Marszewski Michał Jan (1800–1867), biskup kujawsko-kaliski. Ur. w Gdańsku 13 VIII, był synem Jakuba i Barbary Siebert; Marszewscy byli pochodzenia szlacheckiego, spokrewnieni z rodzinami niemieckimi. M. kształcił się w gimnazjum jezuitów w Szotlandzie pod Gdańskiem (1809–12), następnie w gimnazjum reformatów w Wejherowie (1813–18), a w l. 1818–23 w Seminarium Duchownym we Włocławku. W r. 1823 otrzymał święcenia kapłańskie; pełnił kolejno w stolicy diecezji funkcje wikariusza katedry, notariusza Konsystorza Generalnego (1823–37), a od r. 1826 profesora języka niemieckiego w Seminarium Duchownym i kaznodziei dla Niemców-katolików. W r. 1829 bp J. Koźmian mianował go kanonikiem honorowym kaliskim. Za rządów bpa W. Bończy-Tomaszewskiego otrzymał nominację na egzaminatora prosynodalnego (1833) i kanonika-kaznodziei katedralnego (1838), z którą to funkcją łączyło się beneficjum w par. Wieńcu (trzymane przez M-ego do r. 1857). Dwukrotnie w l. 1844 i 1845 pełnił M. funkcje administratora diecezji pod nieobecność bpa Tomaszewskiego. Po jego śmierci (1850) obrany został wikariuszem kapitulnym i administratorem diecezji. Biskupem włocławskim został dopiero w r. 1856 (mianowany 18 IX). Konsekrowany w Warszawie w r. 1857, rządy diecezji zainicjował listem pasterskim do duchowieństwa i wiernych (W. 1857). Gorliwy w wykonywaniu obowiązków duszpasterskich, odznaczał się również sprężystością w rządach diecezją, której przywrócił stolicę we Włocławku, rewindykując (1858) dla jej siedziby część pałacu biskupiego (zajętego od r. 1818 na szkołę). Seminarium Duchownemu nadał w r. 1861 nowe ustawy. Z ważniejszych listów pasterskich wymienić należy nie znane z treści pismo w sprawie chłopskiej, które, jak się wydaje, nie zyskało aprobaty władz, a w r. 1862 list skierowany do duchowieństwa dotyczący zakładania przez nie szkół ludowych i katechizacji dzieci. Jako członek (od r. 1849) Rady Opiekuńczej Zakładów Dobroczynnych pow. włocławskiego opiekował się włocławskim szpitalem Św. Antoniego.

W czasie wypadków 1861/2 r. M. zabronił na terenie diecezji nabożeństw patriotycznych, polecał odczytywać z ambon rozporządzenia władz carskich i ściśle się do nich stosować. Te i inne działania M-ego spowodowały ze strony części podległego mu duchowieństwa (z oficjalatu kaliskiego) protest uchwalony na zjeździe w maju 1861 w Zagórowie, równający się wypowiedzeniu mu posłuszeństwa, jeśli nadal będzie spełniał polecenia władz przeciwnych «ustawom Kościoła św.». Dn. 3 IX 1861 w przejeździe przez Łęczycę został zaatakowany przez tłum «pospólstwa», który oprócz obraźliwych inwektyw, obrzucił jego mieszkanie w hotelu kamieniami. Wśród okrzyków «zdrajca, sługa moskiewski» zdołał wreszcie opuścić miasto. Nie przyłączył się do adresu biskupów, który przedstawiał bolączki Kościoła namiestnikowi Lambertowi (wrzesień 1861). W grudniu 1862 r., przebywając w Warszawie z okazji konsekracji bpa M. Majerczaka, M. prowadził rozmowy z K. Krzywickim w sprawie powstrzymania duchowieństwa od udziału w konspiracji. Po wywiezieniu arcbpa Z. Felińskiego wydał list pasterski zarządzający żałobę w diecezji, ale w marcu 1864 urządził galowe nabożeństwo z okazji dekretu uwłaszczeniowego, a w czerwcu podpisał, wraz z 354 księżmi swej diecezji, adres hołdowniczy do cara. W maju 1862 r. udał się do Rzymu na kanonizację męczenników z Japonii z XVI w. Wyróżniany wówczas przez papieża i jego otoczenie, otrzymał tytuł asystenta tronu, od senatu rzymskiego dyplom patrycjusza rzymskiego i członkostwo honorowe akademii Quiritum. Był M. kawalerem Orderów Św. Anny i Św. Stanisława I kl. oraz Św. Włodzimierza III kl. Zmarł z 3 na 4 IX 1867 we Włocławku, pochowany został w podziemiach katedry.

Pomnik (portret) w katedrze włocławskiej; Portret i jego kopia w siedzibie biskupiej we Włocławku; – Uruski; – Chodyński S., Seminarium włocławskie, Włocławek 1904; tenże, Wspomnienie pośmiertne o bpie M-m, „Przegl. Katol.” 1867 s. 755–64; Librowski S., Kapituła katedralna włocławska, W. 1949; Morawski M., Monografia Włocławka, Włocławek 1933; Przyborowski, Dzieje 1863 r., IV 384–6, V 210–11; tenże, Historia dwóch lat, I 108, II 241–4, IV 31, 138, V 431, 433; tenże, Ostatnie chwile powstania styczniowego, P. 1887 II68, III 258; Schultz A., Predigt zu der… Consecrations-Feier… M. J. Marszewski, Danzig 1857; Serno-Solov’evič M., Biskup Marševskij v Lenčice, „Ist. Vestnik” T. 5: 1881 s. 306–11; Skałkowski A., Aleksander Wielopolski, P. 1947 III; – Documenta historica Seminarii Wladislaviensis, Ed. S. Chodyński, W. 1897 s. 143–53; Korespondencja namiestników Królestwa Polskiego z 1861 r., Wr.–W.–Kr. 1964; Ruch rewolucyjny 1861 r. w Królestwie Polskim, Wr.–W.–Kr. 1963; Szematyzmy diecezjalne z l. 1820–68; Źródła do historii klasy robotniczej okręgu łódzkiego, Oprac. G. Missalowa, W. 1957 s. 508–12; – „Kur. Warsz.” 1857 nr 40; „Pam. Relig.-Moralny” 1857 s. 212–13, 345, 707, 1862 s. 322, 335–41; „Przegl. Katol.” 1867 s. 640; – Librowski S., Katedra włocławska, Włocławek 1947 (mszp.); – AGAD: Kom. Rządowa Spraw. Wewn. sygn. 7356.

Red.