INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Michał Sternal  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2004-2005 w XLIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sternal Michał, pseud.: Łęg, Morski (1905–1992), ksiądz, kapelan Armii Krajowej, działacz Zrzeszenia «Wolność i Niezawisłość».

Ur. 14 IX w Klostar Ivanic w Chorwacji (Austro-Węgry), był synem Jana, specjalisty wiertacza naftowego, i Eleonory z Kuklów, miał m.in. brata Kazimierza, używającego nazwiska Szternal (1907–1981), uczestnika kampanii norweskiej i francuskiej 1940 r., cichociemnego, powstańca warszawskiego 1944 r.

Po powrocie z Chorwacji rodzina Sternalów zamieszkała w Męcinie Małej (pow. gorlicki), gdzie S. uczył się w szkole powszechnej. W r. 1926 ukończył Gimnazjum Klasyczne im. Marcina Kromera w Gorlicach i rozpoczął studia w Inst. Teologicznym w Przemyślu. Święcenia kapłańskie otrzymał 30 V 1931 z rąk ordynariusza przemyskiego bp. Anatola Nowaka. Następnie był wikarym kolejno w Dobrzechowie (pow. strzyżowski, do r. 1933), Humniskach (pow. brzozowski, do r. 1934), Jaśle (do r. 1937), Łańcucie (w r. 1937) oraz krótko w parafii Głębokie (pow. sanocki). W r. 1938 został proboszczem parafii św. Jana Chrzciciela w Bratkowicach (pow. rzeszowski).

W czasie drugiej wojny światowej S., wprowadzony w r. 1940 do konspiracji przez ppor. Józefa Rzepkę («Znicza»), dowódcę Placówki ZWZ Bratkowice-Głogów Mpol., został zaprzysiężony w Zaczerniu przez komendanta Obwodu ZWZ Rzeszów por. Łukasza Cieplińskiego («Antka»). Zaczął blisko współpracować z Cieplińskim, od wiosny 1941 inspektorem Inspektoratu Rzeszów ZWZ/AK, pełniąc m.in. funkcję jego łącznika i skrzynki kontaktowej. Na plebanii w Bratkowicach kwaterowali Ciepliński oraz oficerowie ze sztabu Okręgu i Komendy Głównej, odbywały się odprawy dowództwa Inspektoratu i szkolenia, przechowywano sprzęt radiowy i broń. S. wystawiał fałszywe metryki i dokumenty legalizacyjne, uczestniczył w działalności wywiadu AK. Od r. 1942 wraz z nauczycielem gimnazjalnym Józefem Stopą («Krukiem») i ks. Józefem Czyżem («Kasprem») wchodził w skład Komisji Rewizyjnej (tzw. Komisji Kasowej) Inspektoratu AK Rzeszów. Latem 1943 uczestniczył m.in. z Cieplińskim w przeprowadzanych w lasach bratkowickich próbach granatów i butelek zapalających, wyprodukowanych w konspiracji. W listopadzie t.r. na plebanii w Bratkowicach odbyło się spotkanie wizytującego Podokręg Rzeszów dziekana Okręgu Kraków AK ks. Józefa Zator-Przytockiego, szefa III Oddz. sztabu Okręgu płk. Zygmunta Szydka («Wiatra») i adiutanta komendanta Okręgu ppor. Stanisława Michałowskiego («Junoszy») z Cieplińskim oraz kapelanem Inspektoratu AK Rzeszów Ludwikiem Niemczyckim («Pasterzem»), proboszczem z Tyczyna; zaproponowano wówczas S-owi funkcję kapelana AK. Również późną jesienią uczestniczył S. wraz z całym sztabem Inspektoratu AK Rzeszów w konspiracyjnej uroczystości w domu łączniczki Marii Illukiewicz («Myszki») na Drabiniance (przedmieście Rzeszowa), podczas której Niemczycki poświęcił sztandar Inspektoratu. Wiosną 1944 ponownie przyjmował S. na plebanii Zator-Przytockiego, który opuścił na pewien czas Kraków po aresztowaniu (24 III) komendanta Okręgu Krakowskiego AK płk. Józefa Spychalskiego («Lutego»). Dn. 11 V t.r. rozkazem komendanta głównego AK gen. Tadeusza Komorowskiego («Bora») został S. mianowany kapelanem czasu wojny w stopniu kapitana. W lipcu przy zawiązaniu szkoleniowego oddziału partyzanckiego Podokręgu Rzeszowskiego o krypt. Kółeczko odprawił w lasach głogowskich mszę. Jako kapelan wziął udział w akcji «Burza», m.in. w 1. poł. sierpnia w Bratkowicach poprowadził ceremonię pogrzebową dziesięciu żołnierzy AK ze zgrupowania partyzanckiego dowodzonego przez Rzepkę.

