Niemierza h. Nałęcz (zm. 1310/14), wojewoda nakielski. Ojcem jego był Dzierżykraj, najprawdopodobniej (mimo sporej różnicy wieku) woj. gnieźnieński z połowy XIII stulecia, syn innego Niemierzy. Prócz N-y miał on dwóch jeszcze synów: Chwała, kolejno kasztelana czarnkowskiego (1286–92) i ujskiego (1299), oraz Wincentego. W źródłach występuje N. od r. 1286, kiedy to świadczył w Gnieźnie na przywileju Przemysła II dla posiadłości klasztoru byszewskiego w kasztelanii nakielskiej. W r. 1292 pojawia się w otoczeniu księcia gdańskiego Mściwoja II (w Świeciu) jako kasztelan wyszogrodzki; urząd ten otrzymał widocznie ok. r. 1288/9 z rąk Przemysła, do którego wówczas kasztelania wyszogrodzka należała, a następnie zachował go za ponownych rządów w niej Mściwoja. Po przejściu tego terytorium pod władzę książąt inowrocławskich (1296) musiał jednak ustąpić miejsca Kujawianinowi – Boguszy. Podczas rządów czeskich N. przebywał w Wielkopolsce; w r. 1302 świadczył w Nakle na akcie komornika Fryderyka z Čakovic dla klasztoru w Łeknie. Jego późniejszy urząd nie pozostawia wątpliwości, że N. przyczynił się aktywnie do zmiany panowania w kasztelaniach nakielskiej i żońskiej na rzecz Władysława Łokietka (1306), zapewne drogą zbrojnego powstania przeciw staroście czeskiemu. W służbie nowego władcy znalazł się N. na zagrożonym Pomorzu Gdańskim. Latem 1308, wraz z sędzią pomorskim Boguszą, odbył podróż do Sandomierza, gdzie obaj zawiadomili Łokietka o najeździe brandenburskim i trudnym położeniu załóg strzegących tej ziemi. Na Pomorze wrócili następnie z książęcym mandatem na zawarcie przymierza z Krzyżakami. Agresja tych ostatnich zastała N-ę prawdopodobnie w Gdańsku; po utracie Pomorza powrócił on do Wielkopolski. Tu otrzymał od księcia od razu najwyższy urząd – wojewody nakielskiego, stworzony dla administracji północno-wschodnich skrawków Wielkopolski, podlegających władzy Łokietka. Urząd ten był kontynuacją tytularnej palacji poznańskiej z ramienia tegoż księcia, pełnionej w l. 1306–8 przez współrodowca N-y, Kiełcza z Szamotuł. Jako wojewoda nakielski występuje N. tylko raz, 25 VIII 1310, i to poza podległym sobie obszarem, mianowicie w Dzwonowie na granicy ziem gnieźnieńskiej i poznańskiej, w gościnie u krewnego – dziedzica tamtejszego – Dobrogosta, woj. poznańskiego z ramienia książąt głogowskich. Wystawiony tam przez Dobrogosta dokument dotyczył zresztą ziemi nakielskiej (sprzedaż wsi Słupowo klasztorowi byszewskiemu przez jednego z krewnych wystawcy). Spotkanie dwóch wojewodów wielkopolskich, poddanych konkurencyjnych książąt, dowodzi pokojowych wówczas stosunków i przejściowej stabilizacji. N. zmarł zapewne przed objęciem przez Łokietka większości Wielkopolski (1314), ponieważ nie ma go na licznie wówczas wystawianych aktach tegoż księcia. Nowa sytuacja polityczna sprawiła, że następców jego już nie powoływano.
Konkretnych wiadomości źródłowych o żonie i dzieciach, jak również o majętnościach N-y nie posiadamy. Jego niewątpliwe pokrewieństwo z gałęzią dzwonowską oraz terytorialny zasięg występowania wskazują na jego prawdopodobną przynależność do bliżycko-dziewierzewskiej gałęzi Nałęczów, od której wywodzili się m. in. późniejsi Ostrorogowie. W trzech rycerzach świadczących w r. 1348 na akcie porządkującym stan prawny i dochody kościołów w Dąbrówce i Dzwonowie: Dzierżykraju z Dąbrówki, Wincentym z nie odgadnionej miejscowości (może Bliżyc?) oraz Dobrogoście z Dziewierzewa, można dopatrywać się synów, wnuków, ewentualnie bratanków N-y.
Bieniak, Wielkopolska, Kujawy wobec problemu zjednoczenia państw.; Kutrzeba S., Starostowie, ich początki i rozwój do końca XIV w., „Rozpr. PAU Wydz. Hist.-Filoz.” T. 45: 1903 s. 255–6; – Kod. Wpol., I–II; Krzyżanowski S., Dyplomy i kancelaria Przemysława II, „Pam. AU Wydz. Filol. i Hist.-Filoz.” T. 8: 1890 s. 162–3, 187–9 (Dodatek; zastrzeżenia wydawcy niepotrzebne); Lites, Wyd. 2., I 379–81; Pommerellisches Urkundenbuch, Hrsg. v. M. Perlbach, Danzig 1881.
Janusz Bieniak