Rakowski Stanisław h. Trzywdar (zm. po r. 1648), prałat kilku kapituł, sekretarz króla Jana Kazimierza i królewicza Karola Ferdynanda. Był najstarszym synem Jana, podkomorzego wiskiego (zob.), i Elżbiety ze Śleszyńskich, stryjecznym bratem Jana Wojciecha, woj. witebskiego (zob.).
W r. 1626 zapisał się R. na Uniw. Krak., gdzie zapewne przez dłuższy czas pobierał nauki. Dopiero na początku lat 30-tych wyjechał w celu pogłębienia edukacji na studia do Włoch i w r. 1633 przebywał w Rzymie. Uczcił wówczas panegiryczną mową (Rzym 1633, i t. r. Kr.) nadanie tytułu kardynała Janowi Albertowi Wazie. Z Rzymu, za namową Łubieńskiego (zapewne Macieja – późniejszego prymasa), udał się do Perugii. Już wówczas R. występował z tytułem kustosza kleckiego. Po powrocie z zagranicy przebywał na dworze Władysława IV jako jego sekretarz. Otrzymał wówczas kanonię płocką. W maju 1639 R. został przez Władysława IV wyznaczony na pierwszego sekretarza poselstwa udającego się pod przewodnictwem Krzysztofa Gosiewskiego do Francji w celu uwolnienia królewicza Jana Kazimierza. Wyruszono 29 VIII t. r. z Gdańska (wg innych przekazów 24 VIII), po uprzednich rozmowach przeprowadzonych m. in. przez R-ego z posłem francuskim Ch. d’Avangourem. Po przybyciu 17 I 1640 poselstwa do Saint Denis R. udał się w imieniu poselstwa do kard. Richelieu w celu powitania pierwszego ministra i rezydentów obcych mocarstw. Dn. 2 II t. r. wziął udział w uroczystym wjeździe poselstwa do Paryża, siedząc w karecie królewskiej wraz z K. Gosiewskim, marszałkiem de la Melleraye i hr. de Brulon. Następnie wraz z G. W. Butlerem, podkomorzym królewicza, prowadził rozmowy z ministrem hr. de Chavinim w sprawie warunków uwolnienia Jana Kazimierza. Dn. 8 II wziął udział w oficjalnym posłuchaniu posła K. Gosiewskiego u Ludwika XIII. Czy uczestniczył również w oficjalnej audiencji Jana Kazimierza u Ludwika XIII i kardynała Richelieu nie wiemy; miał jednak otrzymać wówczas od króla złoty łańcuch (szacowany na 400 skudów). Dn. 25 II obaj z Chavinim przybyli do Vincennes, aby przedstawić królewiczowi wynegocjonowane warunki. W dn. 30 III orszak Jana Kazimierza opuścił Paryż, ruszając w stronę granicy niderlandzkiej. Czy R. towarzyszył królewiczowi w czasie całej podróży nie wiadomo, zapewne był jednak obecny 5 VI w Warszawie, gdy stanął tu królewicz, aby zdać relację z poselstwa do Francji Władysławowi IV. Zapewne wkrótce po powrocie otrzymał probostwo pułtuskie.
Wraz z braćmi Janem, dziekanem łomżyńskim i dominikaninem Samuelem Dominikiem, był R. sukcesorem zmarłego bezpotomnie stryjecznego brata Jana, woj. witebskiego. Na przełomie l. 1640/41 wystawił zmarłemu nagrobek w katedrze wileńskiej. W l. 1641–3 toczył on proces z wojewodziną witebską Anną Rakowską z Koreckich 1. v. Hlebowiczową i jej synem Jerzym Karolem Hlebowiczem o zwrot zagarniętej rzekomo przez nich majętności roskiej. Ponieważ Rakowska zgodnie z testamentem została dożywotnią właścicielką Rosi, a jej zmarły małżonek wszystkie swe dobra ruchome zapisał jej na własność, doszło do ugody i Rakowscy 10 II 1643 zgodzili się na sprzedaż Rosi za ogólną sumę 70 tys. złp. Hlebowiczowi. Dn. 13 II, w gospodzie panów Rakowskich przy ul. Piwnej w Warszawie, Hlebowicz oficjalnie nabył te dobra. Dodatkowa klauzula układu nakazywała mu rokroczną wypłatę na rzecz kanoników wileńskich w wysokości 560 złp. w celu utrzymania kaplicy Rakowskich, ich nagrobków i odprawiania mszy. W. latach następnych R. był, jak podkreślają heraldycy, ulubionym sekretarzem i «domowym sługą» królewicza Karola Ferdynanda. Podczas elekcji 1648 r. posłował odeń na sejmik malborski (13 IX), by jednać mu zwolenników (instrukcję otrzymał w Wyszkowie 21 VIII t.r.). Podczas sejmu elekcyjnego był posłem Karola Ferdynanda do stanów kor. z zawiadomieniem o jego rezygnacji z walki na polu elekcyjnym o koronę.
