INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Stanisław Niedzielski (Prus-Niedzielski)      Stanisław Niedzielski, wizerunek na podstawie ryciny z 1895 r.

Stanisław Niedzielski (Prus-Niedzielski)  

 
 
1842-08-31 - 1895-03-04
Biogram został opublikowany w 1977 r. w XXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Niedzielski (Prus-Niedzielski) Stanisław (1842–1895), śpiewak, dyrygent, kompozytor, pedagog, aktor. Ur. 13 VII w miejscowości Rudki koło Sambora, był synem Stanisława, poczmistrza, i Karoliny z Dytlofów. Po ukończeniu szkoły średniej w Samborze uczył się teorii muzyki i gry na fortepianie u Karola Mikulego w Szkole Muzycznej Galicyjskiego Tow. Muzycznego (GTM) we Lwowie. Stworzył złożone z uczniów kółko śpiewacze znane z występów publicznych we Lwowie w l. 1860–70. Debiutował jako aktor w roli Walusia („Szlachta czynszowa”) 12 VI 1861 na scenie teatru lwowskiego. W l. 1864–5 studiował w wiedeńskiej Hofopernschule śpiew u Gentiluomo i A. Arieta oraz harmonię i kontrapunkt u F. Krenna. Następnie wystąpił kilkakrotnie na scenie operowej w Grazu. Wróciwszy do kraju, debiutował 29 XI 1866 partią Janusza w „Halce” (S. Moniuszki) w teatrze krakowskim, gdzie pozostał do 15 II 1867. Przeniósł się następnie do Lwowa i występował w operze niemieckiej do r. 1869. Po założeniu rodziny przez kilka lat gospodarował na wsi. Dn. 1 II 1872 śpiewał na koncercie GTM we Lwowie. W miesiąc później, jako członek Komitetu Założycieli Teatru Polskiego (byłego teatru Skarbkowskiego), zorganizował operę polską we Lwowie, której został dyrektorem. W ciągu kilku miesięcy wystawił „Halkę”, „Fausta” (Ch. Gounoda) i po raz pierwszy we Lwowie opery G. Verdiego («Traviatę», „Rigoletto”, „Trubadura” i „Ernaniego”); śpiewał jedynie w przedstawieniach premierowych partie barytonowe. Pod koniec roku na skutek intryg zrezygnował z zajmowanego stanowiska i wyjechał na wieś.

W r. 1875 wezwany do Krakowa, zorganizował N. Tow. Muzyczne, w miejsce dawnej «Muzy», i został jego dyrektorem. W krótkim czasie dysponował dobrze wyszkolonymi chórami, orkiestrą symfoniczną i kwartetem smyczkowym i rozwinął ożywioną działalność koncertową. Wprowadził cykliczne koncerty poświęcone polskiej muzyce wokalnej XVI–XIX w. Występował także jako śpiewak, m. in. na koncertach z Marceliną Czartoryską. Uczył w zorganizowanej przy Tow. Muzycznym szkole. Ze względu na pogarszający się stan zdrowia i intrygi ustąpił w r. 1886 i wrócił na wieś. Od r. 1887 przebywał w Warszawie, śpiewając sporadycznie na koncertach Warszawskiego Tow. Muzycznego (WTM). Po dwóch nieudanych występach w Teatrze Wielkim 28 VII i 11 VIII 1888 w partii Walentego („Faust”) i Hrabiego de Nevers („Hugonoci” G. Meyerbeera) uczył śpiewu prywatnie i w szkole WTM. Był jednym z pierwszych członków założonej w r. 1891 przy WTM sekcji im. S. Moniuszki. Od r. 1889 współdziałał z Tow. «Lutnia», szybko stając się pomocnikiem Piotra Maszyńskiego. Z inicjatywy N-ego wprowadzono tam popisy męskich kwartetów wokalnych, w których on sam występował. W r. 1890 wygrał konkurs «Lutni» na opracowanie chóralne melodii ludowych. Od końca 1892 r. kierował niedawno utworzoną «Lutnią» łódzką, doprowadzając jej działalność do rozkwitu. W r. 1893 wygrał konkurs kompozytorski na „Hejnał” dla łódzkiej «Lutni».

Jako śpiewak N. dysponował dobrą techniką i dykcją, ale niezbyt donośnym głosem (baryton), który z biegiem lat utracił czystość barwy. Doskonały pedagog, obdarzony talentem organizatorskim, zyskał uznanie prowadzonych przez siebie towarzystw muzycznych. Odnosił sukcesy jako dyrygent chórów. Komponował pieśni solowe i zespołowe oparte na folklorze polskim, które zyskały dużą popularność i trwałe miejsce w repertuarze chóralnym. Najbardziej znane: krakowiak Maryś, Pastusza fujarka (weszła m. in. do repertuaru słynnej wiedeńskiej Männergesangverein), Hejnał łódzkiej «Lutni» oraz cykl pieśni dla dzieci (m. in. do słów M. Konopnickiej). Napisał także muzykę do sztuk teatralnych: „Ciarachy” J. K. Gałasiewicza (nagrodzona na konkursie „Echa Muzycznego, Teatralnego i Artystycznego” w r. 1890) i „Wnuk Tamrego” Władysława Gutowskiego (1893). Jego pieśni wydano m. in. nakładem Gebethnera i Wolffa. W r. 1887 zamierzał zająć się zebraniem i wydaniem polskich pieśni rozproszonych w archiwach i zbiorach prywatnych. W końcu 1894 r. z powodu choroby wrócił do Warszawy. Zmarł 4 III 1895 w Warszawie. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

Z nie znanej z imienia i nazwiska żony miał córkę.

 

Portret przez J. Holewińskiego w Muz. Narod. w W.; – Enc. Powsz. Org. Supl. I. W. 1884; Słown. Muzyków Pol., II (bibliogr.); Słown. Teatru Pol., (bibliogr.); – Błaszczyk, Dyrygenci, (bibliogr.); Wrocki E., Nekropol muzyczny, W. 1925 s. 22; Zakrzewski B., Fredro i fredrusie, Wr. 1974; – Szematyzmy Król. Galicji, 1841 i n. (informacje o ojcu N-ego); – „Biesiada Liter.” 1895 nr 13, „Czas” 1895 nr 54, 55; „Echo Muzycz.” 1879 nr 7; 1880 nr 5, 16, 23, 1881 nr 19, 1882 nr 4, 7, 23; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1886 nr 154, 1887 nr 209, 1888 nr 257, 259, 1889 nr 287, 319, 1890 nr 329, 332, 333, 346, 355, 373, 1892 nr 456, 476, 1893 nr 497, 523, 1894 nr 561, 1895 nr 10 (podob.); „Kłosy” 1877 nr 619; „Kur. Warsz.” 1895 nr 64; „Przegl. Tyg.” 1891 nr 13, 1894 nr 28; „Ruch Liter.” 1877 nr 1; „Spraw. Kom. Tow. Muzycz. w W.” za 1895 r., s. 63; „Strzecha” 1872 nr 3, 4; „Świt” 1872 nr 4; „Tyg. Illustr.” 1891 nr 64, 1893 nr 162 (podob.), 1897 nr 29; „Wędrowiec” 1895 nr 10; – Urząd Stanu Cywilnego W. Śródmieście: Paraf. Św. Antoniego, Księga zgonów 1895 nr 355.

Beniamin Vogel

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.