Po wejściu Armii Czerwonej nie przerwał S. działalności konspiracyjnej, a po rozwiązaniu AK (19 I 1945) zgodnie z rozkazem komendanta Podokręgu AK Rzeszów mjr. Stanisława Pińkowskiego («Huberta») oraz na polecenie mjr. Cieplińskiego brał udział w zabezpieczaniu majątku Inspektoratu Rzeszowskiego. W maju 1945 nie stawił się na wezwanie Pow. Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie w celu konfrontacji z uwięzionymi żołnierzami AK. Zamieszkał w ukryciu u parafianina Piątka, a następnie wyjechał do rodziny w Męcinie Małej. W sierpniu t.r. wrócił do Bratkowic, ale po ponownym wezwaniu do Urzędu Bezpieczeństwa (UB) opuścił ostatecznie parafię. Od września do listopada ukrywał się u rodziny, a następnie wyjechał na Śląsk do Zabrza-Biskupic. Po uzyskaniu od bp. przemyskiego Franciszka Bardy listownej zgody na tzw. urlop o nieograniczonym czasie (nie ujawnił wówczas rzeczywistego powodu opuszczenia diec. przemyskiej) ubiegał się u bp. opolskiego Bolesława Kominka o pracę w parafii św. Jana Chrzciciela w Zabrzu (przedstawiając rzeczywiste powody dalszego ukrywania się pod fałszywym nazwiskiem). Gdy otrzymał zgodę, zameldował się w styczniu 1946 w Zarządzie Miejskim w Zabrzu na podstawie fałszywej kennkarty wystawionej na nazwisko Eugeniusz Ramsza. Na początku t.r. nawiązał kontakt z zamieszkałym w Zabrzu Cieplińskim, pełniącym wówczas funkcję prezesa Obszaru południowego Zrzeszenia «Wolność i Niezawisłość» (WiN), m.in. ochrzcił jego jedynego syna Andrzeja. Wiosną 1947, w związku z ogłoszoną amnestią, rozważał możliwość ujawnienia się, jednak za radą Cieplińskiego, wtedy prezesa IV Zarządu Głównego (ZG) WiN, zrezygnowal z tego zamiaru. Na prośbę Cieplińskiego ukrył w tym czasie pieniądze WiN (22 tys. dolarów). W grudniu t.r. aresztowany przez funkcjonariuszy UB, ujawnił miejsce przechowywania pieniędzy; ponieważ oświadczył, że nie znał ich pochodzenia, nie powiązano go z działaniem IV ZG WiN i niebawem zwolniono. S. wyjechał z Zabrza. W lipcu 1949 dołączył jako wikary do parafii św. Jakuba i Krzysztofa na Psim Polu we Wrocławiu; zameldował się wtedy już pod prawdziwym nazwiskiem. Starał się o wyjazd z kraju i w tym celu kontaktował się z Niemcami wysiedlanymi z Polski oraz urzędnikami Państw. Urzędu Repatriacyjnego; na początku r. 1950 podjął nieudaną próbę nielegalnego wyjazdu za granicę. We wrześniu udał się osobiście do Przemyśla po tzw. urlop; przedstawił wtedy biskupowi Bardzie rzeczywisty powód wyjazdu z diecezji w r. 1945 oraz okoliczności późniejszego aresztowania.