R., wraz z bratem Janem, posiadał dwór w Grodzanowie-Kownatach w ziemi wiskiej. Był on zapewne autorem „Śmigursta na Święta Wielkanocne” (Kr. 1643?). Data jego śmierci nie jest znana, zapewne zmarł w początkach lat 50-tych XVII w., ponieważ brak wiadomości o jego działalności w okresie «potopu». Wg Uruskiego miał być również opatem płockim (1647), lecz nie znaleziono w źródłach potwierdzenia tej informacji.
Estreicher; Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III, II; Kapica-Milewski I., Herbarz, Kr. 1870 s. 349–50; Niesiecki; Uruski; Święcki T., Historyczne pamiątki…, W. 1859 II 20; – Barycz H., Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską, Wr. 1965 s. 346; Dyplomaci w dawnych czasach, Oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Kr. 1959; Historia dyplomacji polskiej, W. 1982 II; Kościół w Polsce. Wiek XVI–XVII, Kr. 1969 II; Kraszewski J. I., Wilno od początków jego do roku 1750, Wil. 1840 s. 289; Kubala J., Szkice historyczne, S. 1, W. 1923 s. 18; Kwiatkowski K., Dzieje narodu polskiego za panowania Władysława IV króla polskiego i szwedzkiego, W. 1823 s. 226; Serwański M., Francja wobec Polski w dobie wojny trzydziestoletniej (1618–1648), P. 1986 s. 253, 255, 268 (dokładny opis poselstwa K. Gosiewskiego do Francji); Tomkiewicz W., Więzień kardynała. Niewola francuska Jana Kazimierza, W. 1957 s. 119, 122, 130, 155, 159–60, 168, 171, 183, 201; Wasilewski T., Jan Kazimierz. Ostatni Waza na polskim tronie, Kat. 1984 s. 34; Wassenberg E., Więzienie we Francji Jana Kazimierza, Pet. 1858 s. 157, 159–61, 164, 170–2, 181; Wolff J., Pacowie, Pet. 1885 s. 67; Zahorski W., Katedra wileńska, Wil. 1904 s. 156; Załęski, Jezuici, I cz. 1; – Album stud. Univ. Crac., IV 103; Niemcewicz J. U., Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze, Wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1839 III 215–20, 304–5; Pamiętniki Wawrzyńca Rakowskiego rotmistrza pospolitego ruszenia ziemi wiskiej, Wyd. E. Piotrowski, Żytomierz 1860 s. 136–8; Pomniki Dziejów Polski w XVII w., Wr. 1840 s. 136–8; Starowolski, Monumenta Sarmatarum; – AGAD: Arch. Roskie (inwentarze) nr 436, nr dok. 15–29, Arch. Radziwiłłów, Dz. V t. 298 nr 12871 (korespondencja R-ego z 1596 r.?); B. Czart.: rkp. 12152/I; B. Jag.: rkp. 17373/I; B. Kórn.: rkp. 12538; B. Narod.: VIII 1.1533, XVII 3. 15211, 16281; B. Ossol.: rkp. XVII-2728/II; B. PAN w Kr.: rkp. 8350 (mf B. Narod. 63539) – Lauda ziemi wiskiej za l. 1576–1699 cz. 1 k. 34–35, 44–49, 87–88v., 99–104v., 107–110, 123–128v., 129v., 145–155 (mater. do innych Rakowskich o tymże imieniu), Metryka Lit., Wyp. 117 k. 71, 75, 81.
Mirosław Nagielski