INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Michał Surmacki  

 
 
1 poł. XVIII w. - po 1766
 
Biogram został opublikowany w XLVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2009-2010.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Surmacki Michał (1. ćwierć XVIII w. – po r. 1766), rytownik.

O pochodzeniu i wykształceniu S-ego nic bliższego nie wiadomo. Najprawdopodobniej wywodził się z ludu. Powtarzane we wszystkich opracowaniach informacje, że działał wyłącznie w Krakowie, oraz, że był bratem czynnego tam rytownika Jana Surmackiego, nie znalazły dotychczas wiarygodnego potwierdzenia (jeżeli w ogóle zachodziło między nimi pokrewieństwo, S. mógł być raczej jego synem).

Rytowana przez S-ego podobizna Józefa Wandalina Mniszcha jako Kawalera Orderu Orła Białego, sygnowana w Zamościu, jest być może pierwszą jego znaną pracą graficzną, wykonaną zapewne przed śmiercią Mniszcha (25 VI 1747). Być może już wtedy należał S. do otoczenia bp. Andrzeja Stanisława Załuskiego, współpracującego wówczas z Tomaszem Zamoyskim nad reformą Akad. Zamojskiej i prawdopodobnie dlatego przeniósł się niebawem do Krakowa, gdzie Załuski objął w r. 1746 biskupstwo. Pierwsza sygnowana i datowana praca S-ego z r. 1747 powstała w Krakowie, podobnie jak następne. Jest to Popiersie bp. Andrzeja Stanisława Załuskiego, zamieszczone w „Questio teologica, de Deo Incarnato...” Stanisława Filipowica, odbitym w drukarni Kolegium Większego Akad. Krak., będące powtórzeniem miedziorytu wykonanego najprawdopodobniej przez J. M. Bernigerotha w r. 1746 w Lipsku. Na dwóch następnych rycinach przedstawiających bogato zdobione herby Junosza („Bravium philosophici honoris…” Jana Siekierskiego) i Leliwa („Proportio Omnimoda Virtutum…” Józefa Tarnowskiego), odbitych w krakowskiej drukarni Michała Dyaszewskiego, S. zaznaczył Kraków jako miejsce ich powstania. Oba miedzioryty, bardzo podobne w kompozycji, ujawniają niedostatki warsztatowe ich autora. W Krakowie wykonał też S. miedzioryty zamieszczone w wydanym w r. 1750 „Życiu Zachodnich krajów Apostoła […] S. Wincentego Ferreriusza…” A. Teolego, do którego dołączono żywot św. Jacka autorstwa Jacka Kliszowskiego, całość odbito w Drukarni Akademickiej. W zespole ilustracji do tego druku miedzioryty Św. Jacek i Św. Wincenty są dosyć wiernym powtórzeniem rycin sztychowanych i wydanych przez J. A. Pfeffela w Augsburgu. Prawdopodobnie również pozostałe sztychy ze scenami z życia św. Wincentego powstały na podstawie nieznanej dziś serii poświęconych mu rycin Pfeffela; jedynie słabsze pod względem artystycznym Przedstawienie alabastrowej figurki Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kościoła Dominikanów w Przemyślu wydaje się samodzielnym dziełem S-ego. Trudno ostatecznie rozstrzygnąć, ile miedziorytów S-ego zostało wykonanych na potrzeby tego wydania; w zachowanych egzemplarzach tej edycji ich liczba waha się od 26 do 31, natomiast Karol Estreicher odnotował także egzemplarze, w których znajdowały się zarówno oryginalne ryciny Pfeffela, jak i ich naśladownictwa wykonane przez S-ego. Prawdopodobnie istniała również inna edycja omawianego żywota Ferreriusza, ponieważ w r. 2008 pojawił się w handlu antykwarycznym egzemplarz dzieła Teolego (z łacińską kartą tytułową, datą 1751 i dedykacją dla generała zakonu dominikanów Antoine’a Bremonda), w którym znajdują się 34 ryciny przypisane S-emu, na podstawie pełnej sygnatury rytownika na ostatniej z nich oraz jej wersji skróconej na czterech innych. Rycina S-ego pojawiła się także w innym krakowskim druku z r. 1750; jest to całostronicowe Wyobrażenie Cudownego Krucyfiksu z kościoła w podwarszawskiej Kobyłce, w utworze Franciszka Tomeckiego „Academus Iagellonicus laureati...” (druk typografii Kolegium Większego Akad. Krak.). Ostatni znany miedzioryt z okresu działalności S-ego w Krakowie z r. 1752, przedstawiający Cudowny obraz Trójcy Świętej z kościoła w podkrakowskich Iwanowicach został umieszczony w dziele Kazimierza Bodurkiewicza „Korona Wszystkich Świętych…” (typografia Dyaszewskiego); znane są także ulotne egzemplarze tego miedziorytu.

