INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Stanisław Schayer     

Stanisław Schayer  

 
 
Biogram został opublikowany w 1994 r. w XXXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Schayer Stanisław (1899–1941), indolog, religioznawca, historyk filozofii, profesor Uniw. Warsz. Ur. 8 V w Sędziszowie, pochodził ze spolszczonej rodziny niemieckiej, był synem Antoniego, urzędnika kolejowego, i Marii z Ostrołęckich.

W l. 1907–16 S. uczył się w Gimnazjum Emiliana Konopczyńskiego w Warszawie, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości (był kolegą Jana Lechonia). Od r. 1916 studiował pod kierunkiem Ryszarda Ganszyńca filologię klasyczną na Uniw. Warsz., a równocześnie publikował swe utwory (m.in. wiersze) w studenckim czasopiśmie „Pro Arte et Studio”. Następnie kontynuował studia z zakresu filozofii i indianistyki na uniwersytetach niemieckich: w Heidelbergu (studia pod kierunkiem H. Driescha, B. Liebicha i M. Wallesera) oraz we Fryburgu Bryzgowijskim (studia pod kierunkiem H. Rickerta i E. Leumanna). Tu na podstawie pracy Vorarbeiten zur Geschichte der mahāyānistischen Erlösungslehren („Zeitschr. für Buddhismus” 1921, tłum. na język angielski pt. Mahāyāna Doctrines of Salvation, London 1923) otrzymał w kwietniu 1921 doktorat filozofii. Od maja 1921 do maja 1924 pracował w Seminarium Aryjskim w Monachium oraz w tamtejszym Muz. Etnograficznym, a równocześnie kontynuował studia na uniw. monachijskim pod kierunkiem L. Schermana.

Po powrocie do kraju S. habilitował się w czerwcu 1924 z zakresu filozofii indyjskiej na Uniw. Jana Kazimierza we Lwowie i do r. 1926 był docentem prywatnym katedry językoznawstwa porównawczego w tymże uniwersytecie. W maju 1926 przeniósł habilitację na Uniw. Warsz., pozostając nadal docentem prywatnym. Ze względów finansowych uczył równocześnie języka niemieckiego, propedeutyki filozofii i języków klasycznych w gimnazjum w Przasnyszu, a następnie do r. 1928 był nauczycielem logiki, matematyki i języka niemieckiego w Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie, języka niemieckiego w Gimnazjum Elizy Łabusiewicz-Majewskiej w Warszawie, a także propedeutyki filozofii w warszawskim Państwowym Instytucie Nauczycielskim. W marcu 1927 wziął udział w XII Zjeździe Schopenhauer-Gesellschaft w Dreźnie, gdzie wygłosił referat na temat filozofii indyjskiej. Powołany 1 I 1929 na zastępcę profesora Uniw. Warsz., objął w październiku t.r., po przejściu na emeryturę prof. Karola Appla, katedrę filologii indyjskiej, a 1 XII 1930 został mianowany profesorem nadzwycz. tego przedmiotu. W ciągu kilku lat rozbudował S. skromną placówkę w Instytut Orientalistyczny, w którego skład wchodziło w r. akad. 1938/39 6 katedr i 5 lektoratów języków wschodnich. Dzięki zabiegom S-a Instytut stał się czołową placówką nauk orientalistycznych w Polsce i cenioną placówką naukową w Europie.

Przy bezpośrednim udziale S-a odbyło się na Uniw. Warsz. 6 habilitacji. Dla młodszych pracowników nauki inicjował w Instytucie duże prace zespołowe. Przy Instytucie założył Tow. Przyjaciół Indii. Był także przez kilka lat kuratorem Koła Orientalistycznego Studentów Uniw. Warsz. Równolegle w r. 1933 S. zreorganizował Sekcję Orientalistyczną przy Instytucie Nauk Antropologicznych Tow. Naukowego Warszawskiego (TNW). W r. 1937 przekształcił ją w samodzielną Komisję Orientalistyczną TNW i przewodniczył jej aż do r. 1941. Z inicjatywy S-a powstała seria wydawnicza „Rozprawy Komisji Orientalistycznej TNW”, w której w ciągu półtora roku ukazały się trzy monografie. Również z inicjatywy S-a i pod jego redakcją zaczął się ukazywać, jako organ Instytutu, „Polski Biuletyn Orientalistyczny”, wydawany prawie wyłącznie w językach obcych. W lipcu 1938 S. został mianowany profesorem zwycz. filologii indyjskiej na Wydz. Humanistycznym Uniw. Warsz. Ananiasz Zajączkowski tak go scharakteryzował: «Ambicja, zdolności dyplomatyczne, umiejętności częściowego załatwiania spraw tam, gdzie stawianie zbyt wysokich żądań mogłoby prowadzić do wyników ujemnych, a przy tym żywiołowy entuzjazm, zapał, niesłabnąca wola przezwyciężania trudności i szczera rzetelność naukowca».

