INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Mikołaj Rejchman      Mikołaj Rejchman, frag. portretu olejnego Ludomira Janowskiego namalowanego przed 1915 r.

Mikołaj Rejchman  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1988-1989 r. w XXXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rejchman (Reichman, Reichmann, Rajchman) Mikołaj (1851–1918), lekarz, twórca warszawskiej szkoły gastrologicznej. Ur. 18 XII w Warszawie, był synem Edwarda i Justyny z Janaszów, młodszym bratem Bronisława (zob.), bratem stryjecznym Aleksandra Rajchmana, dyrektora Filharmonii Warszawskiej i Opery Warszawskiej (zob.).

W r. 1868 R. ukończył III Gimnazjum w Warszawie i t. r. wstąpił na Wydział Lekarski Szkoły Głównej. Naukę kontynuował na Uniw. Warsz., gdzie uzyskał w r. 1873 dyplom lekarza. W l. 1873–4 był asystentem w Szpitalu Św. Łazarza w Warszawie. Następnie z powodu trudnych warunków materialnych przeniósł się do Irkucka, początkowo był lekarzem okręgowym, później starszym lekarzem w szpitalu więziennym. Udzielał pomocy lekarskiej, a nieraz i materialnej polskim zesłańcom, uczestnikom powstania styczniowego. Zdobył wielką praktykę medyczną. Uczestniczył też w posiedzeniach Tow. Lekarzy Wschodniej Syberii i wygłaszał tam referaty. W r. 1879 spędził kilka miesięcy w Paryżu, gdzie studiował nauki teoretyczno-lekarskie, anatomię patologiczną i chemię oraz rozpoczął specjalizację w nowej wówczas dziedzinie medycyny rozwijającej się na zachodzie Europy, chorobach przewodu pokarmowego. Pod koniec 1880 r. R. powrócił do Warszawy. Przez kilka pierwszych lat pracował w klinice chorób wewnętrznych Ignacego Baranowskiego. Wg J. Walawskiego przez pewien czas był ordynatorem w Szpitalu Św. Ducha. Jednocześnie w pracowni fizjologicznej Feliksa Nawrockiego poznawał metody badawcze i prowadził badania nad trawieniem.

Odszedłszy z kliniki, zorganizował R. w swoim mieszkaniu pracownię naukową, w której badał materiał uzyskany z własnego ambulatorium. Zajmując się głównie chorobami przewodu pokarmowego, stał się jednym z twórców polskiej gastrologii obok Walerego Jaworskiego i Antoniego Gluzińskiego. Przez wiele lat prowadził prywatne konspiracyjne (po polsku) wykłady dla studentów i młodych lekarzy z gastrologii. Kształcił również w tej dziedzinie młodych lekarzy, którzy pracowali w jego ambulatorium i pracowni. Marzył o katedrze uniwersyteckiej. R. interesował się też rakiem, zwłaszcza rakiem przewodu pokarmowego i opracował statystykę 22 549 chorych na raka różnych narządów leczonych w jego ambulatorium za okres 20 lat („Gaz. Lek.” 1904). W r. 1906 założył przy Warszawskim Tow. Higienicznym Polski Komitet do Badania i Zwalczania Raka, którego został prezesem; położył duże zasługi w zakresie popularyzacji i pogłębiania wiedzy o tej chorobie przez organizowanie odczytów, wydawnictw, ankiet, sprawozdań, konkursów z nagrodami, które finansował. Komitet ten stał się jedną z najczynniejszych sekcji w Towarzystwie i utrzymywał kontakt z zagranicznymi instytucjami o podobnym charakterze. R. podejmował starania o założenie w gmachu Tow. Naukowego Warszawskiego (TNW) pracowni do badań nad rakiem; z jego inicjatywy i zapomogi powstał przy TNW specjalny fundusz.

