komunistyczny na Górnym Śląsku w latach 1918–1921, Wr. 1966; Kawecka K., Niezależna Socjalistyczna Partia Pracy 1921–1937, W. 1969; Leinwand A., Grupa członków PPS (lewicy) (1920–1921), w: Naród i państwo. Prace ofiarowane Henrykowi Jabłońskiemu w 60. rocznicę urodzin, W. 1969 s. 215; Meglicka M., Prasa Komunistycznej Partii Robotników Polski 1918–1923, W. 1968; Potemski T., Droga Ludwika Szabatowskiego, Kat. 1960; Reguła J. A., Historia Komunistycznej Partii Polski w świetle faktów i dokumentów, W. 1934; Ross T., Portrety śląskie, „Trybuna Opolska” 1964 nr 259; Świetlikowa F., Komunistyczna Partia Robotników Polski 1918–1923, W. 1968; Walczak J., Komunistyczna Partia Polski na Górnym Śląsku i Cieszyńskim (1922–1938), Kat. 1989; Więch K., Polska Partia Socjalistyczna 1918–1921, W. 1978; – II Zjazd Komunistycznej Partii Polski (19 IX – 2 X 1923), protokoły obrad i uchwały, W. 1968; Kołodziej S., Wspomnienia 1915–1945, W. 1967 s. 95; Komuniści. Wspomnienia o Komunistycznej Partii Polski, W. 1969; Lauer-Brand H., Pisma i przemówienia, W. 1970; Organizacje komunistyczne na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim 1918–1922, Oprac. M. Antonów i in., Kat. 1958; Tokarski J., Odległe i bliskie, W. 1973 s. 152–3, 157; Wierni sprawie, Oprac. J. Kantyka, H. Rechowicz, Kat. 1968; – „Poufny Przegl. Inwigilacyjny Policji Państw.” 1921 nr 14 poz. 24, nr 57 poz. 30, 1924 nr 181 poz. 52; „Z pola walki” 1958 nr 3, 4, 1959 nr 1, 4, 1960 nr 3, 1969 nr 4, 1976 nr 3; – Wspomnienia pośmiertne z r. 1927: „Czerwony Sztandar” nr 4, „Trybuna Radziecka” (Moskwa) nr 34; – AAN: sygn. 158/1–2 t. 10 (KPP), sygn. 1199 k. 12 (MSW), sygn. 5634 (PZPR, teczka osobowa S-ego), t. 22 k. 552 (PRM protokoły posiedzeń), sygn. 2270/VI 4 k. 296 (Urząd Woj. Lub.), sygn. 275/11–35 k. 4 (Śląski Urząd Woj.); USC w Węgierskiej Górce: Wypis z metryki ur. S-ego (w posiadaniu autorki).
Alicja Pacholczykowa