Suchodolski Piotr Tytus (od r. 1858 Mehmed Teffik Efendi) (1828–1888), uczestnik Wiosny Ludów na Węgrzech, oficer wojsk tureckich, rysownik.
Ur. 3 I we wsi Rury (obecnie w obrębie Lublina), był synem Romulusa Ignacego Józefa Suchodolskiego (1796–1873) i Marcjanny z Kowalewskich (1802–1831). Ojciec S-ego po ukończeniu Wydz. Prawa Uniw. Warsz. pracował jako adiunkt i radca prawny przy Komisji Wojewódzkiej Lubelskiej. W powstaniu listopadowym był podporucznikiem w baonie artylerii; 24 XI 1832 został przywrócony do służby. Pracował od 1 IX 1836 jako referent w Dyrekcji Dóbr i Lasów Rządowych w Warszawie, a od 21 VIII 1837 był p.o. radcą prawnym przy Rządzie Gubernialnym Mazowieckim. W r. 1837 wylegitymowany został ze szlachectwa w Król. Pol. Po zwolnieniu ze służby na własne żądanie z powodu utraty wzroku 31 VII 1842 przeniósł się do Kielc; zmarł w Lublinie i tam został pochowany. S. miał brata Marcina (Mariana, zm. 1871), uczestnika Wiosny Ludów na Węgrzech, który następnie osiadł w Turcji; w r. 1853 mieszkał w Adampolu, a w r. 1854 został buńczucznym 6. sotni 1. Pułku Kozaków Otomańskich Sadyka Paszy (Michała Czajkowskiego). Uznany przez władze rosyjskie za banitę z orzeczeniem konfiskaty majątku (1854), uczestniczył w wojnie krymskiej, a po jej zakończeniu w r. 1856 w stopniu podporucznika wojsk tureckich podał się do dymisji. Prawdopodobnie wrócił potem «dla interesów rodzinnych» do kraju.
S. był wychowywany w duchu patriotycznym i od dzieciństwa «zasady demokratyczne wielce się mu podobały» (T. T. Jeż). W r. 1842 rozpoczął naukę w Gimnazjum Gubernialnym w Lublinie; mieszkał na stancji u malarza Ignacego Urbańskiego, który dawał mu lekcje rysunku. Dn. 27 VI 1846 uzyskał świadectwo dojrzałości z ocenami celującymi z rysunków i kaligrafii. W l. 1846–7 studiował malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. W związku z wydarzeniami Wiosny Ludów w Austrii na wiosnę 1848, S. wraz z bratem Marcinem oraz z Antonim Jeziorańskim przedostał się w maju t.r. do Galicji. Prawdopodobnie w październiku przeszli na Węgry, gdzie wstąpili do pułku jazdy w węgierskiej armii północnej. W grudniu t.r. i styczniu 1849 uczestniczył S. w walkach przeciw austriackiemu korpusowi gen. F. Schlicka. Od lutego t.r. przebywał w Nyiregyháza w ośrodku organizacyjnym 2. p. ułanów Legionu Polskiego; awansował tam do stopnia plutonowego. W maju wziął udział w oblężeniu załogi austriackiej, zamkniętej na zamku w Budzie. W kampanii letniej walczył w bitwie pod Tura (20 VII) oraz decydującej o losach powstania węgierskiego bitwie pod Temeszwarem (9 VIII). Po upadku powstania przebywał ze swym pułkiem w obozie w Widyniu, a następnie w Szumli (obecnie Szumen w Bułgarii). Tam rysował karykatury kolegów, a dla potrzeb teatru żołnierskiego wykonał kurtynę przedstawiającą ułana polskiego z huzarem węgierskim wspartych w zamyśleniu na mogile. W poł. grudnia 1849 przeszedł granicę i wstąpił do armii tureckiej.