Był R. hojnym ofiarodawcą na różne cele społeczne. Gdy w r. 1909, dzięki staraniom R-a, w Tow. Lekarskim Warszawskim powstała Sekcja Gastrologów, został jednogłośnie wybrany na jej przewodniczącego. W r. 1913 obchodzono 40-lecie jego pracy, a „Gazeta Lekarska” i „Medycyna i Kronika Lekarska” poświęciły mu specjalne numery pisma. R. był honorowym członkiem Tow. Lekarskiego Warszawskiego (1914), Tow. Lekarskiego Wileńskiego, Radomskiego, Lubelskiego, Łódzkiego i in. oraz członkiem rzeczywistym TNW (od r. 1908). Był wieloletnim współwłaścicielem „Gazety Lekarskiej” od r. 1886.

R. ogłosił ok. 80 prac naukowych, w których zajmował się fizjologią, chemią lekarską, mikroskopią, statystyką, etiologią, diagnostyką i terapią; wiele z nich ukazało się również w wersji niemieckiej. Ogłosił 2 książki o charakterze podręcznikowym: Niestrawność (Dyspepsia) (W. 1882), pracę kompilacyjną uzupełnioną obserwacjami, odznaczającą się ścisłością naukową i jednocześnie popularyzującą mało dotąd zbadaną dziedzinę, z którą lekarz praktyk często się spotykał, oraz Nauka o chorobach narządu trawienia (Semijotyka), (W. 1890); ta ostatnia pozycja miała być pierwszą częścią obszernego 3-częściowego podręcznika, którego jednak R. nie opracował. W ostatnich latach życia R. pisał Diagnostykę ogólną chorób przewodu pokarmowego, głównie na podstawie własnych obserwacji. Ostatnie rozdziały, oparte na uznanych przez niego za wyczerpujące pracach innych autorów, były pisane z pośpiechem, gdyż R. był już poważnie chory; książka ta ukazała się pośmiertnie (W. 1923).

Wiele prac R-a miało charakter pionierski. W pracy o sztucznym trawieniu („Gaz. Lek.” 1881) stwierdził, wbrew opinii innych uczonych, że włóknik przechodzi do roztworu, ale nie jest zawiesiną drobnych cząsteczek; parapepton uważał za przejściowy produkt trawienia białka, który ulega dalszej przemianie na pepton i doszedł do wniosku, że nie rozpuszczanie ciał białkowych lecz przemiana ich na pepton stanowi o sile trawienia żołądkowego. Niezależnie od badaczy zachodnich podał nowy sposób określania siły trawiennej soku żołądkowego, oparty na obliczaniu ilości wytworzonego przez trawienie peptonu, ilość tę określał w przybliżeniu sposobem kolorymetrycznym. Jako pierwszy opisał przypadek wzmożonego wydzielania soku żołądkowego („Gaz. Lek.” 1882, 1883), a następnie podsumował swoje obserwacje, ustalając nową jednostkę chorobową („Gaz. Lek.” 1887), która otrzymała nazwę choroby Rejchmana. Wydzielanie czystego soku w czczym żołądku bez udziału bodźców zewnętrznych nazwał sokotokiem żołądkowym – gastrosuccorhoea; wyróżnił przy tym sokotok stały i sokotok okresowy. Zajmował się zaburzeniami trawiennymi pochodzenia nerwowego: «niestrawnością nerwową» („Gaz. Lek.” 1883). W pracy o «niestrawności kwaśnej» (tamże 1884), charakteryzującej się wzmożonym wydzielaniem kwasu solnego, polecał przepłukiwanie żołądka za pomocą naczynia lewarowego własnego pomysłu, który opisał („Gaz. Lek.” 1883) i ustalił wskazania do tego zabiegu (tamże 1886). Doceniał – co było wówczas nowością – znaczenie badania kału w chorobach żołądka i jelit (Przyczynek do drobnowidzowej morfologii kału, w: „Księga pamiątkowa… Henrykowi Hoyerowi… w ofierze złożona”, W. 1884 oraz w „Pam. Tow. Lek. Warsz.” 1885). Badał działanie leków stosowanych powszechnie przy chorobach żołądka. Opisał niezmiernie rzadki przypadek Oesophagitis exfoliativa („Gaz. Lek.” 1890), co było drugą pracą na ten temat w literaturze światowej. Należał do pierwszych lekarzy, którzy uznali kamicę żółciową za jedną z postaci zaburzeń w ogólnej przemianie materii (w: „Odczyty kliniczne”, W. 1891, „Gaz. Lek.” 1900); badał zaburzenia żołądkowe występujące przy kamicy żółciowej („Gaz. Lek.” 1897), a także choroby pęcherzyka i dróg żółciowych (tamże 1903). Wspólnie z laryngologiem Teodorem Heryngiem wynalazł diafanoskop, co udoskonaliło metody prześwietlenia żołądka („Gaz. Lek.” 1892) i podał własne obserwacje dotyczące tego badania (tamże 1896). Jako pierwszy opisał samoistne uchyłki przełyku w jego dolnej części („Gaz. Lek.” 1893), dotąd bowiem znano tylko uchyłki w górnej części przełyku. Pierwszy też zwrócił uwagę na objawy typowe w nieżycie zanikowym żołądka („Gaz. Lek.” 1898); otrzymały one nazwę zespołu Rejchmana.

