Starost Mirosław, pseud. i krypt.: ms., Sławomir Troska (1910–1961), krytyk literacki, filozof, publicysta.
Ur. 18 VI w Warszawie, był synem Lucjana Adama, referenta Najwyższej Izby Kontroli, i Elżbiety z Budzyńskich, tłumacza przysięgłego języka niemieckiego, autorki m.in. przekładu „Prodromé du messianisme” Józefa Marii Hoene-Wrońskiego („Prodrom des Messianismus”, Oldenburg 1930), przed r. 1939 urzędniczki Min. Sprawiedliwości, po drugiej wojnie światowej (1947) więźnia politycznego na warszawskim Mokotowie.
Wykształcenie średnie otrzymał S. w l. 1925–9 w IV Gimnazjum Męskim w Warszawie. Po zdaniu matury studiował w l. 1929–33 na Wydz. Prawno-Ekonomicznym Uniw. Pozn. W r. 1932 debiutował krótkim omówieniem odczytu filozoficznego N. Wlatkowicia O serbsko-jugosłowiańskim mesjanizmie i o Boże Lovriciu („Zet” nr 1). W styczniu 1934 przeniósł się na Wydz. Prawa Uniw. Warsz. i w grudniu t.r. otrzymał dyplom magistra praw. W l. 1934–5 pracował w Warszawie w Banku Rolnym. Rozpoczął współpracę z „Miesięcznikiem Literatury i Sztuki” (1934/5–1935/6) oraz regularnie publikował recenzje i artykuły w „Zecie” (1935–9). W l. 1936–9 odbywał płatną aplikanturę w sądach warszawskich, podejmując zarazem stałą współpracę z „Myślą Polską” (1936–8). W r. 1938 zamieszczał kolejne teksty w „Apelu” (dod. liter. do „Kur. Porannego”), „Życiu Literackim”, „Prosto z Mostu” i „Comoedii”, a w r. 1939 w „Zwierciadle”. Nowości literackie omawiał także w Polskim Radiu, w ramach cyklu „Kwadrans literacki”.
Jako krytyk zajmował się S. głównie poezją współczesną. Szczególnie wysoko cenił twórczość Józefa Czechowicza (rec. tomu „nic więcej”, „Zet” 1935 nr 18), z uznaniem pisał o poezjach Józefa Łobodowskiego (Łobodowskiego „Rozmowa z Ojczyzną”, tamże 1935 nr 4, Józef Łobodowski – poeta przełomu, „Myśl Pol.” 1937 nr 1), Jerzego Brauna (Poeta przemilczany, tamże 1936 nr 17), Konstantego I. Gałczyńskiego (Opus poetyckie Gałczyńskiego, tamże 1938 nr 1), Mariana Niżyńskiego (rec. „Więcierza wieczornego”, tamże 1937 nr 21, toż, „Życie Liter.” 1938 z. 2). W szkicu O wielką poezję polską („Myśl Pol.” 1937 nr 5) zawarł krytykę zarówno twórczości Skamandra, jak awangardy; przy okazji pochlebnej recenzji „Krzyku ostatecznego” Władysława Broniewskiego odniósł się sceptycznie do tzw. twórczości proletariackiej („Myśl Pol.” 1939 nr 6). Do Nagrody Młodych Polskiej Akad. Literatury za r. 1939 wysunął kandydaturę Jerzego Zagórskiego (Przed Nagrodą Młodych PAL, „Myśl Pol.” 1939 nr 1). Przyszłość poezji widział w jej uwrażliwieniu na metafizykę i tragizm. Prozą zajmował się rzadziej, umiał jednak docenić „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza („Życie Liter.” 1937 z. 4), czy „Ład serca” Jerzego Andrzejewskiego („Zwierciadło” 1939 nr 3–4). Był zdeklarowanym przeciwnikiem literatury realistycznej i naturalistycznej, krytykował autentyzm w szkicach: Sztuka czy naturalizm? („Prosto z mostu” 1937 nr 49), Skończmy z autentyzmem („Myśl Pol.” 1938 nr 12), Nieustający spór o naturalizm („Apel” 1938 nr 32) i Walka z naturalizmem (tamże nr 35). Atakując irracjonalizm i antyintelektualizm nadrealizmu (Wsteczność nadrealizmu, „Zet” 1935 nr 13), odwoływał się do estetyki kreacjonistycznej, inspirującej się głównie filozofią Karola Libelta i Hoene-Wrońskiego. Wysuwał postulaty ambitnie pomyślanej «powieści idei» („Powieść idei”. Tadeusz Kudliński, „Apel” 1938 nr 55–56), akceptował nowe techniki narracyjne (Symultaneizm – nowy styl?, „Apel” 1938 nr 53). Interesował się teatrem i dramatem, m.in. apelował o «teatr idei» („Kim” jest teatr, „Zet” 1939 nr 4–5) i opublikował szkic o interpretacjach „Hamleta” W. Shakespeare’a (Kogo zabił Hamlet, „Myśl Pol.” 1939 nr 10–11). Bliski był S-owi nurt personalistyczny w krytyce literackiej l. trzydziestych, choć dystansował się wobec jego głównego przedstawiciela, Ludwika Frydego (Niebezpieczne tendencje, „Myśl. Pol.” 1938 nr 20).
