Moskała Romuald, pseud. J. Krzep (1890–1956), jezuita, organizator Sodalicji Mariańskich w Polsce, redaktor i publicysta. Ur. 7 II w Nowosielcach (pow. Sanok), był synem Antoniego, robotnika kolejowego, i Heleny z Cebulskich. Gimnazjum niższe ukończył w Rzeszowie (1901–5) i 10 IX 1905 wstąpił do zakonu jezuitów w Starej Wsi koło Brzozowa. Przeszedł tam dwuletnie studia humanistyczne (1907–9). Maturę zdał w r. 1911 w gimnazjum jezuitów w Chyrowie. Trzyletnie studia filozoficzne odbył w Nowym Sączu (1911–13) i Krakowie (1913–14), a teologiczne w Gräfenbergu (obecnie Jeseník) na Morawach (1914–15) i Dziedzicach (1915–18). Zadenuncjowany przed władzami austriackimi za obraźliwe wyrażenie się o cesarzu został osadzony wiosną 1916 na dwa miesiące w więzieniu na Montelupich w Krakowie. Na księdza został wyświęcony w Dziedzicach 17 VI 1917. W l. 1918–20 studiował na Wydziale Filozoficznym UJ nauki ekonomiczne i społeczne. Brał udział w wojnie 1920 r. jako kapelan. Studia kontynuował w l. 1920–2 na (Katolickim) Uniwersytecie Lubelskim. Śluby zakonne złożył 2 II 1924. Od r. 1914 ogłaszał recenzje książek w „Przeglądzie Powszechnym”, a od r. 1918 był współpracownikiem redakcji tego czasopisma, pisał artykuły o tematyce społecznej, ekonomicznej, o organizacjach katolickich i politycznych, postulując reformy społeczne w dziedzinie przemysłu i rolnictwa na drodze ewolucyjnej (Droga do socjalizmu, „Przegl. Powsz.” R. 36: 1919 t. 143/4 s. 162–8). Był też redaktorem „Głosów Katolickich” (od grudnia 1923 do sierpnia 1926) i sam napisał 10 numerów (w formie broszur) tego pisma, poruszając problemy społeczne i religijne, m. in. O miłości ojczyzny (Nr 219: 1919), Do pracy (Nr 239/40: 1920), Ratujmy naszą młodzież (Nr 287/8: 1924).
M. odegrał szczególnie ważną rolę w rozwoju Sodalicji Mariańskich w Polsce. Najwięcej energii poświęcił Sodalicji Akademików w Krakowie, którą kierował od r. 1923 jako moderator i którą kilkakrotnie powiększył (w r. 1929 liczyła 320 osób). Dla Sodalicji tej otworzył 8 XII 1926 pierwszy w Polsce Dom Sodalicji im. ks. Stefana Bratkowskiego (przy ul. Kanoniczej 14), stanowiący dom akademicki i zarazem ośrodek kulturalno-społeczny. Brał udział w redakcji „Biuletynu Związku Sodalicyj Akademików w Polsce” (1927–31). Kierował tzw. sodalicjami stanowymi ziemian, inteligencji męskiej, nauczycieli i kupców (od 1925) oraz urzędniczek (od 1929) w Krakowie. Prowadził też okresowo sodalicje w Lublinie (1920–1) i Katowicach (1927–31). Dn. 12 VII 1925 został przełożonym (wicesuperiorem) domu jezuitów przy kościele Św. Barbary w Krakowie i założył przy nim Główny Sekretariat Sodalicji w Polsce, przeniesiony potem na ul. Sienną 5. W l. 1931–6 kierował redakcją pisma „Moderator” przeznaczonego dla księży moderatorów Sodalicji, w którym m. in. nawoływał do konsolidacji ruchu sodalicyjnego i współpracy z Akcją Katolicką. Cel i zadanie Sodalicji nakreślił w broszurze: Kim jesteśmy i czego chcemy? (Kr. 1933). Organizował kursy sodalicyjne, zjazdy moderatorów, wygłaszał odczyty o propagandzie Sodalicji oraz prowadził rekolekcje dla elitarnych grup. Brał czynny udział w zorganizowaniu Kongresu Mariańskiego w Krakowie (11–13 IV 1931), w przygotowaniu jubileuszu 400-lecia urodzin ks. Piotra Skargi (1936), przyczynił się do budowy rekolekcyjnego domu w Częstochowie. Dzięki niemu doszło do współpracy Sodalicji Akademików z Tow. Domów Zdrowia Młodzieży Katolickiej «Odrodzenie» w Zakopanem (którego M. był wiceprezesem) i Sodalicja sfinansowała częściowo budowę sanatorium «Odrodzenie» (otwartego 3 IV 1932), przy czym M. należał do komitetu organizacyjnego budowy. M. opiekował się również od r. 1918 Związkiem Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej i wspomagał do r. 1919 jego prezesa ks. Mieczysława Kuznowicza. W dn. 7 VIII 1930 został superiorem domu przy ul. Skarbowej 2–4 (obecnie siedziba władz Związków Zawodowych), gdzie mieściła się bursa. Jednakże wskutek poważnych nieporozumień między nim a ks. Kuznowiczem co do metod pracy wśród młodzieży związkowej M. musiał 12 XII 1931 ustąpić z superiorstwa. Od r. 1931 był też opiekunem (curator) Tow. ks. Piotra Skargi w Krakowie.
