Siess Napoleon Salwator Cezar (1931–1986), dyrygent, pedagog. Ur. 20 IX w Rybniku, był synem Tadeusza (1903–1980) i Heleny z Kaszowiczów (1900–1968), nauczycieli. Rodzice S-a byli zaangażowani w 2. poł. l. dwudziestych w organizowanie polskiego szkolnictwa na Górnym Śląsku.
Pierwsze lekcje gry na fortepianie S. odebrał u ojca, który następnie zapisał go w r. 1937 do Szkoły Muzycznej Karola i Antoniego Szafranków w Rybniku. Po wybuchu wojny w r. 1939 Siessowie przenieśli się do Bochni (gdzie w l. 1942–5 uczestniczyli w tajnym nauczaniu). S. kontynuował tam naukę gry na fortepianie w prywatnej szkole Teresy Gnoińskiej. Po zakończeniu działań wojennych S. z rodziną powrócił na Śląsk. W l. 1945–51 uczęszczał do Liceum Muzycznego w Katowicach, gdzie uczył się gry na waltorni jako instrumencie głównym. Stałą pracę zawodową podjął w r. 1950 jako waltornista orkiestry Państwowej Filharmonii Śląskiej (PFŚ). Jeszcze jako uczeń Liceum prowadził chór dziecięcy «Gromadka radiowa» – w Rozgłośni Polskiego Radia w Katowicach. Później kierował amatorskimi chórami m.in. «Lutnią», «Harmonią» i «Ogniwem» w Katowicach oraz «Echem» w Łaziskach Górnych.
W l. 1951–7 S. studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (PWSM) w Katowicach na Wydz. Instrumentalnym w klasie waltorni oraz na Wydz. Kompozycji, Teorii i Dyrygentury w klasie dyrygentury Artura Malawskiego i Karola Stryji. Dn. 1 X 1957 otrzymał w zakresie dyrygentury dyplom z odznaczeniem. W r. 1959 brał udział w Międzynarodowym Konkursie Dyrygentów w Besançon. Z PWSM był związany do końca życia, przechodząc w niej szczeble kariery pedagogicznej, od wykładowcy w r. 1964 do docenta kontraktowego w r. 1969, a po przewodzie kwalifikacyjnym II stopnia z zakresu dyrygentury operowej w krakowskiej PWSM w r. 1970 – docenta etatowego (1975). W l. 1969–75 był dziekanem Wydz. Wokalnego. Wykładał na Wydz. Wychowania Muzycznego, Wydz. Kompozycji, Teorii i Dyrygentury, Wydz. Wokalnym. W l. 1973–4 prowadził także dyrygenturę na Wydz. Kompozycji, Teorii i Dyrygentury w PWSM w Krakowie.
W l. 1957–63 S. był II dyrygentem orkiestry PFŚ, prowadząc symfoniczne koncerty okolicznościowe, abonamentowe oraz poranki symfoniczne dla młodzieży szkolnej. Współpracował wówczas – jako dyrygent – z teatrami muzycznymi w Gliwicach i Łodzi oraz z orkiestrami filharmonicznymi w Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie i Wrocławiu. W tym też czasie (1956–63) prowadził chór i orkiestrę Liceum Muzycznego, do którego wcześniej uczęszczał. W l. 1964–76 dyrygował orkiestrą studencką na Wydz. Instrumentalnym katowickiej PWSM. Z zespołem tym wystąpił w r. 1968 na Międzynarodowych Spotkaniach Młodzieży w Bayreuth, prezentując operę J. Haydna „Aptekarz” i S. Moniuszki „Verbum nobile” (z udziałem studentów Wydz. Wokalnego PWSM).