W czasie drugiej wojny światowej przebywał S. w Warszawie. Początkowo pracował w biurze meldunkowym Zarządu Miejskiego, potem w sklepie. Studiował filozofię – prywatnie oraz na tajnych seminariach prowadzonych przez Władysława Tatarkiewicza. Był związany z konspiracyjną organizacją katolicką «Unia» kierowaną przez Brauna; do redagowanej przez niego „Kultury Jutra” (1943 nr 6/7) napisał szkic filozoficzny Misterium sztuki – pracy, w „Sprawach Kultury” (1944 nr 1) opublikował artykuł Kilka słów o metafizyce narodowej. Przygotowywał monografię filozofa romantycznego Floriana Bochwica. Wygłaszał konspiracyjne odczyty, m.in. dla środowiska «Sztuki i Narodu», chociaż dystansował się od jego ideologii.
Po powstaniu warszawskim 1944 r., w czasie którego uległa zniszczeniu część jego prac literackich, S. zamieszkał w Krakowie w Domu Literatów. W r.n. został członkiem krakowskiego Oddziału Związku Literatów Polskich. Uczęszczał na UJ na seminarium filozoficzne Tatarkiewicza, wygłosił w krakowskim Tow. Filozoficznym odczyt o Bochwicu, publikował w redagowanym przez Brauna „Tygodniku Warszawskim”. W r. 1946 ukazała się w Katowicach książka S-a Filozofia pracy i narodu. Wprowadzenie do zagadnień polskiego poglądu na świat, zawierająca ocalałe rozdziały z monografii o Bochwicu; ambicją autora było udowodnienie aktualności romantycznej «polskiej filozofii narodowej». T.r na łamach „Przeglądu Filozoficznego” (z. 3–4) ogłosił wspomnienie pośmiertne o Samuelu Dicksteinie.
W r. 1947 wrócił S. do Warszawy i rozpoczął pracę w Państw. Wydawnictwie Naukowym jako korektor w dziale filozoficzno-historycznym. Nie akceptując narzuconego systemu politycznego, wycofał się całkowicie z oficjalnego życia kulturalnego i nie współpracował z żadnym pismem (opublikował jeszcze t.r. w „Dzien. Liter.” (nr 8) szkic W zwierciadle Homera, traktujący o historii tłumaczeń „Iliady” w Polsce. Poczucie izolacji wzmagała rozłąka z przyjaciółmi (m.in. Braunem) i matką, którzy przebywali w więzieniu, kłopoty materialne, powikłania w życiu osobistym (rozwód z żoną i powtórne małżeństwo), wreszcie stopniowy rozwój choroby nerwowej (pląsawica). W r. 1954 przeszedł S. na rentę. Po październiku 1956 przygotował wybór swych wcześniejszych prac: przedwojenne recenzje (Próba polskiej krytyki literackiej), szkice polityczne głównie z r. 1943 (Drogowskazy polskości), okupacyjny rozrachunek z sanacją (Polska filozofia społeczna i polityczna) oraz Polski pogląd na świat – kreacjonizm, będący znacznie poszerzoną wersją Filozofii pracy i narodu (m.in. o fragmenty otwarcie polemizujące z marksistowskim materializmem). Mimo starań S-a żadna z tych prac nie ukazała się drukiem (mszp. w B. Narod.), a szkic Łatwa krytyka podstaw materializmu Marksa–Stalina zaginął. Jedynym opublikowanym w tym czasie tekstem S-a była recenzja tomu „Patos przemijania” Brauna, pt. Jerzy Braun – poeta przemilczany („Kamena” 1961 nr 7). S. zmarł 20 V 1961 w szpitalu w Tworkach pod Warszawą, został pochowany w Warszawie na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim.
S. był dwukrotnie żonaty; z pierwszego małżeństwa z Heleną Jaźwińską (1912–1991) miał córki: Elżbietę (1941–1981) i Bożenę (1944–2000); z drugą żoną, Marią z domu Berges (1923–2001), poślubioną w r. 1948, miał syna, Jana (ur. 1953).
Czachowska, Literatura pol., Bibliogr.; Pol. Bibliogr. Liter. za r. 1946, 1961; – Roczn. Liter., 1961 (nekrolog S-a); – Polska krytyka literacka (1919–1939), W. 1966; Urbanowski M., Mirosław Starost – krytyk zapomniany, „Ruch Liter.” 2004 z. 2 s. 187–203; Zawołać po imieniu. Księga kobiet-więźniów politycznych 1944–1958, Oprac. B. Otwinowska, T. Drzal, Nadarzyn 1999 I (dot. matki S-a); – Arch. UAM: nr 15506 (teczka osobowa S-a); Arch. UW: nr albumu 30539 (teczka osobowa S-a); B. Jag.: sygn. 10826 III (koresp. Stanisława Pigonia); B. KUL w L.: rkp. 1128 t. 6 k. 62–79 (koresp. Brauna); B. Narod.: akc. 8104–8111 (spuścizna S-a), sygn. III 10382 t. 27 k. 57–101 (koresp. A. Trepińskiego), sygn. III 10738 k. 16–23 (koresp. S. P. Koczorowskiego); IBL PAN: Kartoteka bibliogr. A. Bara; – Informacje i mater. syna, Jana Starosta, Adama Koniecznego i Kingi Jasińskiej z W.
Maciej Urbanowski