Na początku okupacji niemieckiej M. był w dn. 12–24 X 1939 więziony i przesłuchiwany na Montelupich. Później gestapo ponawiało kilkakrotnie indagacje, a 6 VIII 1944 był chwilowo internowany w obozie w Płaszowie. W listopadzie 1939 zorganizował w lokalu przy ul. Kanoniczej 14 «Consum», rodzaj spółdzielni, która w oparciu o dostawy z pobliskich dworów dostarczała żywność kilkuset członkom aż do zamknięcia jej przez Niemców w końcu września 1940. Wziął udział w organizowaniu Rady Głównej Opiekuńczej (RGO) w lutym 1940 i wszedł w jej skład, obejmując sprawy pomocy dla ludności. Otaczał opieką dzieci i młodzież w «Krakowskiej Placówce Dzieci Ulicy», organizował pomoc dla młodzieży przybyłej do Krakowa po powstaniu warszawskim. Po wojnie wznowił w r. 1945 ruch sodalicyjny i nadal kierował Centralnym Sekretariatem (ul. Skarbowa 2). Opublikował w r. 1946 broszurę Nasza rota (Kr.), w której nakreślił ideał sodalisa. Wznowił też działalność domu sodalicyjnego dla studentów. Dn. 22 IV 1945 został prezesem Związku Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej oraz superiorem domu przy ul. Skarbowej. Równocześnie otworzył 1 X 1946 ośrodek wychowawczy dla kilkudziesięciu chłopców w Ostrowie koło Bochni oraz przystąpił do budowy tamże gmachu szkoły zawodowej, której jednak nie ukończył. Aresztowany 1 IV 1950 pod zarzutem nielegalnego przechowywania broni, która znajdowała się w zamkniętej szafie pancernej pozostawionej przez Niemców w budynku przy ul. Skarbowej, został skazany 7 X 1950 na 10 lat więzienia. Więzienie odbywał w Rawiczu (do grudnia 1953) i we Wronkach. W dn. 1 VII 1954 został zwolniony warunkowo. W l. 1954–6 przebywał w Czechowicach-Dziedzicach, gdzie przygotowywał do druku rękopisy o tematyce sodalicyjnej (Civis Academicus, U bram szczęścia, Myśli rekolekcyjne, itd.), których nigdy jednak nie opublikował. Pełnił też urząd prefekta generalnego bibliotek domowych w prowincji małopolskiej jezuitów i organizował życie biblioteczne w domach śląskich: w Kłodzku, Wrocławiu i Wambierzycach. Zmarł nagle 12 XI 1956 w Krakowie na zawał serca.
Fot. w Arch. Prowincji Mpol. T. J. w Kr. (1368–I, 5000–118 i in.); – Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Księga pamiątkowa Kongresu Mariańskiego, który się odbył z okazji jubileuszu 1500 lecia Soboru Efeskiego w Krakowie w dniach 11 i 12 kwietnia 1931, Kr. 1932 s. 5, 6; Madajczyk Cz., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, W. 1970 II; Mysłek W., Kościół katolicki w Polsce w latach 1918–1939, W. 1966; 50-lecie Sodalicji Mariańskiej Kupców i Mieszczan krakowskich 1886–1936, Kr. 1936 s. 24–5; Rostworowski J., Przewodnik Sodalicyj Mariańskich, Wyd. 3., W. 1946 s. 25–30; Szołdrski W., Martyrologium duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945, w: Sacrum Poloniae Millenium, Rzym 1965 XI; Świadek, Dom im. ks. Stefana Bratkowskiego T. J., „Przegl. Chyrowski” R. 35: 1927 s. 68–71; Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy 1872–1972, Kr. 1972; – Kozłowiecki A., Ucisk i strapienie. Pamiętnik więźnia 1939–1945, Kr. 1967; Sprawozdanie roczne z działalności Rady Głównej Opiekuńczej za czas od dnia 1 kwietnia 1940 r. do dnia 31 marca 1941 r., [b. m. i r.] s. 5, 11; – „Nasze Wiad.” T. 7: 1923–5 s. 241–52, 437–40; – Arch. Prowincji Mpol. T. J.: Catalogus Provinciae Galicianae S. J. 1906–18, Catalogus Provinciae Poloniae S. J. 1919–26, Catalogus Provinciae Poloniae Minoris S. J. 1927–57, Bzowski T., Drzymała K, Wspomnienie naszych zmarłych od r. 1820 do 1970, Kr. 1971 IV 169–70 (rkp.), Dokumenty osobiste (1368–1), Kwestionariusz osobisty (2435), Dzienniczek 1916–1928 (1368), Liczna korespondencja oraz rękopisy prac przygotowanych do druku; Arch. UJ: W. F. II 372, 373, 374, 376.
Ludwik Grzebień