Główne osiągnięcia artystyczne S-a przypadają na okres jego działalności w Państwowej Operze Śląskiej (POŚl.) w Bytomiu, w której nieprzerwanie pracował od listopada 1963, kiedy objął funkcję kierownika artystycznego. Z przygotowanych przez niego w pierwszej kadencji (1963–6) premier (5 oper i 2 spektakle baletowe) wyróżnić można rzadziej goszczące na scenach polskich dzieła tej miary co „Otello” G. Verdiego, „Don Juan” W. A. Mozarta oraz „Zaręczyny w klasztorze” S. Prokofiewa (polska prapremiera). W r. 1966 został w POŚl. dyrygentem i do r. 1970 wystawił m.in.: „Falstaffa” Verdiego (polska prapremiera – 1968), „Arabellę” R. Straussa (polska prapremiera – 1969) oraz „Magnusa” J. Świdra (prapremiera – 1970). Dn. 1 III 1971 S. objął ponownie kierownictwo artystyczne oraz został naczelnym dyrektorem POŚl. Od 19 IV 1971 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. S. w czasie swojej piętnastoletniej działalności na stanowisku dyrektora POŚl. wystawił na scenie POŚl. 62. premiery, w tym pod własnym kierownictwem muzycznym – 24 opery i 9 baletów. Wśród nich znalazły się polskie prapremiery oper: „Medium” G. C. Menottiego, „Rusłan i Ludmiła” M. Glinki, „Nabucco” Verdiego oraz inscenizacji i baletów: „Cztery pory roku” A. Vivaldiego, „Romeo i Julia” P. Czajkowskiego, „Stworzenie świata” A. Pietrowa, „Symfonia g-moll” Mozarta, „7 grzechów głównych” K. Weila, „Peer Gynt” E. Griega. Z repertuaru polskiego S. przygotował dwie prapremiery: operę Świdra „Wit Stwosz”, inscenizację baletową do muzyki W. Kilara „W górę w dół” oraz premiery oper: „Jutro” T. Bairda, „Halka” (dwukrotnie) i „Straszny dwór” Moniuszki, „Król Roger” K. Szymanowskiego, baletu „Harnasie” i inscenizację choreograficzną „Stabat Mater” tegoż kompozytora. Dzieła te były przygotowywane przy uczestnictwie wybitnych reżyserów (m.in. G. Holoubek, B. Hussakowski, V. Hamsik, M. Fołtyn, J. Rakowiecki, O. Lipińska, H. Konwiński, J. Nyczak, L. Hellwig-Górzyński, L. Rene, J. Dorman), scenografów (m.in. W. Lange, X. Zaniewska, Z. Chwedczuk, T. Gryglewski, A. Kilian, J. Bernaś, B. Ptak, M. Kołodziej, K. Pankiewicz) i choreografów (m.in. M. Surowiak, B. Kasprowicz, M. Bochenek).
Przez scenę POŚl. przewinęło się za kadencji S-a wielu śpiewaków i tancerzy, zwłaszcza młodych, którzy po udanym debiucie pozostawali tu na stałe, bądź zasilali kadrę artystyczną innych teatrów operowych. Ideę «kuźni talentów», jak pisali o POŚl. krytycy muzyczni, wzmocnił zainicjowany przez S-a Ogólnopolski Konkurs Wokalistyki Operowej im. Adama Didura; pierwszy z nich odbył się na scenie bytomskiej w r. 1979, następne w l. 1981, 1984, 1989, 1994, trwale wpisując się w historię polskiej wokalistyki jako jeden z najbardziej prestiżowych konkursów.
