INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Łukasz Sierakowski z Bogusławic h. Ogończyk  

 
 
1574 - 1628-01-14
Biogram został opublikowany w latach 1996-1997 w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sierakowski Łukasz z Bogusławic h. Ogończyk (1574–1628), kasztelan lędzki. Był najmłodszym synem kaszt. lędzkiego Stanisława (zob.) i Anny Chomieskiej, bratem Janusza (zob.) i Marcina (zob.).

Kształcił się S. w kolegium jezuickim w Poznaniu, gdzie zasłynął jako autor okolicznościowych wierszy łacińskich. Część z nich została tam wydana, m.in. w r. 1593 w zbiorowym druku „Epicedia in obitum […] D. Andreae a Bnin Opaleński”, poświęcone zmarłemu marszałkowi w. kor. Andrzejowi Opalińskiemu i dedykowane synowi zmarłego, Andrzejowi, wiersz z okazji ingresu Hieronima Gostomskiego na urząd wojewody poznańskiego, opublikowany wraz z innymi wierszami uczniowskimi w zbiorku pt. „Gratulationes […] D. Hieronimo Gostomski de Leżenicze”. Uzupełniał wykształcenie we Włoszech. W l. 1596–8 studiował w Padwie. Do kraju wrócił najpóźniej w r. 1600, kiedy to ufundował wraz ze swoimi braćmi Marcinem i Januszem ołtarz Najśw. Marii Panny w kościele kolegiackim św. Idziego w Kłodawie i zapisał na ten cel 300 złp., zabezpieczywszy je na dobrach rodzinnych Bogusławice w pow. przedeckim. Z okresu studiów wyniósł S. zamiłowanie do kolekcjonowania ksiąg. W jego zbiorach znajdował się m.in. jeden z rękopisów „Historii” Jana Długosza. S. opanował również kilka języków, co ułatwiło mu później pracę w misjach dyplomatycznych. Początkowo zajmował się głównie gospodarstwem. Między 23 IX 1604 a 11 VII 1608 występował często w Przedczu w sprawach majątkowych jako dziedzic Bogusławic. W źródłach rękopiśmiennych i drukowanych z czasów rokoszu Zebrzydowskiego nie odnotowano jego obecności ani na sejmikach i zjazdach rokoszowych, ani w obozie królewskim.

Należy przypuszczać, że karierę polityczną zawdzięczał S. porzuceniu ewangelickiego wyznania wiary i przejściu na katolicyzm oraz poparciu kanclerza w. kor. Wawrzyńca Gembickiego. Do osób blisko związanych z Gembickimi należał brat S-ego – Janusz. Dn. 9 VII 1609 S. piastował już urząd łowczego kaliskiego. Dn. 8 XII 1613, podczas sejmu warszawskiego został mianowany kasztelanem kruszwickim. W r. 1616 był w Warszawie na sejmie, na którym powołano go do komisji lustrującej dobra królewskie w Wielkopolsce i na Kujawach. Jej działalność rozpoczęła się przed 22 XI 1616, a zakończyła krótko po 29 IV 1620. W przerwie prac komisji S. uczestniczył w sejmie warszawskim 1618 r. Delegowano go wówczas z senatu na deputata do wybierania kwarty w Rawie. Był następnie na sejmie warszawskim 1620 r. i w trakcie obrad sejmowych 7 XI awansował na kasztelana lędzkiego. Zapewne była to nagroda za funkcje publiczne, pełnione przez S-ego bardzo dobrze, skoro podczas tego sejmu wybrano go z senatu do komisji lustrującej królewszczyzny położone w Prusach Królewskich.

