INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Stanisław Napoleon Pruszyński (Ursyn Pruszyński)     

Stanisław Napoleon Pruszyński (Ursyn Pruszyński)  

 
 
1857-09-08 - 1929-11-02
Biogram został opublikowany w latach 1984-1985 w XXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pruszyński (Ursyn Pruszyński) Stanisław Napoleon (1857–1929), generał armii austro-węgierskiej i WP. Ur. 8 IX w Paryżu, był synem Józefa (zm. 1871), właściciela dóbr w Galicji Wschodniej i na Wołyniu, i Izabeli z Rzyszczewskich.

Lata dzieciństwa i młodzieńcze spędził w Salzburgu, gdzie ukończył siedmioklasową szkołę realną. Potem był słuchaczem wiedeńskiej Wyższej Szkoły Technicznej (wydział budowlany) i zaliczył trzy lata studiów. Służbę wojskową rozpoczął w r. 1877 jako kadet 4 p. ułanów armii austro-węgierskiej. Mianowany w r. 1878 podporucznikiem, pełnił służbę w macierzystym pułku. W r. 1883 otrzymał tytuł c. k. szambelana dworu. W t. r. został przyjęty (jako porucznik) do Szkoły Sztabu Generalnego w Wiedniu. Po jej ukończeniu w r. 1885 został zaliczony do korpusu oficerów Sztabu Generalnego i jako oficer XVII Brygady Kawalerii otrzymał 1 II 1885 przydział służbowy do sztabu następcy tronu arcyks. Rudolfa. W l. 1886–8 przebywał kilkakrotnie potajemnie na terytorium państwa rosyjskiego (prawdopodobnie w celach wywiadowczych), zatrzymany w r. 1888 w Król. Pol., przez dwa miesiące siedział w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. W lutym 1889 został przeniesiony do 2 p. dragonów, w styczniu 1891 awansował na rotmistrza, a od maja 1894 był przeniesiony do 7 p. dragonów i otrzymał stanowisko pierwszego adiutanta inspektora remontów końskich. Od 1 V 1894 do 1 V 1902 był też dowódcą szwadronu dragonów w Czechach, m. in. w Pradze. Awansowany w maju 1902 na majora, objął służbę w 5 p. ułanów i pełnił ją do 1 V 1905; w t. r. przeniesiono go do 3 p. dragonów. Dn. 1 XI 1906 otrzymał awans do stopnia podpułkownika w 3 p. dragonów, w którym służył do kwietnia 1909, potem był dowódcą 13 p. ułanów. W dn. 1 XI 1909 został pułkownikiem, a 28 III 1913 otrzymał stanowisko pułkownika dowódcy w XVII Brygadzie Kawalerii w Wiedniu. W dn. 1 V 1914 był awansowany na generała majora, ale pozostał na poprzednim stanowisku. Na wojnę P. wyruszył 6 VIII 1914 jako dowódca XVII Brygady Kawalerii w 23 dyw. kawalerii. Przekroczył granicę rosyjską pod Rozwadowem i na czele swej brygady uczestniczył w zwycięskiej dla wojsk austro-węgierskich bitwie pod Kraśnikiem (wrzesień 1914), gdzie dowodząc ośmioma szwadronami kawalerii powstrzymywał skutecznie napór sił rosyjskich. Następnie brał udział w bojach pod Lublinem, a potem (listopad-grudzień 1914) i w działaniach odwrotowych i zaczepnych na zachód od Płocka. W kwietniu 1915 otrzymał stanowisko dowódcy 2 dyw. kawalerii i formacją tą dowodził najpierw podczas walk obronnych nad Nidą, a potem w działaniach zaczepnych wielkiej ofensywy, zapoczątkowanej przełomem gorlickim 2 V 1915. W ramach tych działań nacierał ze swoją dywizją na Warszawę, Białystok i Grodno w składzie niemieckiej 9 armii. We wrześniu 1915 przerzucony został wraz z podległą mu formacją na Wołyń, gdzie bronił linii rzek Stochodu i Styru. Odniósł tam kilka sukcesów, m. in. pod Kołkami oraz Jabłonką. Po zdobyciu Łucka przez wojska austro-węgierskie został w listopadzie 1915 mianowany inspektorem austriackich terenów okupacyjnych na obszarach Wołynia i w południowo-wschodniej części Król. Pol. W maju (lipcu?) 1917 był awansowany na generała porucznika (Feldmarschalleutnant). Od 9 IX 1917 do 1 VII 1918 był zastępcą generała-gubernatora (Zugeteilter General) w Lublinie, K. Kuka. Ze stanowiska tego został odwołany, jak utrzymywał, za przychylność okazywaną ludności polskiej. Od 1 IX 1918 sprawował funkcję inspektora zapasowych formacji kawaleryjskich armii austro-węgierskiej w Czechach i na Węgrzech. Odwołany 8 XI 1918 do Wiednia, został 1 XII 1918 przeniesiony w stan spoczynku.