W nocy z 22 na 23 X 1950 S. został ponownie aresztowany przez UB we Wrocławiu, w ramach akcji przeciw duchowieństwu na Dolnym Śląsku (zatrzymano wtedy także księży: Ignacego Kociak-Pawlikiewicza, Tadeusza Witkosia, Jana Puzia, Pawła Komborskiego i Józefa Bełcha, a ponadto Marię Welker «Orzelską» oraz w styczniu 1951 Waleriana Trybkę). Aresztowani w tzw. sprawie «Unitas» (Spółdzielni Katolickiej i parafii Psie Pole) przeszli w areszcie wrocławskiego UB kilkumiesięczne ciężkie śledztwo ze stosowaniem m.in. karceru, nieprzerwanego wielogodzinnego przesłuchiwania (tzw. konwejeru) oraz pozbawienia jedzenia i snu. Do momentu konfrontacji z zeznaniami innych osób S. nie przyznawał się do niczego. Dn. 7 IV 1951 oskarżono go o udzielanie pomocy Cieplińskiemu (straconemu 1 III t.r.), ukrywanie pieniędzy WiN oraz posługiwanie się podrobionym dokumentem tożsamości. Dn. 20 VII t.r. został S. zwolniony; przez wiele lat uznawano to za rezultat interwencji władz kościelnych, jednak jak wynika z akt śledczych, zdecydowała o tym Julia Brystygierowa, dyrektor Dep. V Min. Bezpieczeństwa Publicznego.

Przez kilka l.n. nie otrzymywał S. zatwierdzenia jako proboszcz w żadnej parafii. W r. 1958 był wikarym w Jasielnicy Rosielnej (dekanat Brzozów). Dopiero w grudniu t.r. został proboszczem parafii św. św. Piotra i Pawła w Borku Starym koło Rzeszowa. Brał tam udział w życiu społecznym, utrzymywał kontakty z byłymi żołnierzami AK, a po przejściu w r. 1980 na emeryturę rozwinął szerzej działalność na rzecz środowiska kombatanckiego AK i WiN. W trakcie II Katolickiego Tygodnia Historycznego, zorganizowanego 5–13 IV 1986 w Rzeszowie, wygłosił referat Pamięci żołnierzy Armii Krajowej diecezji przemyskiej, w którym przedstawił działalność konspiracyjną Cieplińskiego, upominając się o przywrócenie mu dobrego imienia; ponownie występował w sprawie Cieplińskiego w l. 1989 i 1990, ale unieważnienia wydanego nań wyroku (17 IX 1992) nie doczekał. Dn. 13 XI 1988 w Błażowej, podczas koncelebrowanej przez S-a uroczystej sumy z okazji 70-lecia odzyskania niepodległości, wystawiono odnaleziony rok wcześniej sztandar Inspektoratu AK Rzeszów. Od r. 1989 uczestniczył S. w działalności powstających organizacji kombatanckich, służył radą i pomocą m.in. w sprawie poświęcania tablic i sztandarów. Sam ufundował i poświęcił tablicę przy kościele w Mszanie Dolnej, upamiętniającą jego brata Kazimierza Szternala. W r. 1990 przewodniczył uroczystościom pogrzebowym wdowy po Cieplińskim, Jadwigi. Zmarł 29 V 1992 w Borku Starym, został pochowany 1 VI z ceremoniałem wojskowym na miejscowym cmentarzu parafialnym. Był odznaczony Krzyżem Armii Krajowej, czterokrotnie Medalem Wojska oraz francuskimi Croix de Mérite i La Croix de Partisan.