W styczniu 1621 S. został mianowany przewodniczącym komisji królewskiej, która miała udać się do Królewca, aby podczas zwołanego tam na 11 III sejmu krajowego doprowadzić do umocnienia wpływów polskich w Prusach Książęcych. Dn. 27 II t.r. S. w asyście pozostałych komisarzy przybył do Królewca i, pomijając rezydującego w mieście elektora brandenburskiego Jerzego Wilhelma, skontaktował się z nadradcami pruskimi. Dn. 5 i 6 III w rozmowach z elektorem i nadradcami zaprezentował żądania wysunięte przez króla, które przedstawiono później również sejmującym stanom. Dotyczyły one obsadzenia wakujących urzędów, zwiększonych podatków z Prus Książęcych na wojnę Polski z Turcją, budowy drugiego kościoła katolickiego w Królewcu, osadzenia urzędnika królewskiego w Piławie dla nadzoru fortyfikacji portowych. Zgodnie z instrukcją królewską S. odmawiał elektorowi wszelkich praw do administrowania księstwem do czasu przyjęcia przez niego powyższych warunków, a nawet zaczął sam przejmować w nim rządy. Opierając się na wrogim Jerzemu Wilhelmowi stronnictwie kwerulantów, powierzył urząd wielkiego marszałka pruskiego przywódcy tej partii Andreasowi Kreytzenowi. Mianował także nowych starostów i radców sądowych. Po obsadzeniu wakansów zażądał S. od urzędników przysięgi na wierność królowi i Rzpltej, co spotkało się z oporem części szlachty pruskiej i zaktywizowało stronników kurfirsta. Po żmudnych pertraktacjach w zamian za 200 tys. złp. na wojnę z Turcją przekazał elektorowi 29 V lenno pruskie w administrację. Rozstrzygnięcie to nie zadowoliło jednak Zygmunta III i S. przebywał w księstwie jeszcze kilka miesięcy, usiłując bez skutku wymóc na elektorze i sejmujących stanach dalsze ustępstwa. Sytuację zaostrzył dodatkowo incydent związany ze znieważeniem A. Kreytzena i komisarzy królewskich przez żołnierzy brandenburskich. Na początku lipca 1621 S. wraz z Kreytzenem udał się w tej sprawie ze skargą do Warszawy. Jerzy Wilhelm zamknął tymczasem 16 VII obrady landtagu, przeciw czemu S. z pozostałymi komisarzami złożył 20 VIII ostry protest. Nie przyniósł on pożądanego rezultatu i S. nic nie wskórawszy zakończył swą misję w Prusach Książęcych. Wrócił do Warszawy na kilka dni przed zakończeniem sejmu kor. (13/14 IX) i uczestniczył w debacie dotyczącej homagium nowego księcia pruskiego. Dn. 23 IX podpisał się pod aktem nadania lenna pruskiego. Był także świadkiem złożonego wówczas przez Jerzego Wilhelma hołdu.

Obowiązki dyplomaty ograniczały niewątpliwie działalność publiczną S-ego w Wielkopolsce. Dn. 13 IX 1621 S. nie przybył na sejmik do Środy, ale wysłał tam pismo, w którym podjął się zorganizowania i poprowadzenia pospolitego ruszenia pow. konińskiego na wojnę z Turcją. Nie stawił się jednak 27 IX na popis szlachty pow. konińskiego wyznaczony w okolicach Konina i zjazd szlachecki powierzył jego funkcję oboźnemu kor. Adamowi Olbrachtowi Przyjemskiemu.

Podczas sejmu obradującego w Warszawie od 24 I do 5 III 1623 S. wyznaczony został z senatu na komisarza do zawierania traktatów ze Szwecją. Ponaglano go jednocześnie do jak najszybszego rozpoczęcia lustracji królewszczyzn w Prusach Królewskich. S. i pozostali członkowie komisji przed przystąpieniem do czynności lustracyjnych złożyli 4 XII 1623 odpowiednią przysięgę na ratuszu w Toruniu wobec burgrabiego królewskiego i całej rady miejskiej na ręce pisarza skarbowego Stanisława Gajewskiego. Rewizję dóbr królewskich rozpoczęli 7 XII t.r. od woj. chełmińskiego, a ukończyli 13 III 1624 w woj. pomorskim. Funkcja rewizora królewszczyzn uniemożliwiła S-emu udział w sejmie warszawskim na początku 1624 r. i w pierwszym etapie rokowań pokojowych ze Szwedami, które prowadzono w lutym i maju t.r. w pobliżu Rychterowejmojzy i Dalen w Inflantach. Uczestniczył natomiast w sejmie zwołanym do Warszawy na 7 I 1625, na którym udaremnione zostały przez szlachtę propozycje królewskie dotyczące wznowienia wojny ze Szwecją. S. nie przyłączył się wówczas do grona krytyków polityki wewnętrznej i zewnętrznej Zygmunta III i wystąpił jako zdecydowany regalista. Anonimowy korespondent donosił 25 I z Warszawy, że «wczoraj wotował Pan Sierakowski, inwektywę czyniąc na szlachtę i jej artykuły, na które przeciw dworowi i JK. Mości poczynili, co nie było wszystkim w smak». Brak uchwał podatkowych na wojnę ze Szwecją przyczynił się do wznowienia rozmów pokojowych z przedstawicielami Gustawa Adolfa, w które S. zaangażowany został wczesnym latem 1625. Zjazd komisarzy zaplanowany do Zelborka zakończył się jednak fiaskiem, ponieważ S. i woj. mazowiecki Adam Kossobudzki przybyli do Inflant bez plenipotencji królewskich. Zygmunt III wystawił komisarzom listy wierzytelne, gdy już było za późno. Brak pełnomocnictw wykorzystali Szwedzi do odstąpienia od pertraktacji i wznowienia działań wojennych po upływie terminu rozejmu przedłużonego warunkowo tylko do 11 VII 1625. Zaraz po powrocie do Polski S. zdał sprawozdanie z prac tzw. komisji inflanckiej królowi, a kopię tej relacji przesłał zaprzyjaźnionemu senatorowi, bpowi kujawskiemu Andrzejowi Lipskiemu.

