Stanisław Kiwała z Ostrowa h. Laska (zm. między 1363 a 1365), sędzia kujawski.
Był synem Jana Kiwały z Ostrowa nad Gopłem, kaszt. kruszwickiego w l. 1316–27, i nieznanej z imienia córki Sułka, bratanicy arcybp. gnieźnieńskiego Jakuba Świnki (zob.), poślubionej przed lipcem 1299. Stryjami S-a byli bp kujawski Gerward (zob.), kaszt. kruszwicki Przezdrzew z Ostrowa (zob.) i prepozyt Stanisław z Ostrowa (zob.), starszym bratem zaś Jan Kiwała z Ostrowa, scholar z Bolonii, kantor wrocławski, dziekan włocławski, kanonik kilku kapituł. S. miał też siostrę (imię nieznane), która była żoną Chwała Białego z Chomiąży h. Nałęcz. Braćmi ciotecznymi S-a byli: bp kujawski Maciej z Gołańczy h. Pałuka (zob.), woj. łęczycki Paweł zwany Ogon (zob.) i kaszt. dobrzyński Piotr Ogon z Radzikowa (zob.).
W r. 1338 bracia Jan i S. kupili wspólnie wieś Wojnowice w dawnym księstwie wrocławskim (wówczas już włączonym do Czech), którą jednak w r.n. zastawili, a w r. 1341 sprzedali. S. uczestniczył w wojnach króla Kazimierza Wielkiego z Litwą, w których zdobył sławę wybitnego dowódcy. Wspomina o tym późniejszy królewski przywilej dla Goliny: «dla nas ważył życie swe w wielu bitwach, jako zwycięzca walcząc z naszymi nieprzyjaciółmi». Między 7 X 1351 a 19 II 1353 król mianował go sędzią brzeskim, a następnie po zgonie sędziego inowrocławskiego Jana z Kościelca, zmierzając do administracyjnej unifikacji Kujaw, nie wyznaczył następcy, lecz rozszerzył uprawnienia S-a na dzielnicę inowrocławską. Po 11 I 1356 używał S. tytułu «judex Cuyaviensis», a później nawet «judex generalis terre Cuyavie» lub «totius terre Cujavie».
Jako sędzia rozstrzygał S. spory o nieruchomości (wieś, pola, młyn) lub poświadczał ujazd granic. Często był świadkiem na różnych dokumentach m.in. króla Kazimierza i bp. Macieja z Gołańczy. Król wyróżnił S-a dwoma obszernie zredagowanymi przywilejami immunitetowymi: zezwoleniem na lokację wsi Przyłubie (pow. bydgoski) w r. 1359 na prawie chełmińskim oraz m. Goliny (pierwotnie mającego nosić nazwę Błożyno Ducha Świętego) na gruntach wsi Błożyno (pow. koniński) w r. 1362 na prawie średzkim. Z osobą S-a wiąże się ważny fakt polityczny, opowiedziany w „Kronice” Jana z Czarnkowa. W l. 1359–60 pozwał on mianowicie przed sąd królewski w sporze o granice nieznanych wsi (być może Mirogniewic sąsiadujących z książęcą Wielowsią) ks. gniewkowskiego Władysława Białego, któremu Kazimierz Wielki nadał właśnie ziemię inowrocławską w lenno; oburzony pozwem książę zwrócił lenno królowi. S. zmarł między 1 III 1363 (ostatni wystawiony przez niego dokument) a 4 III 1365, kiedy na urzędzie sędziego wystąpił jego współrodowiec Hektor z Pakości.
Potomstwo S-a trudno źródłowo ustalić, brak bowiem wyraźnego przekazu filiacyjnego. Identyczność przydomka wskazuje na benedyktyna Jana Kiwałę, prepozyta w Starym Gostyniu (1382–95). Świeckich descendentów można znaleźć w osobach dziedziczących znane posiadłości S-a: Ostrowo nad Gopłem wraz z Popowem (posagiem matki), Przyłubie i Golinę. Nie wszyscy z nich byli Leszczycami. Już w ostatniej ćwierci XIV w. Przyłubie należało do Pałuków z Wszeradowa (dziś Szaradowo), a Golina do Rawiczów, którzy stąd przybrali nazwisko. Przy Leszczycach, męskich potomkach S-a, pozostały natomiast Ostrowo i Popowo, zatem jego synem mógł być skarbnik brzeski Grzymek (1370–5). Córką S-a była na pewno Jadwiga, pisząca się dziedziczką Goliny, żona stolnika kaliskiego Sięgniewa h. Rawa. Prawdopodobnie inna córka wyszła za kaszt. kamieńskiego Andrzeja z Wszeradowa h. Pałuka, skoro Przyłubie posiadali w r. 1386 dwaj jego niedzielni synowie. Dziedziczenie kobiet w części majątku S-a uprawdopodabnia zawarcie przez niego dwóch kolejnych małżeństw. Z pierwszego miał on synów, a jeśli także córki, to zostały wyposażone w pieniądzach. Potomkami S-a byli późniejsi Leszczycowie, zarówno z Ostrowa i Popowa, jak z Brześcia, Pczenina, Polic, Gocanowa, Mirogniewic, Chocenia i Bogusławic. Z drugiego małżeństwa miał wyłącznie córki, które przejęły tę część jego dóbr, jaka pozostała po podziale z synami z pierwszej żony. Zgodnie z tym, właśnie Przyłubie i Golinę miał w posiadaniu w ostatnich latach swego życia.
Piekosiński F., Pieczęcie polskie wieków średnich, nr 445, 719, w: tenże, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego, Kr. 1899 III; – Bieniak J., Elita kujawska w średniowieczu, w: Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, W. 1997 s. 303, 310–12; tenże, Rozmaitość kryteriów badawczych w polskiej genealogii średniowiecznej, w: Genealogia – problemy metodyczne w badaniach nad polskim społeczeństwem średniowiecznym na tle porównawczym, Tor. 1982 s. 140–2; Kabaciński R., Terytorium księstwa gniewkowskiego w XIV w., „Ziemia Kujawska” T. 6: 1974 s. 21, 28–30; Śliwiński J., Powiązania dynastyczne Kazimierza Wielkiego a sukcesja tronu w Polsce, Olsztyn 2000 s. 114–18; Wroniszewski J., Ród Rawiczów. Współrodowcy Warszowiców i Grotowiców, Tor. 1994 s. 43; – Cod. Pol., II; Cod. Sil., XXX nr 6118, 6121, 6238, 6589, 6634; Długosz, Annales, Lib. 9; Dokumenty do dziejów Kujaw i ziemi dobrzyńskiej XIV–XIX w., W. 1974 s. 19–23; Kod. Wpol., I nr 3 przyp. III, VI; Lites, wyd. 2, II 256–7; Mon. Pol. Hist., II 661; – AP w Bydgoszczy: Mogilno Kl. C 12 s. 54, Strzelno Kl. A 29; AP w P.: Konin Z 1 k. 137v; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 3512 s. 54; B. Ossol.: rkp. 5209 k. 110.
Janusz Bieniak