Rostowski Stanisław h. własnego (1711–1784), jezuita, historyk. Pochodził z Litwy, ur. 13 XI w pow. upickim.
Po ukończeniu retoryki w szkołach jezuickich wstąpił R. do zakonu 5 VII 1726 i odbył dwuletni nowicjat w Wilnie przy kościele Św. Ignacego pod kierunkiem Jerzego Barszcza. Seminarium nauczycielskie odbył w Słucku w l. 1728–9 pod kierunkiem prof. T. Niewiadomskiego. Filozofię studiował najpierw w Nieświeżu (1729–30), a następnie w Akad. Wileńskiej (1730–2). Praktykę nauczycielską przeszedł w Grodnie nauczając infimy (1732–3) oraz syntaksy i gramatyki (1733–4), w Pińsku za czasów rektorstwa Adama Naramowskiego poetyki i retoryki (1734–5) oraz w Warszawie poetyki za czasów rektorstwa Dominika Rudnickiego (1735–6). Naramowski i Rudnicki mieli znaczny wpływ na historyczne i retoryczne zainteresowania R-ego. Teologię studiował w kolegium warszawskim (1736–40) i tam przyjął 28 II 1739 święcenia kapłańskie. Formację zakonną ukończył w Wilnie studium prawa zakonnego, tzw. trzecią probacją w r. akad. 1740–1. Uroczystą profesję zakonną czterech ślubów złożył w Słucku 2 II 1745. Dobre opanowanie zasad retoryki sprawiło, że skierowany został do nauczania tego przedmiotu najpierw dla eksternów (uczniów świeckich) w Warszawie (1741–2), a potem dla kleryków jezuickich w seminarium nauczycielskim w Słucku (1742–6). W r. 1746 uzyskał w Akad. Wil. stopień magistra (doktora) filozofii i do r. 1749 prowadził pełny trzyletni kurs filozofii dla kleryków jezuickich, najpierw w Akad. Wil. (1746–8), a potem w Orszy (1748–9). W Orszy pozostał do r. 1750 jako wędrowny misjonarz w dobrach tego kolegium. W l. 1750–1 był kaznodzieją oraz kierował szkołą i biblioteką kolegium w Żodziszkach.
W l. 1751–8 R. wykładał w Akad. Wil. teologię polemiczną (tzw. Tertia lectio), zajmował się orzecznictwem w sprawach moralnych (resolutor casuum) oraz był asystentem Wydz. Teologicznego. Angażował się w tym czasie w prace kapłańskie, głoszenie kazań, celebrowanie różnych uroczystości w kościele akademickim i zarazem paraf. Św. Jana oraz w innych kościołach i klasztorach wileńskich. W r. 1754 przygotował epitafia i wiersze łacińskie ku czci zmarłego sufragana wileńskiego Józefa Stanisława Sapiehy, które wykorzystał Tomasz Żebrowski przy dekoracji kościoła Św. Jana na uroczystości pogrzebowe. Ok. 1754 r. przystąpił do zbierania materiałów do dziejów prowincji lit. jezuitów i w tym celu przeniósł się w r. 1758 do domu profesów przy kościele Św. Kazimierza, gdzie przejął opiekę nad Archiwum Prowincji Lit. i przez rok kierował sprawami ekonomicznymi prowincji jako prokurator. W r. 1759 przeszedł do domu nowicjatu przy kościele Św. Ignacego, gdzie kierował biblioteką domową i w dalszym ciągu kierował archiwum prowincji w domu profesów. Na cześć przybywającego 6 XII 1759 do Wilna królewicza Karola przygotował łacińską mowę, którą Akad. Wil. wydała anonimowo pt. Serenissimi Polonorum, magni Lituanorum, patrii Saxonum principis regii Caroli… Vilnam primum invisentis salutatio ab Academica Vilnae Universitate (Wil. 1759) i wręczyła wraz z polską historią Kurlandii Franciszka Paprockiego królewiczowi.