 

Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny [w druku]; Myszor J., Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945–1989, W. 2002 I; Udział kapelanów wojskowych w drugiej wojnie światowej, W. 1984; – Bentkowski A., Wina «WiN-u», „San” 1990 nr 9; Bogaczewicz S. A., Sprawa księży z parafii Wrocław-Psie Pole jako przykład represji wobec Kościoła, w: Represje wobec Kościoła Katolickiego na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie 1945–1989. Studia i materiały, Wr. 2004 s. 66–89; Jakimek-Zapart E., Przekazanie Inspektoratu Rzeszów w likwidacji, 1 III 1945, „Zesz. Hist. WiN” 2005 nr 23 s. 276; Ney-Krwawicz M., Sztandary i proporce Armii Krajowej, W. 1994 s. 36, 41; Ostasz G., Z dziejów «Rozbratla» – Obwodu AK Rzeszów, Rzeszów 2003; Szeliga K., Kapelan Armii Krajowej, „Nowiny” 1992 nr 32; Tochman K. A., Ks. kpt. Michał Sternal – partyzancki kapelan, „Polska Zbrojna” 1992 nr 3; Wójcik Z. K., Ksiądz kapitan Michał Sternal, „Studia Rzeszowskie” T. 1: 1995 s. 149–50; tenże, Rzeszów w latach drugiej wojny światowej. Okupacja i konspiracja 1939–1944–1945, Rzeszów–Kr. 1998 (fot.); tenże, Udział księży diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego w działalności podziemia antykomunistycznego w latach 1944–1956. Przyczyny–fakty–represje, „Śląskie Studia Hist.-Teolog.” T. 36: 2003 z. 1 s. 224, 227; Zagórski A., Inspektorat AK Rzeszów, „Tyg. Powsz.” 1966 nr 33; tenże, Przywódcy WiN-u. Michał Sternal, „Orzeł Biały” 1992 nr 6 s. 10–12; – Łopuski J., Losy Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie (sierpień–grudzień 1944). Wspomnienia i dokumenty, W. 1990 s. 43, 274; Wojskowy ruch oporu na Rzeszowszczyźnie. Wspomnienia kap. rez. mgr. Edwarda Brydaka «Andrzeja», żołnierza Armii Krajowej, Rzeszów, kwiecień 1978 r., Kr. 1989 s. 75–7, 82; Wójcik Z. K., Żołnierze w sutannach – rozmowa z ks. kpt. Michałem Sternalem, „San” 1989 nr 2 s. 8; Zator-Przytocki J., Pamiętnik, Gd. 1975 s. 165; Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” w dokumentach, Oprac. A. Zagórski, Wr. 2000 VI cz. 3; – Roczn. diec. przemyskiej na r. 1958/9, Przemyśl 1959 s. 43; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1992: „Nowiny” nr 107, 111, „Polska Zbrojna” nr 135; – IPN w W.: sygn. 944/39 (dawna J) sygn. Sr 1099/50, akta sprawy karnej przeciwko Cieplińskiemu i in., t. 7 k. 51, przekazanie Inspektoratu Rzeszów, 1 III 1945, akt oskarżenia z 4 VII 1950 członków IV ZG WiN; IPN Oddz. we Wr.: Akta kontrolno-śledcze w sprawie Ignacego Pawlikiewicza i in., nr 039/3 t. 1–3, akta obiektowe na kler krypt. «Profil», nr 032/211, akta kontrolne śledztwa S-a, nr 039/151; Wojsk. Biuro Badań Hist. w W.: Zbiory Specjalne B. Nauk., Komenda «Rzemiosła», protokół spisany 6 II 43, sygn. III/35/23 k. 2, książka kasowa Inspektoratu AK Rzeszów, sygn. III/35/18; – Zbiory Andrzeja Zagórskiego w Kr.: Relacja ustna S-a, sygn. I–272, zeszyt ewidencyjny Obwodu AK Rzeszów 2 I 1944, k. 22 (zbiory Edwarda Brydaka, fotokopia).

Elżbieta Jakimek-Zapart

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Polskie Państwo Podziemne 1939-1945

Polska była pierwszym państwem, które powiedziało "Nie!" żądaniom ustępstw terytorialnych ze strony nazistowskiej Rzeszy Niemieckiej. Polska była pierwszym państwem, które zbrojnie przeciwstawiło......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Witold Grabowski

1898-03-13 - 1966-10-25
prawnik
 

Michał Kalecki

1899-06-22 - 1970-04-18
ekonomista
 

Adam Piłsudski

1869-09-25 - 1935-12-16
wiceprezydent Wilna
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stanisław Skurczyński

1892-03-23 - 1972-06-13
ksiądz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.