W lipcu 1854 został S. plutonowym 4. sotni 1. Pułku Kozaków Otomańskich Sadyka Paszy; stacjonował w obozie w Burgas. Postanowieniem Rady Administracyjnej Król. Pol. z 7 XI t.r. uznano go za banitę i orzeczono konfiskatę jego majątku. W czasie wojny krymskiej, po powstaniu w r. 1855 Dywizji Polskiej, wcielony został w stopniu kapitana do pułku ułanów. Na przełomie września i października t.r. sportretował Adama Mickiewicza w rodzajowej scenie konnego powrotu z polowania, w towarzystwie Sadyka Paszy oraz Henryka Służalskiego lub ks. Władysława Czartoryskiego. Rysunek ten oraz pięć innych szkiców przedstawiających żołnierzy-Kozaków i życie obozowe, a także imaginacyjne wizerunki atamanów kozackich, Ostafiego Daszkowicza i Piotra Konaszewicza Sahajdacznego, wykonane w akwaforcie wg rysunków sporządzonych «z olejnych oryginałów przez Pannę K…ę C…ą» [Karolinę Czajkowską], zamieszczone zostały jako ilustracje w książce Czajkowskiego „Kozaczyzna w Turcji” (Paryż 1857). Po zakończeniu wojny krymskiej S. ponownie wstąpił do 1. Pułku Kozaków.
W r. 1857 przebywał S. w Paryżu, gdzie Ludwik Lenoir Zwierkowski, wydawca „Kozaczyzny…” i emisariusz Hotelu Lambert wyswatał go, wbrew woli ojca, z córką Czajkowskiego, Karoliną. Po ślubie, na początku r. 1858, Suchodolscy popłynęli do Stambułu. W lutym t.r. przeszli na islam, a S. przybrał nazwisko Mehmed Teffik Efendi. W r. 1863, na wieść o wybuchu powstania styczniowego, S. wraz z sześcioma innymi oficerami podał się do dymisji z 1. Pułku Kozaków. Wyjechał z żoną do Galicji; we Lwowie mieszkał z Leonem Czekońskim, niebawem naczelnikiem powstania w pow. berdyczowskim. Wg Zygmunta Miłkowskiego, z którym wówczas się spotkał, S. przekradł się do zaboru rosyjskiego i uczestniczył w walkach powstańczych. W tym czasie żona S-ego wraz z siostrą Michaliną i jej mężem, lekarzem Rudolfem Gutowskim, przebywała w Krakowie. S. prawdopodobnie jeszcze w r. 1863 wrócił z żoną do Stambułu. Po śmierci w r. 1866 żony Czajkowskiego, Ludwiki ze Śniadeckich, Suchodolscy pomagali mu w prowadzeniu domu. S. był prawdopodobnie autorem projektu nagrobka Ludwiki na cmentarzu w Adampolu. Jako «człowiek szanowany i lubiany u całego ogółu stambulskich braci Polaków» został t.r. wydelegowany przez gminę adampolską Komitetu Zjednoczenia Emigracji Polskiej do prac nad zjednoczeniem emigracji polskiej w Stambule. Pod koniec życia przeniósł się do Król. Pol. i zamieszkał w Kielcach. Zmarł 19 IV 1888, został pochowany w Kielcach na cmentarzu Starym (kw. 13–B). W kościele Kapucynów w Lublinie znajduje się poświęcone mu marmurowe epitafium.
W małżeństwie zawartym 11 I 1858 w Paryżu z Olgą Karoliną Czajkowską (1840–1904), córką Czajkowskiego i Marii Leonidy Gabaret, miał S. dwie córki. Jedną z nich była Maria (ur. 1859), która prawdopodobnie poślubiła Kazimierza Zaborowskiego z Wołynia. Żona S-ego, która w l. osiemdziesiątych mieszkała w San Stefano w Bułgarii, na podstawie notatek swojego ojca prowadzonych w języku francuskim opublikowała wspomnienia pt. „Bolgarite v neizdadenite memuari na Čajka Čajkovski” („Sbornik za narodni umotvorenija”, 1894). Niesłusznie przypisuje się jej wydany pod pseud. Wanda pamiętnik „Souvenirs anecdotiques sur la Turquie (1820–1870)” (Paris 1884).
S. bywa mylony z Piotrem Suchodolskim (1836–1903), synem Aleksandra, w l. 1859–62 studentem ASP w Petersburgu, który specjalizował się w malarstwie pejzażowym i nagradzany był licznymi medalami. Do najbardziej znanych jego obrazów z l. siedemdziesiątych należą: „Wesennyj razliw Oki”, „Bołoto”, „Deło pri derewnie Taszkenesn” oraz „Artyleryjskij boj protiw Arab-Konaka i Szandorika 19 dek. 1877g.”. W r. 1878 został członkiem ASP w Petersburgu. To o nim pisano, że «akademik P.A. Suchodolski otrzymał polecenie namalowania kilku obrazów z ostatniej wojny z Turcją» („Vsemirnaja ilustracja”, 1884).