R. zajmował się również chorobami jelit; pisał o biegunkach przewlekłych, których wyróżnił 12 grup (w: „Odczyty kliniczne”, W. 1899) i o nawykowym zaparciu stolca („Gaz. Lek.” 1900), występującym – wedle jego obserwacji – także u ludzi zdrowych wskutek nieznacznego tworzenia się kału. Interesował się leczeniem wrzodu żołądka („Gaz. Lek.” 1905, 1910, w: „Odczyty kliniczne”, W. 1912) i jako pierwszy zwrócił uwagę na powstające przy leczeniu głodzeniem zapalenie ślinianek przyusznych. Pisał również jako jeden z pierwszych o znaczeniu rozpoznawczym bólu w chorobach przewodu pokarmowego („Medycyna i Kron. Lek.” 1913). Ponadto R. ogłaszał przeglądy bibliograficzne z zakresu chorób przewodu pokarmowego („Gaz. Lek”. 1885, 1886), napisał ocenę „Podręcznika chorób żołądka i dietetyki szczegółowej” W. Jaworskiego, Kr. 1899 („Gaz. Lek.” 1899 nr 1) i brał udział w tłumaczeniu pracy S. Jaccouda pt. „Wykład patologii szczegółowej” (W. 1884 II). R. nie był pochopny do tworzenia uogólnień: «…we wszystkich pracach R-a, tak opisowych jak i doświadczalno-klinicznych, znać sumiennego, dość pomysłowego i ostrożnego we wnioskowaniu lekarza» – pisał W. Biegański.

W testamencie R. zapisał 69 tys. rb na cele naukowe, filantropijne i społeczne: na prace konkursowe z gastrologii, na nagrody dla lekarzy wojskowych wyróżniających się w zakresie opieki nad żołnierzami, na założenie Instytutu Polskiego do badania i zwalczania raka, zostawiając instrukcje tyczące się jego organizacji i plany budowy opracowane wspólnie ze specjalistami; w związku z tym prosił TNW, by otrzymany fundusz 1 tys. rb na pracownię przekazało na Instytut Polski, na Tow. Emigracyjne dla Żydów i dla osoby lub instytucji, która przyczyni się do wzrostu liczby spolonizowanych Żydów, na Kasę wsparcia dla podupadłych lekarzy oraz wdów i sierot po nich pozostających, dla TNW na wydatki bieżące. Zmarł na raka w Warszawie 26 X 1918. Został pochowany na cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym – (kalwińskim) w Warszawie przy ul. Żytniej, kwatera T, 1.

Z małżeństwa z Anną z Chocimskich (1860–1922), zawartego 18 XII 1877 w Tomsku, miał R. dzieci: Eugenię (1879–1958), zamężną 1 v. za inżynierem Bertoldem Lewy-Taljańskim, 2 v. za inżynierem Stanisławem Łychowskim, Stanisława Reychmana (1881–1937), inżyniera, Kazimierza Reychmana (zob.), Wandę Justynę (1889–1956), zamężną 1 v. za Tadeuszem Montwid Białłozorem, właścicielem ziemskim, 2 v. za Valentino Castano de Beaudrie, dyplomatą włoskim przebywającym w Polsce.