Nazwisko S-ego nie pojawia się w krakowskich księgach cechowych, natomiast jego twórcze itinerarium pozwala przypuszczać, że podobnie jak Jan Surmacki, przez całe dorosłe życie był związany z otoczeniem bp. Andrzeja Stanisława Załuskiego. Miał kontakty w kręgu drukarzy akademickich w Krakowie i prawdopodobnie został wysłany przez reformującego Akad. Krak. biskupa do Chełmna, gdzie odnowiono w tym czasie Kolonię Akademicką; z r. 1758 pochodzi miedzioryt Ozdobnego herbu, wg sygnatury wykonany przez S-ego w Chełmnie i zamieszczony w wydanym t.r. „Dialecticus in omni vero et scibili perfectissimus…” Józefa Mirowskiego (b.m.w.). Jak można przypuszczać na podstawie sygnatur dalszych rycin, S. przebywał w Chełmnie kilkanaście lat. Znane są z tego okresu dwa miedzioryty bogato zdobionych herbów: Herb Aleksandra Rumiancowa w „Qualis vita…” Jakuba Gajewskiego (Posnaniae 1759) i Leliwa w odnoszącym się do biskupstwa chełmińskiego dziele „Panegyrica palatinalis honoris…” Piotra Rydulskiego ([b.m.w.] 1766).

W ustaleniu pełnego dorobku S-ego przeszkodę stanowi dowolność we wszywaniu ilustracji do książek oraz niedatowane druki ulotne w jego twórczości. Stosunkowo niewielka ilość znanych prac graficznych S-ego, ich nierówny poziom warsztatowy oraz dłuższe przerwy w działalności rytowniczej, dają podstawę do przypuszczeń, że rytownictwo nie było jego jedynym zajęciem. S. wykonywał głównie miedzioryty, które podpisywał wyłącznie pismem minuskułowym, umieszczając na nich bardzo różne sygnatury (m.in. Michał Surmacki, Michael Surmacki, Mich. Sur.), zawsze z informacją scul. lub sc. i miejscem wykonania dzieła. Ciekawostką jest, że w sygnaturach łączył łacińską wersję nazwiska z polską nazwą miejsca wykonania pracy (lub odwrotnie). Był rytownikiem średnim (lepszym, gdy kopiował wzory obce); jego dzieła wykazują pewną znajomość rysunku i obycie z technikami warsztatowymi.

Data (po r. 1766) i miejsce śmierci S-ego nie są znane. Nie wiadomo, czy założył rodzinę.

Większość ilustracji książkowych S-ego znajduje się w egzemplarzach przechowywanych w Bibliotece Jagiellońskiej; ryciny ulotne znajdują się m.in. w Krakowie (AP, B. Jag., Muz. XX. Czartoryskich i Muz. Narodowym) oraz w Warszawie w Bibliotece Narodowej.

 

Bénézit, Dictionnaire, (1966), VIII; Enc. Wiedzy o Książce; Estreicher, XXVII; Katalog portretów osobistości polskich i obcych w Polsce działających, W. 1992–5 II–V; Kołaczkowski J., Słownik rytowników polskich tudzież obcych w Polsce zamieszkałych lub czasowo w niej przebywających od najdawniejszych do najnowszych czasów, Lw. 1874; Kraszewski, Catalogue d’une Collection; Pawlikowski G., Wiadomość o rytownikach Polakach i cudzoziemcach u nas osiadłych, „Czas. Nauk. Księgozbioru Publ. im. Ossolińskich” R. 3: 1830 s. 100; Rastawiecki, Słown. rytowników; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, XXXII; – Domaszewska H., Zagadnienie pierwowzoru w polskiej grafice portretowej XVIII w., „Roczn. Muz. Narod. w W.” T. 13: 1969 z. 2; Grabowski A., Początek ikonografii naszej, „Bibl. Warsz.” 1857 t. 4 s. 242; Łomnicka-Żakowska E., Grafika polska XVIII wieku, W. 2008; – Hutten-Czapski E., Spis rycin przedstawiających portrety przeważnie polskich osobistości w zbiorach Emeryka hr. Hutten-Czapskiego w Krakowie, Kr. 1901; Żebrawski T., Spis cząstkowy rycin polskich, „Roczn. Tow. Nauk. Krak.” T. 25: 1858 (informacje niepewne); – AP w Kr.: Teki Grabowskiego, sygn. E54 s. 1820, sygn. E56 ryc. 441–70; B. Jag.: Notaty Żegoty Paulego, rkp. 5396 t. 6 k. 250, 252–3, t. 7 k. 85v.

Joanna Daranowska-Łukaszewska

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.