Bénézit, Dictionnaire (1966), VIII; Enciklopedičeskij slovar’, Pet. 1901 XXXII (63) (dot. Piotra Suchodolskiego, syna Aleksandra); Gerber, Studenci Uniw. Warsz. (dot. ojca S-ego, Romulusa); Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Kovács I., A lengyel légió. Lexikona, 1848–1849, Budapest 2007 s. 329; Kraszewski, Catalogue d’une Collection; Lewak–Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; Łątka J. S., Słownik Polaków w imperium osmańskim i republice Turcji, Kr. 2005; Rastawiecki, Słown. rytowników; Sabatowie T. i Z., Cmentarz „Stary” w Kielcach, Kielce 1995; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, XXXII; Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832–1855 (Królestwo Polskie). Przewodnik biograficzny, Wr.–W. 1990; – Banach A., Polska książka ilustrowana 1800–1900, Kr. 1959; Bełza W., Z epoki Mickiewicza, Lw. 1911 s. 139–42; Chudzikowska J., Dziwne życie Sadyka Paszy, W. 1982; Czapska M., Ludwika Śniadecka, W. 1958; Domański C. W., Absolwenci Gimnazjum Gubernialnego i Szkoły Realnej Powiatowej w Lublinie 1835–1866, L. 2002 (mszp. autorski); Gawroński F. Rawita, Materiały do historii polskiej XIX w. Działalność emigracji z roku 1831 na terenie Turcji do pokoju paryskiego, „Gaz. Lwow.” dod. „Przew. Nauk. i Liter.” R. 38: 1910 s. 1231, 1233; Jakimowicz–Ryszkiewicz, Szkoła Sztuk Pięknych; Kostenicz K., Ostatnie lata Mickiewicza, W. 1978; Kozłowski E., Legion Polski na Węgrzech 1848–1849, W. 1983; Lewak A., Dzieje emigracji polskiej w Turcji, W. 1935; Rosiek S., Zwłoki Mickiewicza. Próba nekrografii poety, Gd. 1997 (S. pomylony z Piotrem Suchodolskim, synem Aleksandra); Solski T., Zembatówna M., Ambrożego Grabowskiego „Rękorysy Polaków. Prace malarskie ziomków naszych”, „Ze skarbca kult.” Z. 1 (4): 1953 s. 135–80; – Grabowiecki J., Moje wspomnienia w emigracji, Oprac. E. H. Nieciowa, W. 1970; Jabłonowski W., Pamiętniki z lat 1851–1893, Oprac. J. Fijałek, Wr. 1967 (błędna informacja o śmierci S-ego w r. 1866); Mickiewicz W., Pamiętniki (1838–1861), W. 1926 I (dot. żony S-ego); [Miłkowski Z.] Jeż T. T., Od kolebki przez życie. Wspomnienia, Oprac. A. Lewak, Kr. 1936–7 II–III; Sokulski F., W kraju i nad Bosforem (1830–1881), Oprac. M. Tyrowicz, Wr. 1951; Wodziński P., Wspomnienia żołnierza-tułacza (1848–1863), Oprac. S. Kryński, Lw. 1912 s. 33–4; – AP w Kielcach: USC Kielce, katedra rzymskokatol., sygn. 199 nr 211 (akt zgonu S-ego); AP w L.: zesp. KWL, sygn. 1749 (akta osobowe ojca S-ego), GWL, sygn. 762 poz. 220, sygn. 484 s. 256–7, USC L., katedra rzymskokatol., sygn. 8 nr 31 (akt ur. S-ego); Arch. paraf. Saint-Louis-en-l’Ile w Paryżu: Księga ślubów, r. 1858, nr 4 (akt małżeństwa S-ego); B. Czart.: rkp. 5556 k. 1281–2, rkp. 5664 s. 209; Muz. WP w W.: Prace S-ego w Tekach „Polonia”, sygn. 30082, „Ubiór”, sygn. 32442; – Informacje Istvana Kovácsa z Budapesztu oraz Urszuli Makowskiej z W.
Michał Domański