Na początku 1626 r. S. uczestniczył w sejmie kor. w Warszawie. Wotował 30 I, poruszając problemy związane z wojną ze Szwecją. W sejmie toruńskim z listopada 1626 i w sejmie warszawskim z jesieni 1627 nie brał już udziału. Wycofał się także z życia publicznego na szczeblu lokalnym. Mimo zagrożenia granic Wielkopolski przez Szwedów nie zastosował się do uniwersału wydanego przez gen. wielkopolskiego Adama Sędziwoja Czarnkowskiego i nie stawił się 30 VII 1627 na zjazd szlachty pow. konińskiego wyznaczony pod Koninem.

Po podziale ojcowizny, przeprowadzonym 7 V 1597, w skład posiadłości S-ego wchodziły wsie położone w woj. brzeskim kujawskim – Polanowice w pow. kruszwickim, Morzyce i część Janowic w pow. radziejowskim, Bogusławice, Goraj, Nasiegniewice i części Polonisz oraz Ryń w pow. przedeckim. W transakcjach rodzinnych dokonanych później uzyskał jeszcze Janikowo i Sokolniki w pow. kruszwickim. Dn. 4 VIII 1614 zapisał swojej trzeciej żonie 8 tys. złp. oprawy i zabezpieczył ją na Bogusławicach, Goraju, Nasiegniewicach oraz części Polonisz. Procesował się jeszcze wówczas z Żalińskimi, którzy domagali się od S-ego zwrotu posagu wniesionego kilkanaście lat wcześniej przez jego pierwszą żonę. Trzymał także w zastawie miasto Rogowo wraz z przyległymi wsiami w pow. gnieźnieńskim (woj. kaliskie) przejęte od opatki klarysek gnieźnieńskich Doroty Bromirskiej. Dn. 4 VII 1617 zobowiązał się do scedowania tego zastawu Elżbiecie Karnkowskiej, wdowie po Mateuszu Węgierskim, wojskim kaliskim. Zmarł 14 I 1628 w Bogusławicach, pochowany został w kościele kolegiackim św. Idziego w Kłodawie.

S. żonaty był trzykrotnie. Z pierwszego związku małżeńskiego z Barbarą Żalińską, córką Macieja, kaszt. gdańskiego, nie zostawił potomstwa. Z drugiego małżeństwa, z Jadwigą Dunin Modliszewską, córką Andrzeja, star. łomżyńskiego, pozostawił trzy córki: Reginę, poślubioną w r. 1628 Janowi Szymonowi Szczawińskiemu, star. łęczyckiemu, późniejszemu woj. brzeskiemu kujawskiemu, Helenę (zm. 1641), zamężną w r. 1628 za Samuelem Grabskim, star. brzeskim kujawskim, i Annę, norbertankę w Strzelnie. Po raz trzeci ożenił się między 1611 a 1614 r. z Katarzyną, córką star. radziejowskiego, historyka Świętosława Orzelskiego (zob.), wdową po Stanisławie Spławskim. Małżeństwo to było bezdzietne.