Podczas pierwszej wojny światowej P. dowodził w 73 bojach i potyczkach. W maju 1919 zgłosił gotowość do służby w WP, ale początkowo prośba jego została załatwiona odmownie. Po odwołaniu się za pośrednictwem Pełnomocnika Wojskowego Państwa Polskiego w Wiedniu (7 VII 1919) otrzymał skromne stanowisko dowódcy Okręgu Etapów w Wołkowysku; pod koniec tego miesiąca został zastępcą dowódcy 8 dyw. instrukcyjnej (szkolnej) w byłej armii gen. Józefa Hallera, a 15 X 1919 dowódcą tej dywizji. Orzeczeniem Departamentu Personalnego Min. Spraw Wojskowych z 7 X 1919 zakwalifikowany został do przejścia w stan spoczynku z powodu podeszłego wieku, ale od 15 I 1920 jako dowódca grupy operacyjnej kierował akcją obsadzania prawobrzeżnej części Prus Zachodnich, przyznanych Polsce traktatem wersalskim. W dn. 8 V 1920 został zweryfikowany jako generał porucznik, a 1 IV 1921 odszedł w stan spoczynku. Mieszkał w Grudziądzu. Był opiniowany pozytywnie przez gen. J. Hallera i powściągliwie przez gen. Stanisława Szeptyckiego. Zmarł 2 XI 1929 w Grudziądzu i został pochowany na miejscowym cmentarzu Garnizonowym. Był odznaczony austriackimi i niemieckimi orderami, m. in. Orderem Żelaznej Korony III stopnia, Orderem Leopolda III kl. z Mieczami, Żelaznym Krzyżem I i II kl., Wielką Wstęgą z Gwiazdą i Orderem Franciszka Józefa.

P. był żonaty od r. 1899 z Józefą Benesch (ur. 1867), z którą w r. 1908 uzyskał rozwód. W małżeństwie tym miał córkę Izabelę (ur. 23 VI 1901), zamężną za Czechem M. Novakiem.

 

Fot. zbiorowa w: Dziesięciolecie Polski Odrodzonej; –  Enc. Wojsk., VI; Dziennik Personalny Min. Spraw Wojsk., 1920 nr 17; Handbuch des Allerhöchstem Hofes und des Hofstaates seiner k. und k. Apostolischen Majestät für 1918, Wien; Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski Niepodległej, Londyn 1967; Borkowski J., Rocznik szlachty polskiej, Lw. 1883 II 622–3; tenże, Polacy dygnitarzami austriackimi, Lw. 1890 s. 2; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928; – Haller J., Pamiętniki, Londyn 1904; Hausner A., Die Polenpolitik der Mittelmaechte und die oesterreichisch-ungarische Militaerverwaltung in Polen waehrend des Weltkrieges, Wien 1935; Schematismus des k.u.k. Militär-General-Gouvernements für das österreichisch-ungarische Okkupationsgebiet in Polen 1917, Lublin 1917; – „Słowo Pomor.” 1929 nr 255 s. 7; – CAW: Teczki akt osobowych P-2036 i P-2037; – Informacje Janusza Kędzierskiego i Jana Pruszyńskiego (na podstawie materiałów z Austriackiego Arch. Wojskowego) oraz Piotra Pruszyńskiego z Warszawy.

Mieczysław Wrzosek

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Mieczysław Krawicz

1893-01-01 - wrzesień 1944
reżyser filmowy
 

Antoni Kurzawa

1842-05-10 - 1898-02-13
rzeźbiarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Maksymilian Golisz

1906-10-13 - 1943-04-01
nauczyciel
 

Władysław Szczepański

1877-05-21 - 1927-05-30
biblista
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.