Jako dyrygent zespołu POŚl. S. występował na festiwalach krajowych m.in. na VIII Festiwalu Sztuki w Krakowie (1980), Festiwalu Moniuszkowskim w Kudowie Zdroju (1985), Festiwalu im. J. Kiepury w Krynicy (1985), Łódzkich Spotkaniach Baletowych. Artyści POŚl. pod dyrekcją S-a występowali często na Zaolziu, a także w Skopje, Miszkolcu, Cluj, Bratysławie, Starej Zagorze, Frankfurcie nad Odrą. W r. 1975 zespół wziął udział w Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Operowych w Lublanie, wystawiając tam operę Świdra „Wit Stwosz”, zaś w r. 1981 – w kilkunastodniowym tournée po Włoszech (ze względu na zły stan zdrowia S-a zastępowali inni dyrygenci). Dużym osiągnięciem POŚl. była opera Verdiego ,,Nabucco”, przygotowana w języku włoskim pod kierownictwem S-a (polska prapremiera – 28 IV 1983 w Bytomiu i 30 IV t.r. w Katowicach). Spotkała się z uznaniem krytyki i z ogromnym zainteresowaniem publiczności. W dn. 22–28 IV 1986 była wystawiana siedmiokrotnie w Niemczech (Heilbronn i Böblingen). W październiku 1986 POŚl. jako pierwszy polski teatr operowy, wyjechał z przedstawieniem „Halki” (w reż. Marii Fołtyn) na trzytygodniowe tournee po Kanadzie i USA (Toronto, Buffalo, Cleveland, Detroit, Milwaukee i Chicago), osiągając i tu duży sukces artystyczny. Wkrótce potem, 26 XI 1986 S. zmarł nagle w Bytomiu, po zasłabnięciu podczas próby „Halki”. Został pochowany w Katowicach, na cmentarzu przy ul. Francuskiej; na pogrzebie przy mogile zespół Opery Śląskiej odśpiewał „Va pensiero” z ,,Nabucco” Verdiego. S. był odznaczony m.in. Krzyżami Zasługi: Srebrnym (1956) i Złotym (1960), Krzyżami: Kawalerskim (1975), Oficerskim (1980) i Komandorskim (1985) Orderu Odrodzenia Polski. W r. 1985 otrzymał nagrodę Min. Kultury i Sztuki I stopnia oraz Honorową Szpadę Górniczą.
W r. 1987 ukazała się płyta ,,Operatic Arias” (Polskie Nagrania SX 2081, Nagr. 1985, Wyd. 1987) z najpiękniejszymi ariami operowymi Verdiego i Pucciniego w wykonaniu Józefa Hornika z towarzyszeniem Wielkiej Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach pod dyrekcją S-a. W t.r. została wmurowana w holu POŚl. tablica pamiątkowa, poświęcona S-owi, jego też imię otrzymała w r. 1991 Sala Prób Orkiestry.
Z małżeństwa z Eleonorą z Kuczerów (1931–1989), muzykologiem, S. miał syna Artura (1958–1980).
Fot. w Mater. Red. PSB; Błaszczyk, Dyrygenci; Kański J., Napoleon Siess. Muzyki i dyrektora nie zapomnimy, „Tryb. Ludu” 1986 nr 301; Kijonka T., Mozół czarny jak frak, w: Kalendarz Śląski, Kat. 1987 s. 123–34; tenże, Opera Śląska 1945–1970, Kat. 1970; tenże, Robotnik muzyki, „Tak i nie” 1986 nr 52; Od pierwszej „Halki”. Opera Śląska w latach 1945–1985, Księga pamiątkowa Opery, Pod. red. T. Kijonka, Kat. 1986 (fot.); – Wywiady z S-em: Kaletowa L., Wieczory z Operą Śląską, „Gaz. Robotn.” 1984 nr 13; Wyrzykowski Ł., Walczę, by nie zostać pokonany, „Tak i nie” 1985 nr 23; Za co kochamy Operę Śląską, „Tryb. Ludu” 1986 nr 178; „Dzien. Zachodni” 1989 nr 44 (nekrolog Eleonory Siess); – B. Akad. Muzycz. w Kat.: Musiał A., Napoleon Siess – działalność artystyczna i pedagogiczna, Kat. 1990 (mszp. pracy magisterskiej, wykaz 122 recenzji), Siess G. i Z., Napoleon Siess, Wspomnienia (mszp.), materiały, wykazy repertuaru, kserokopie dokumentów, wykaz 122 recenzji, fot.; – Mater. Red. PSB: Ankieta Interpress „Who’s who”, materiały do życiorysu zebrane przez siostry S-a, Grażynę i Zdzisławę Siess.
Leon Markiewicz