 

Epitafium Sierakowskich w kościele paraf. p. wezw. Najśw. Marii Panny w Kłodawie; – Estreicher; Boniecki, VII (Grabscy); Niesiecki; Okolski, II 328; Oracki, Słown. Warmii; Święcki, Historyczne pamiątki, II 93; Uruski, XI 197 (Modliszewscy); Żychliński, I 278, II 305; Korytkowski, Arcybpi gnieźn., III 637–9, 655–7, 678; Urzędnicy, VI/2; – Baczko L. von, Geschichte Preußens, Königsberg 1798 V 39–49, 253–8; Barycz H., Szlakami dziejopisarstwa staropolskiego, Wr. 1981 s. 129; Hist. dyplomacji pol., II 46–9; Janiszewska-Mincer B., Sejm krajowy Prus Książęcych w 1621 roku na tle walki stanów pruskich z elektorem Jerzym Wilhelmem, „Zap. Hist.” T. 28: 1963 z. 1 s. 21–2, 24, 34–5; Janiszewska-Mincer B., Mincer F., Rzeczpospolita Polska a Prusy Książęce w latach 1598–1621, W. 1988 s. 244–55; Kwak J., Sejm warszawski 1626 roku, Opole 1985 s. 70, 128; Opaliński E., Elita władzy w województwach poznańskim i kaliskim za Zygmunta III, P. 1981 s. 100; Pietrzak J., Po Cecorze i podczas wojny chocimskiej, Wr. 1983 s. 123–5; Piwarski K., Dzieje polityczne Prus Wschodnich (1621–1772), Gdynia 1938 s. 4–6; Rawita-Witanowski M., Kłodawa i jej okolice pod względem historyczno-ludoznawczym, W. 1904 s. 30–1, 225–9, 230–31; Seeberg-Elverfeldt R., Die preussischen Stände und Polen unter Kurfürst Georg Wilhelm bis zum Tode König Sigismunds III (1620–1632), „Altpreuss. Forschungen” Bd. 13: 1936 s. 55–61, 64, 67; Seredyka J., Parlamentarzyści drugiej połowy panowania Zygmunta III Wazy, Opole 1989 s. 25–9, 40; tenże, Senatorowie na sejmach z lat 1611–1623, Zesz. Nauk. WSP w Opolu, Historia XXVII, Opole 1990 s. 108–9, 111–13, 122; – Akta sejmikowe woj. pozn., I cz. 2 s. 112, 113, 233; Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I 30, 380; Documenta capitaneatus Slochoviensis (1471–1770), Ed. P. Panske, Tor. 1935 s. 89–90; Lustracja województw Prus Królewskich 1624, Wyd. S. Hoszowski, Gd. 1967 s. XIX, XXI–XXIV, 1, 3; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1616–1620, Wyd. Z. Górski, R. Kabaciński, J. Pakulski, Wr. 1994 s. XIII, XVI, XX, XXVII, I 1, 30, 80, 193, 245, 246, 303, 310; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, s. 713, 779; Vol. leg., III 305, 328, 385, 447, 457; – AGAD: Metryka Kor. t. 155 k. 160v.–161v., 202, 203v., t. 166 k. 337v.–338, 503–509v., Łęczyca Grodz. recognitionum nr 93 k. 26v.–31, nr 152 k. 49v.–50, nr 153 k. 123–124, 243–245, Przedecz Grodz. Manuale recognitionum et relationum nr 5 k. 35v., 59, 123, Przedecz Ziem. nr 19 k. 108, 125v.–126, 227, 275, 310, 316; AP w P.: Gniezno Grodz. nr 66 k. 129–130, Nakło Grodz. nr 9 k. 102v.–104, nr 108 k. 80; B. Kórn.: Dworzaczek W., Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów wielkiej własności w Wielkopolsce, (mszp.) T. „O” s. 328; B. Narod.: BOZ, rkp. 1173 k. 102v.–103, 123v.–124v.; Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz Berlin-Dahlem: XX HA, Ostpreussische Folianten Nr. 631 k. 1–7, 23–27, 35–41, 62–65, 89–91, 103–137, 149, 167–181, 219–230, Nr. 632 k. 1–7, 30–57, 66–73, 119–134, 142–145, 187–202, 617–628, Nr. 633 k. 1–6, 15–20, 33–48, 76–101, 141–147, Nr. 634 k. 1–9, 23–34, 64–66, Nr. 635 k. 82–90, 306–357.

Andrzej Kamieński

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.