INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Sebastian z Felsztyna  

 
 
1480/1490 - 1544/1552
Biogram został opublikowany w latach 1995-1996 w XXXVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sebastian z Felsztyna (Felstinensis), (ur. między 1480 a 1490 – zm. między 1544 a 1552), kompozytor i teoretyk muzyki. Był synem Jana, pochodził z Felsztyna (koło Sambora), siedziby Herburtów, którzy zapewne byli jego protektorami.

Dn. 29 XI 1507 zapisał się S. na Uniw. Krak. Mistrzowie jego nie są znani; być może w Krakowie stykał się m.in. z Jerzym Libanem z Legnicy, chyba także z Henrykiem Finckiem, studiował razem z Erazmem Ciołkiem, późniejszym opatem mogilskim. Stopień bakałarza uzyskał w r. 1509. Dalsze losy S-a są znane jedynie z kart tytułowych jego dzieł, częściowo datowanych sprzecznie (przyjęto tu dane E. Witkowskiej-Zaremby, inne u W. Domańskiego) i znanych tylko Janowi Danielowi Janockiemu. Wynika z nich, że S. najpóźniej w r. 1517 był już księdzem (presbiter), lecz wniosek, że może studiował także teologię i był wikariuszem w Felsztynie (A. Chybiński) jest niepewny (W. Domański). W tradycji utrwalono mniemanie, że przebywał w Krakowie i uczył tam muzyki (J. D. Janocki). W r. 1536 był już (może z protekcji Mikołaja Herburta) proboszczem w Sanoku, zapewne beneficjatem, co pobytu jego tamże nie wymagało, był nim na pewno jeszcze w r. 1544, lecz najpóźniej w r. 1552 prawdopodobnie już nie żył, co sugeruje zmiana w Sanoku komendatariusza (zastępcy).

W tradycji staropolskiej, zanim przypomniano Mikołaja Radomskiego, uznawano S-a za pioniera polifonii kościelnej. Ranga i znaczenie jego twórczości w lokalnej sytuacji artystycznej 1. poł. XVI w. pozostaje jednak nierozpoznana z powodu braku lub wad dokumentacji. Zachowały się tylko trzy motety maryjne S-a utrwalone w późnych kopiach (po r. 1570) krakowskich rorantystów: Alleluia. Felix es sacra virgo Maria, Alleluia. Ave Maria gratia plena i Virgini Mariae laudes (najnowsze ich wydanie mieści antologia ,,Musica antiqua Polonica. Renesans 1.”, Kr. 1993 s. 14–19, 48–50). Są to czterogłosowe opracowania tenorowego cantus firmus, sporadycznie imitowane, odpowiadające konserwatywnej konwencji kontrapunktu kościelnego przełomu XV i XVI stulecia, dostosowywanej do niezbyt ambitnych możliwości kapeli roranckiej w jej nietypowej ówcześnie obsadzie bez głosów chłopięcych. Kompozycje te, będące swoistą repliką muzyczną lokalnej sztuki cechowej, nie osiągają poziomu artystycznego wyznaczonego w Polsce twórczością H. Fincka, repertuarem tabulatur Jana z Lublina i krakowskiego klasztoru Św. Ducha. Nie łączą się też ewolucyjnie z następującą po nich ambitną twórczością Wacława z Szamotuł. Jednak dzieła teoretyczne S-a i zawarte w nich dydaktyczne przykłady techniki polifonicznej sugerują, że owe motety roranckie nie są reprezentatywne dla jego domniemanej, a zaginionej twórczości. Oprócz nich wiadomo jednak tylko o istnieniu «Aliquot hymni ecclesiastici vario melodiarium genere editi» wydanych w krakowskiej drukarni Hieronima Wietora w r. 1522 (zaginione).

Wśród pism S-a dominuje podręcznik Opusculum musicae drukowany w Krakowie w trzech kolejnych wariantach, uznawanych za pozycje odrębne. Najstarszą jego wersję Opusculum utriusque musicae, tam choralis quam mensuralis znał tylko J. D. Janocki z edycji Floriana Ungiera (Kr. 1519), będącej niewątpliwie już wznowieniem, bo przed 31 X 1517 wydano w oficynie Jana Hallera Opusculum musicae compilatum noviter (reprint, Kr. 1978) poświęcone tylko chorałowi, a po tej dacie, w t.r. i tamże – Opusculum musicae mensuralis (reprint, Kr. 1979), będące niemal na pewno samoistną edycją drugiej części wcześniejszego Opusculum utriusque musicae. Trzecią wersję obejmującą podobnie jak druga tylko chorał Opusculum musicae noviter congestum (1524–5) uzupełniano w dwóch wydaniach późniejszych w r. 1534 (reprint, Kr. 1976) i w r. 1539 – dodatkiem o muzyce figuralnej pióra Marcina Kromera. Warianty Opusculum S-a odpowiadają dydaktycznym wzorom kolońskim, głównie N. Wollicka, w trzeciej wersji także U. Burcharda i A. Ornitoparcha, dowodzą zarazem istnienia lokalnej, krakowskiej tradycji nauczania muzyki w jej podstawowych aspektach praktycznych meliki i rytmu, a także wielogłosowości poświadczanej przykładami. Wiązany z trzecią wersją Opusculum anonimowy traktat „Modus regulariter accentuandi” (Kr. 1518, 1525, reprint pierwszej edycji Kr. 1979) o recytacji liturgicznej przypisywany jest S-owi bez dostatecznego uzasadnienia, przypomina on raczej pisma Jerzego Libana z Legnicy (W. Domański). Wszystkie zachowane wersje Opusculum oraz Modus wydała wraz z synoptycznym tłumaczeniem polskim i komentarzami krytycznymi Elżbieta Witkowska Zaremba („Sebastian z Felsztyna. Pisma o muzyce”, Kr. 1991). Nie zachowała się edycja S-a dialogów „De musica” św. Augustyna dedykowana opatowi mogilskiemu Erazmowi Ciołkowi (Kr. 1536) i jego Directiones musicae ad cathedralis ecclesiae Premislensis usum dedykowane kaszt. przemyskiemu Mikołajowi Herburtowi (Kr. 1544).

W obrazie polskiej kultury muzycznej 1. poł. XVI w. S. zajmuje miejsce wybitne, zaliczany jest do głównych postaci staropolskiego dziedzictwa artystycznego.

 

Janociana, vol. 1 s. 77; Słown. Muzyków Pol., I (z Felsztyna Sebastian); Słown. Pol. Teologów Katol., IV; – Chybiński A., Do biografii Sebastiana z Felsztyna, „Kwart. Muzycz.” 1932 nr 14–15; tenże, Teoria menzuralna w polskiej literaturze muzycznej pierwszej połowy XVI w., Kr. 1911; Domański W., Problem autorstwa traktatu „Modus regulariter accentuandi”, Musica antiqua, V, [Bydgoszcz] 1978 s. 287–99; tenże, Renesansowa teoria solmizacji Sebastiana z Felsztyna, tamże IV, 1975 s. 247–59; tenże, Teoria muzyki w traktatach chorałowych Sebastiana z Felsztyna, Musica medii aevi, VII, Kr. 1986 s. 184–249 (bibliogr.); Łobaczewska S., O utworach Sebastiana z Felsztyna, „Kwart. Muzycz.” 1929 nr 3–4; Witkowska-Zaremba E., Ars musica w krakowskich traktatach muzycznych XVI wieku, Kr. 1986.

Mirosław Perz

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.