Pierwsze prace S-a, dotyczące głównie problematyki indyjskiej, okresu braminizmu i Upaniszadów, pisane były pod silnym wpływem nauki niemieckiej. Należą do nich, obok pracy doktorskiej, rozprawy: Die Erlösungslehren der Yogācāra’s nach dem Sūtralamkara des Aśanga („Zeitschr. für Indologie und Iranistik” 1923) i Die Struktur der magischen Weltanschauung nach dem Atharva-Veda und den Brāhmana-Texten (München 1925). W końcu l. dwudziestych S. skoncetrował swe badania na buddyzmie, tak w jego religijnych, jak i filozoficznych aspektach. Z tego okresu pochodzą najlepsze prace S-a. Zalicza się do nich: Ausgewählte Kapitel aus der Prasannapadā (też tytuł polski: Wybrane rozdziały z Prasannapady. Wstęp, tłumaczenie i uwagi) („Prace Kom. Orientalistycznej PAU” 1931 nr 14) i wynikły z niej esej polemiczno-filozoficzny, krytyczny wobec rosyjskiej szkoły indianistów: Das māhāyanistische Absolutum nach der Lehre der Madhyamikas („Orientalische Literaturzeitung” 1935). S. interesował się zasadami logiki w filozofii buddyjskiej (Z badań nad logiką indyjską, „Spraw. PAU” 1932 nr 6, 1933 nr 2), pojęciem czasu w filozofii buddyjskiej (Contributions to the Problem of Time in Indian Philosophy – Przyczynki do zagadnienia czasu w filozofii indyjskiej, Kr. 1938), a także problemem nietrwałości bytu (Anityatā. Zagadnienie nietrwałości bytu w filozofii buddyjskiej, „Przegl. Filozof.” 1933–8, odb. Kr. 1938). S. interesował się również buddyzmem poza granicami Indii, przygotowując pracę o buddyzmie tybetańskim (nie wydana). Stwierdziwszy, że kompletna rekonstrukcja doktryny buddyjskiej na podstawie tekstów sanskryckich i palijskich nie jest możliwa, S. korzystał dla uzupełnienia z wersji tybetańskiej i chińskiej tych tekstów; nauczył się w tym celu języka tybetańskiego i chińskiego. Był S. redaktorem zbiorowej pracy Religie Wschodu (W. 1938), do której napisał przedmowę i obszerne opracowanie braminizmu, buddyzmu indyjskiego i religii irańskich. W t. I „Wielkiej Literatury Powszechnej” (W. 1930) zamieścił zarys dziejów literatury indyjskiej. Prowadził także działalność popularyzatorską. Z zakresu indianistyki miewał wykłady publiczne, a także publikował artykuły w „Wiadomościach Literackich”, „Gazecie Polskiej”, „Drodze”, „Scenie Polskiej”, „Wiedzy i Życiu” i in., jak również hasła w encyklopedii „Świat i Życie”. Przetłumaczył na język polski kilka tekstów indyjskich, m.in. dramat Kalidasy „Śakuntala, czyli pierścień fatalny” (W. 1924, Wyd. 4, Wr. 1957) oraz kilka utworów literackich Rabindranatha Tagore.

S. był członkiem zwycz. Wydz. I TNW (od r. 1936), członkiem korespondentem PAU (od r. 1936), członkiem korespondentem Instytutu Orientalnego w Pradze (od r. 1935), członkiem Deutsche Morgenländische Gesellschaft oraz International Academy of Indian Culture w Lahore. Wyjeżdżał kilkakrotnie za granicę na zjazdy i kongresy naukowe, a także dla studiów i kontaktów naukowych, głównie do Francji, Belgii, Włoch oraz do Anglii, gdzie po raz ostatni znalazł się pod koniec sierpnia 1939.

Po wybuchu wojny S. powrócił przez Skandynawię, Łotwę i Litwę do Warszawy 7 IX. W okresie okupacji znalazł się w ciężkich warunkach materialnych. Dawał prywatne lekcje języka niemieckiego. Zmarł 1 XII 1941 na gruźlicę w sanatorium w Otwocku koło Warszawy.

Małżeństwo S-a z Elżbietą z Biesiekierskich (ślub 12 VIII 1925) pozostało bezdzietne.

W r. 1957 wydany został „Rocznik Orientalistyczny” poświęcony pamięci S-a, a w r. 1988 ukazał się obszerny wybór jego artykułów pt. O filozofowaniu Hindusów (W., oprac. Marek Mejor, tu: kalendarium, bibliogr. i fot.).

 

Bibliogr. Warszawy, II (1944–54), VI (1929–44); Czachowska, Literatura pol. Bibliogr., II; Enc. Warszawy; W. Enc. Powsz. (PWN); Biogramy uczonych pol., Cz. 1 z. 3 (fot.); Filoz. w Pol. Słown.; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Peretiatkowicz–Sobeski, Współcz. kultura pol.; Straty kultury pol. 1939–44, I 218–33 (S. Kunst); Dziennik Urzędowy Min. WRiOP 1931 nr 1 s. 30; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Zagórowski, Spis nauczycieli, II; – Bolewski A., Pierzchała H., Losy polskich pracowników nauki w l. 1939–45, Wr. 1989; Kunst A., Stanisław Schayer, „Roczn. Orientalistyczny” 1957 s. 14–27 (fot. s. 6); tenże, Stanisław Schayer, „Wiad. Pol. i Liter.” 1942 nr 31; Manteuffel, Uniw. Warsz. 1915/16–1934/35; Regamey C., Le problème de bouddhisme primitif et les derniers traveaux de Stanislaw Schayer, „Roczn. Orientalistyczny” 1957 s. 37–58; Smolna 30. Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego, W. 1989; Stanisław Schayer, „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” 1937 s. 130–1; Willman-Grabowska H., Stanisław Schayer, „Przegl. Filozof.” 1939/46 z. 3–4 s. 317–20; Zajączkowski A., Stanisław Schayer, „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” 1938–45 s. 246–8; tenże, Stanisław Schayer jako organizator orientalistyki warszawskiej, w: Szkice z dziejów orientalistyki, W. 1957 s. 43–50 (fot.); – Lechoń J., Dziennik, London 1970 II; – „Roczn. PAU” 1935/36 s. XXI; „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” 1937 s. 130–2; – AAN: Akta personalne Min. WRiOP, teczka nr 5603.

Stanisław Konarski

 

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.