Szenirer Sara (Schenirer Sarah) (1883–1935), działaczka oświatowa, założycielka żeńskiego szkolnictwa żydowskiego Beit Jakow.
Ur. 13 VII w Krakowie w wielodzietnej rodzinie chasydzkiej, była córką pochodzącego z Tarnopola Becalela Schenirera (zm. 1927), kupca, i Róży z Laków (zm. 1937), siostrą m.in. Szymona, sędziego rabinackiego w Krakowie w l. 1935–9.
Po ukończeniu w Krakowie szkoły powszechnej pracowała S. jako krawcowa i studiowała samodzielnie religijne pisma judaistyczne, m.in. założyciela ruchu neoortodoksyjnego S. R. Hirscha. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, wobec zbliżania się do Krakowa wojsk rosyjskich, wyjechała prawdopodobnie w listopadzie 1914 do Wiednia. W tamtejszej synagodze przy Stumpfergasse uczęszczała na wykłady i kazania neoortodoksyjnego rabina D. M. Flescha, propagującego żydowską edukację religijną kobiet. We wrześniu 1915 wróciła do Krakowa, gdzie w listopadzie 1917 w swym warsztacie krawieckim przy ul. św. Katarzyny 1 założyła pierwszą w świecie szkołę religijną dla dziewcząt żydowskich. W r. 1918 utworzyła w Krakowie organizację zajmującą się edukacją kobiet p.n. Beit Jakow (jidysz: Bejs Jakow, Szkoła Jakuba), która w r.n. została przejęta przez Agudat Israel (Związek Izraela), a od r. 1924 była dodatkowo finansowana przez organizację Keren Hatora (Fundusz Wychowania Religijnego). W r. 1922 opublikowała S. sztukę dla dzieci Der kojech fun hejlikn szabes (Potęga świętego szabatu). Od r. 1924 współpracowała z organem założonej przez siebie organizacji, wychodzącym nieregularnie, łódzkim czasopismem „Bajs Jakow”. Była współzałożycielką powołanej przy Agudat Israel w r. 1925 żeńskiej organizacji młodzieżowej Benot Agudat Israel (Córki Związku Izraela). W r. 1925 współorganizowała konferencję żydowskich działaczy oświatowych. Dzięki poparciu m.in. senatora Mojżesza Deutschera założyła w tym okresie sieć szkół organizacji Beit Jakow w Polsce i dbała o jej rozbudowę (w r. 1935 działało 206 szkół kształcących ponad 20 tys. uczennic).
W Krakowie powołała S. w r. 1925 seminarium nauczycielskie z internatem i objęła jego kierownictwo; w l. 1927–33 wybudowano dla niego gmach wg projektu Samuela Singera przy ul. św. Stanisława 10. Należała do Kolegium Nauczycielskiego Keren Hatora. Opublikowała kolejne sztuki dla dzieci Chane un ir zibn zin (Chana i jej siedmiu synów) (Lodz 1929) i Ester un Achaszwejrosz (Ester i Achaszwejrosz) (Lodz 1930), a w r. 1933 zbiór swych artykułów oświatowych Gizamlte szriftn (Dzieła zebrane) (Lodz). Szkolnictwo organizacji Beit Jakow propagowała w broszurze Cu wos darf men Bejs Jakew szulen (Czemu służą szkoły Beit Jakow) (W. 1933). Po nieudanej operacji w Wiedniu zmarła 1 III 1935 w Krakowie na raka żołądka, została pochowana na cmentarzu żydowskim przy ul. Jerozolimskiej 14 (w r. 1942 cmentarz został zniszczony przez Niemców w czasie budowy na jego miejscu obozu koncentracyjnego w Płaszowie).
W małżeństwie z rabinem Izaakiem Landauem nie miała S. dzieci.
Zbiory artykułów S. w przekładzie na język hebrajski wydano w r. 1954 pt. Sefer ha-mahazot (Księga przedstawień) (Tel Awiw) oraz w l. 1955–60 pt. Em bi-Jisra’el (Matka w Izraelu) (Tel Awiw). W przypuszczalnym miejscu pochówku S. umieszczono w r. 2004 symboliczną macewę.
Fot. w: Arch. ŻIH, sygn. 746/2 (Gm. wyznaniowa Kr.), AP w Kr., sygn StGKr. 990 s. 579 (Sprawy stowarzyszeń, związków i organizacji żyd.); – Almanach szkolnictwa żydowskiego w Polsce, W. 1938 s. 332–7; Enc. Judaica, XVIII (bibliogr.); Enzyklopädie jüdischer Geschichte und Kultur, Stuttgart 2011 I; Grosse Jüdische National-Biographie, Cernăuti [b.r.w.] VII; Krakowianie. Wybitni Żydzi krakowscy XIV–XX w., Kr. 2006 s. 73–5 (bibliogr., fot.); Wigoder G., Słownik biograficzny Żydów, W. 1998; The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe, New Heaven–London 2008 II (bibliogr.); – Benisch P., Carry Me in Your Heart. The Life and Legacy of Sarah Schenirer, New York 2003; Grunfeld-Rosenbaum J., Sara Schenirer, New York 1968; Halkowski H., Żydowski Kraków. Legendy i ludzie, Kr.–Budapeszt 2009 (fot.); Krakowski szlak kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek, Red. E. Furgał, Kr. 2009; Makuchowska-Dzikiewicz U., Szkolnictwo żydowskie dla dziewcząt w Drugiej Rzeczypospolitej. Zarys problematyki, w: Studia z dziejów oświaty i myśli pedagogicznej XVII–XX wieku, Red. S. Walasek, Wr. 1996 s. 97–8; Martin S., Jewish Life in Cracow 1918–1939, London–Portland 2004; Oleszak A., The Beit Ya’akov School in Krakow as an Encounter between East and West, „Polin” T. 23: 2010; taż, Mit Sary Szenirer w ortodoksyjnej historiografii. Analiza dyskursu, w: Żydzi i Judaizm we współczesnych badaniach polskich, Red. K. Pilarczyk, Kr. 2008 IV 245–57; Piech S., W cieniu kościołów i synagog, Kr. 1999; Polsko-izraelskie losy Tulo Schenirera i jego rodziny, Kr. 2009 s. 20–7; Rothstein S. I., Sara Schenirer: Her Life and Work, Tel Aviv 1960; Scharfer C., Sarah Schenirer, Founder of the Beit Ya’akov Movement, „Polin” T. 23: 2011; Seidman H., Renensans religijny kobiety żydowskiej. Sara Szenirer – człowiek i dzieło, Ł. 1936; Sośnicki D. D., Szczęsna A. R., „Krawcowa dusz”. Sara Szenirer – postać i dzieło fundatorki systemu żeńskich szkół żydowskich, „Wychowanie na Codzień” 2009 nr 4/5 s. 40–3; Świat przed katastrofą. Żydzi krakowscy w dwudziestoleciu międzywojennym, Kr. 2007 s. 128 (fot.); – „Urzęd. wykaz druków wydanych w RP” R. 3: 1930 s. 126, R. 6: 1933; „Urzęd. wykaz druków nieperiodycznych wydanych w RP” R. 2: 1929 nr 42 s. 2981; – Arch. Żyd. Gm. Wyznaniowej w Kr.: sygn. 746/2; – Informacje bratanka, Tulo Schenirera z Tel Awiwu.
Edyta Gawron