INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Marcin Izdbieński z Ruśca h. Poraj      Epitafium Marcina Izdbieńskiego - Katedra Wawelska - rys. Wojnarowski, Jan Kanty (1815-1876) - Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa - domena publiczna - fragment.

Marcin Izdbieński z Ruśca h. Poraj  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1962-1964 w X tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Izdbieński (Rusiecki z Izdebna, Rusecius, Izbieński, Izdbiński, Izbiński, Izbiedzki, itp.) Marcin z Ruśca h. Poraj (1520–1594), prałat i działacz kontrreformacji. Pochodził ze średniej szlachty wielkopolskiej, był synem Jana oraz Katarzyny lub Agnieszki Sypniewskiej. Ur., jak świadczą jego trzykrotne zeznania, najprawdopodobniej w r. 1520, a nie w 1515, jak sądzono na podstawie epitafium. Studiował może na Akademii Lubrańskiego i nie wiadomo, na którym uniwersytecie uzyskał tytuł doktora obojga praw (przed r. 1553). Korzystając najpewniej z protekcji swego stryja, biskupa poznańskiego Benedykta, został I. kanonikiem gnieźnieńskim (4 XI 1546), proboszczem w Strzałkowie (pow. Radomsko) oraz kanonikiem (27 III 1547) i archidiakonem (5 I 1551) poznańskim. Wobec złych stosunków z następcami stryja na biskupstwie poznańskim i tamtejszą kapitułą (chodziło tu m. in. o konflikty Benedykta z kapitułą i o spadek po Benedykcie) przebywał potem I. wiele w Krakowie. Na przełomie 1555 i 1556 r. został tam kanclerzem Andrzeja Zebrzydowskiego, a po trzyletniej walce z kapitułą, prowadzonej przy pomocy tegoż biskupa, osiągnął ostatecznie 6 VI 1559 r. godność kanonika krakowskiego. Ciesząc się poparciem następcy Zebrzydowskiego – Filipa Padniewskiego – został I. w sierpniu 1563 r. kustoszem (sprawował tę funkcję do r. 1571) oraz oficjałem i wikariuszem generalnym krakowskim. Miał, zdaje się, w tym czasie widoki na pozyskanie któregoś z biskupstw. Dn. 3 II 1571 r. zdobył jeszcze, po pokonaniu kontrkandydata, scholasterię krakowską, a od 23 VI 1572 r. do lipca t. r. sprawował funkcję administratora diecezji po śmierci Padniewskiego, ale wobec niechęci następnych biskupów krakowskich kariera duchowna I-ego wyraźnie załamała się. Piotr Myszkowski zaraz po swym powołaniu na biskupstwo pozbawił go w lecie 1577 r. godności oficjała i wikariusza generalnego. Nie wiodły się również I-emu starania o karierę duchowną jego bratanka Wojciecha. Dziesięciolecie po r. 1572 było okresem największej aktywności politycznej I-ego. Mimo wielu wrogów cieszył się jednak w kołach katolickich dużym poważaniem ze względu na swą uczoność, znajomość praktyki politycznej i sądowniczej oraz gorliwość w zwalczaniu (już od 1556) reformacji. I. był osobą zaufaną kolejnych nuncjuszy papieskich, a kapituły: krakowska i gnieźnieńska, delegowały go wielokrotnie na sejmy (1573, 1574, 1581, 1582, 1587), sejmiki proszowickie, synody i do prowadzenia w swym imieniu procesów sądowych czy też różnego rodzaju rokowań. Ok. 1575 r. przewodził I. opozycji kapituły krakowskiej przeciwko biskupowi Franciszkowi Krasińskiemu, a w r. 1577 został mianowany jednym z reformatorów Akademii Krakowskiej, nie położył jednak większych zasług w dziedzinie szkolnictwa. Jednym z głównych motywów jego działalności politycznej była walka z tolerancyjnymi zasadami konfederacji warszawskiej (pozostawił w swych listach wskazówki dotyczące taktyki kontrreformacji). Mimo nadwątlonych sił działał jeszcze I. w służbie kapituły krakowskiej do ostatnich miesięcy życia. Zmarł w Krakowie 24 V 1594 r., mianowawszy uprzednio koadiutorem scholasterii krakowskiej Henryka Firleja.

 

Estreicher; Enc. Org.; Korytkowski, Prałaci gnieźn., II 216–9; Łętowski, Katalog bpów krak., III 102–3; Słow. Geogr., XI 447–8; Boniecki; Niesiecki; Paprocki, s. 222, 467, 949; Uruski; – Barycz, Historia UJ; Gostyński T., Franciszek Krasiński, polityk złotego wieku, W. 1938, Studia Historico-Ecclesiastica, IV; Hajdukiewicz L., Krakowska szkoła zamkowa 1510–1801, Studia z dziejów Wawelu, Kr. 1955 I; Kozierowski S. D., Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej archidiecezji gnieźnieńskiej, P. 1934 s. 70; – Akta kapituł z w. XVI wybrane. Wyd. B. Ulanowski, Kr. 1908 I 115, 116, 125, 131, 132, 138, 154, 160, 165, 188, 227–8, 233, Acta Hist., XIII; Bibl. Ord. Kras., W. 1871; Lasciana nebst den ältesten Synodalprotokollen Polens, Wyd. H. Dalton, Berlin 1898 s. 421; Mon. Pol. Vat., IV–VI; Pomniki Krakowa, Wyd. M. i S. Cerchowie, F. Kopera, Kr.-W. 1904 II 229, tabl. 186; Receptiones seu installationes… Ecclesiae Cathedralis Posnaniensis, Wyd. R. Weimann, „Roczniki Tow. Przyj. Nauk Pozn.” T. 35: 1908 s. 32, 35, 67; Uchańsciana, I, IV, V; Vigilantius G. (Samborczyk), Elegiae et epigrammata quaedam, (Kr. 1567) k. B1–B4; Vincent Laureo… et ses dépêches, Wyd. T. Wierzbowski, W. 1887; – Arch. Kapit. Krak.: Acta act. V k. 226r., 235v., 274v., 276r., 284–286, 288, 343–345, 354, 481–483 i in., VI k. 178–181, 214v., 218v., 236v.–237r. i in., VII, VIII s. 478, 572, 573, 594, 595, 609; Arch. Kons. Krak.: Episcopalia XXVIII k. 348v., 373, 374v., 382, 386r., 578 i n. XXXII k. 76, 77, Officialia CIV s. 4, 871, 872, 933 i n. CV, CVI, CVII passim do s. 632, CXI k. 293, 382, 383, Administratorialia VI s. 1–110; B. Czart.: rkp. 1288 s. 253–258; Arch. Min. Spraw Wewn. w Pradze: Starà manipulace, „Polsko”, pudło III, fasc. 208.

Wacław Urban

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.