 

Enc. Org. (1898–1904); Enc. Warszawy; W. Enc. Powsz. (PWN); Album zasłużonych lekarzy polskich, W. 1925 s. 83 (fot.); Biogr. Lexikon d. hervorr. Arzte; Konopka, Pol. bibliogr. lek., IX; Kośmiński, Słown. lekarzów (tu data ur. 28 XII); Roczn. Nauk.-Liter.-Artyst. na r. 1905 (Okręta), W. 1905 s. 213; Rocznik lekarski, W. 1888 s. 100; – Biegański W., Medycyna wewnętrzna u nas na schyłku XIX wieku, „Nowiny Lek”. R. 17: 1905 nr 11 s. 577–9; Demel M., Mogiły lekarskie na cmentarzach warszawskich, „Arch. Hist. Med.” T. 29: 1966 nr 4 s. 459; Hanecki M., Mikołaj Rejchman, „Wiad. Lek.” T. 22: 1969 nr 10 s. 959–62; tenże, Mikołaj Rejchman twórca gastrologii polskiej, „Służba Zdrowia” R. 7: 1955 nr 11 s. 4; tenże, Wydział Lekarski Szkoły Głównej, „Służba Zdrowia” R. 14: 1962 nr 49 s. 5; Księga Pamiątkowa Zjazdu b. wychowańców b. Szkoły Głównej Warszawskiej w 40-ą rocznicę jej założenia, W. 1906 s. 147, W. 1914 s. 140; Krzyżakowa K., Warszawskie rody. Reychmanowie, „Stolica” 1985 nr 23 s. 4–5 (fot.); Pruszyński J., Mikołaj Rejchman, „Gaz. Lek.” R. 48: 1913 nr 51 s. 1564–71 (fot., spis prac); Reychman K., Szkice genealogiczne, W. 1936 s. 160–1; Walawski J., Fizjologia patologiczna, W. 1960 s. 721; Wejnert B., Dr Mikołaj Rejchman z powodu 40-letniej pracy lekarskiej, „Zdrowie” T. 29: 1913 nr 12 s. 885–7 (fot.); tenże, Mikołaj Rejchman, „Gaz. Lek.” T. 53: 1918 nr 48 s. 389–90; tenże, Ś. p. dr Mikołaj Rejchman, Prezes Polskiego Komitetu do badania i zwalczania raka, „Zdrowie” R. 34: 1918 nr 12 s. 339–40 (fot.); Zawadzki J., Mikołaj Rejchman, „Med. i Kron. Lek.” R. 48: 1913 s. 899–903 (fot., spis prac); tenże, Ś. p. Mikołaj Rejchman, tamże R. 53: 1918 nr 41 s. 306–8 (fot., spis prac); – Szkoła Gł. Mater., II 525–7; – „Gaz. Lek.” T. 48: 1913 s. 1477–9, T. 53: 1918 s. 362–4; Kalendarz lekarski, Pod red. J. Polaka, W. 1897 s. V; „Pam. Tow. Lek. Warsz.” T. 110: 1914 s. 72–3, T. 114: 1918 s. 189–91; – Nekrologi z r. 1918: „Gaz. Lek.” nr 44 s. 349, „Nowa Reforma” nr 481 s. 2, „Przegl. Lek.” nr 44 s. 300; – Gł. B. Lek.: Zbiory specjalne (fot.), Paciorkiewicz M., Działalność naukowo-badawcza prof. dr. wszech nauk lekarskich Walerego Jaworskiego (1849–1924) i dr. med. Mikołaja Rejchmana (1851–1918) oraz ich wkład do rozwoju gastroenterologii w Polsce na przełomie XIX i XX stulecia, W. 1975 (mszp. pracy doktorskiej, fot.); – Dokumenty Danuty Rejchman z W. i jej informacje.

Teresa Ostrowska

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Dietl

1804-01-24 - 1878-01-18
prezydent Krakowa
 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Wandalin Puciata

1888-11-17 - 08.1944
inżynier elektryk
 

Józef Kajetan Janowski

1832-03-17 - 1914-06-24
architekt
 
 

Edmund Klemens Majkowski

1892-11-05 - 1951-04-05
bibliotekarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.