W r. 1760 R. powrócił do kolegium akademickiego na stanowisko ojca duchownego jezuitów, a w l. 1763–4 również profesora prawa kanonicznego w Akademii. Kiedy część pierwsza historii prowincji była gotowa do druku podjął w r. 1766 po raz pierwszy w dziejach Akademii osobne wykłady historii Kościoła, przejął też opiekę nad biblioteką akademicką i pełnił funkcję asystenta Wydz. Teologicznego. Obowiązki te spełniał do r. 1770. W r. 1768 wydał w Wilnie Lithuanicarum Societatis Jesu historiarum provincialium pars prima, obejmującą pierwsze stulecie (1564–1664) istnienia zakonu na ziemiach polskich i litewskich, z tym że od podziału prowincji na polską i litewską w r. 1608 zajmował się tylko częścią litewską zakonu. Wzorując się na łacińskich historiach zakonu M. Orlandiniego oraz F. Sacchiniego przyjął chronologiczny układ książki. W jej tekście i 10 dodatkach o poszczególnych instytucjach prowincji zawarł cenne informacje dotyczące aktywności jezuitów oraz różnych aspektów życia politycznego i kulturalnego Litwy. Był wystarczająco krytyczny w wykorzystywaniu rękopisów i druków, choć jako stylista łaciński poprawiał i wygładzał niektóre cytowane przez siebie dokumenty (dzieło R-ego wznowił w r. 1877 w Paryżu Jan Martinov pt. Lituanicarum Societatis Jesu historiarum libri decem, wydając równocześnie dwa osobne fragmenty dzieła poświęcone św. Stanisławowi Kostce Stanislaus Kostka tironum Societatis Jesu patronus) oraz Synodowi Brzeskiemu (Synodus Brestensis in Lithuania anno 1596 habita) w osobnych broszurach).
W r. 1770 R. przeniósł się do domu trzeciej probacji przy kościele Św. Rafała w Wilnie, gdzie spełniał obowiązki zakonne ojca duchownego jezuitów, katechety braci zakonnych, doradcy rektora i konferencjonisty. Równocześnie kontynuował prace nad drugą częścią dziejów prowincji, obejmującą drugie stulecie (1664–1764), ale z powodu kasaty zakonu w r. 1773 pracy tej nie ukończył. Pozostała ona w rękopisie (los jego nieznany), ale wykorzystał go Michał Baliński w dziele „Dawna Akademia Wileńska” (Pet. 1862). R. przygotowywał równocześnie panegiryczne żywoty możnych, zapewne dobrodziejów zakonu (Panegyrici de praestantibus viris) (które pozostały w rękopisie i nie są nam dziś znane). Po kasacie zakonu w jesieni 1773 powrócił do Akademii, gdzie podjął się prawdopodobnie wykładów z teologii. W r. 1776 lub 1777 przeniósł się do Połocka, gdzie pod protekcją Katarzyny II jezuici prowadzili nadal swoje kolegium. Brał udział w życiu zakonu na Białej Rusi uczestnicząc w kongregacji połockiej w r. 1782, która wybrała Stanisława Czerniewicza, jego ucznia, na pierwszego wikariusza generalnego zakonu oraz w wyborze asystentów generalnych w r. 1783. Zmarł 7 II 1784 w Połocku.
Estreicher, XIII, XXVI; Enc. Kośc.; Enc. Org.; Podr. Enc Kośc.; Rabikauskas P., Encyclopedia Lituanica, Boston 1975 IV 532; Backer-Sommervogel, Bibliothèque de la Compagnie de Jésus, VII 190; Brown, Bibl. pisarzów, s. 348; Janocki, Lexicon, II 68; Słown. Pol. Teologów Katol., III 509; – Bieliński, Uniw. Wil., III, 308; Brensztejn M., Biblioteka uniwersytecka w Wilnie do roku 1832, Wil. 1925 s. 14; Gocel L., Przypadki jego królewskiej mości książki, Wr. 1963 s. 188; Gołębiowski Ł., O dziejopisach polskich, ich duchu, zaletach i wadach, W. 1826 s. 186; Plečkaitis R., Feudalismo laikotarpio filosofija Lietuvoje, w: Filosofia Lietuvos mokyklose XVI–XVIII amžiais, Vil. 1975 s. 469; tenże, Stopnie naukowe w dawnym Uniwersytecie Wileńskim, w: Studia z dziejów Uniwersytetu Wileńskiego 1579–1979, W. 1979 s. 42, 53; Šidlauskas A., Istorija, w: Vilniaus Universiteto istorija, 1579–1803, Vil. 1976 s. 199–200; Załęski J., Historia zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi, Lw. 1875 II 191; tenże, Jezuici, III; – Arch. Prow. Mpol. TJ w Kr.: rkp. 1536 s. 1005 (J. Poszakowski, De viris illustribus Prov. Lith. Soc. Jesu), rkp. 350 s. 38 (Compendium vitae); Arch. Rom. SJ: Lit. 24–32 (katalogi trzyletnie z l. 1730–70), Lit. 58–59 (katalogi roczne z l. 1727–73), Lit. 51 f. 93 (Historia Collegii Vilnensis), Russia 3–V–13 (list R-ego z r. 1783); B. Tow. Przyjaciół Nauk w Wil.: rkp. 98 k. 3, 5–7, 10, 17, 27, 31, 46, 63, 97, 114, 116, 141, 142, 203, 209, 217–222 (Diarium Collegii Academici Vilnensis 1752–1766, fotokopie w Arch. Prow. Mpol. TJ).
Ludwik Grzebień