Szczepankiewicz Stanisław (1914–1999), geograf, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego.
Ur. 28 III w Boryni (pow. turczański), był synem Filomeny i Franciszka (zm. 1916), nauczycieli.
Po ukończeniu w r. 1925 szkoły powszechnej w Samborze, uczył się S. w tamtejszym Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika, gdzie w r. 1932 zdał maturę. Od r. 1934, na Wydz. Matematyczno Przyrodniczym UJK, studiował geografię pod kierunkiem Henryka Arctowskiego i Augusta Zierhoffera oraz dodatkowo botanikę i zoologię. W r. 1938 uzyskał stopień magistra filozofii w zakresie geografii na podstawie napisanej pod kierunkiem Arctowskiego pracy Zagadnienie zmienności napływu mas powietrznych na Lwów, Poznań, Wasserkuppe i Cherbourg. T.r. został powołany do służby wojskowej, którą odbywał w Drugim Baonie Balonowym, najpierw w Toruniu, potem w Legionowie pod Warszawą. Awansowany w r. 1938 do stopnia plutonowego, walczył w kampanii wrześniowej w rejonie Mińska Maz., m.in. pod Cegłowem; po rozbiciu oddziału pod Warszawą wrócił do Sambora. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną pracował w szkole, tzw. dziesięciolatce, jako nauczyciel geografii z mianowania oraz instruktor i inspektor wychowania fizycznego. Gdy w r. 1941 wkroczyły do Sambora wojska niemieckie, został wraz z innymi nauczycielami aresztowany, ale udało mu się zbiec i po kilku miesiącach ukrywania, zatrudnił się jako robotnik fizyczny w Samborskim Oddziale Drogowym. Po powrocie władzy sowieckiej w r. 1944 pracował ponownie jako nauczyciel w szkole średniej w Samborze. W maju 1945 opuścił miasto i po krótkim pobycie u krewnych pod Krakowem przyjechał 20 VII t.r. do Wrocławia.
Od 23 VII 1945 uczestniczył S. w kierowanych przez Stanisława Kulczyńskiego pracach organizacyjnych Uniw. Wrocł., m.in. brał udział w poszukiwaniu i kompletowaniu zbiorów bibliotecznych, mebli i sprzętów dydaktycznych oraz zabezpieczaniu dzieł kultury polskiej, ukrytych przez Niemców na terenie Dolnego Śląska. Po uruchomieniu przez Juliana Czyżewskiego w listopadzie 1945 Inst. Geograficznego Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu objął tam obowiązki asystenta; wkrótce potem został starszym asystentem w kierowanej przez Czyżewskiego Katedrze Geografii Regionalnej. Prowadził zajęcia dla studentów stacjonarnych oraz wykłady w działającym przy Instytucie Studium Wstępnym o kierunku przyrodniczym. Zbierał materiały archiwalne oraz terenowe z zakresu geografii Śląska i wykorzystując matematyczne metody w geografii, opracowane przez Hugona Steinhausa, opublikował pracę Intensywność urzeźbienia krajobrazu okolic Wałbrzycha („Prace Wrocł. Tow. Nauk.”, S. B, 1948 nr 8). Dn. 15 VII 1950 doktoryzował się na podstawie napisanej pod kierunkiem Czyżewskiego pracy Morfologia Sudetów Wałbrzyskich (tamże 1954 nr 65) i w r. 1950 otrzymał stanowisko adiunkta. Dodatkowo od r. 1952 był kierownikiem naukowym Pracowni Fizjograficznej w przedsiębiorstwie «Geoprojekt» we Wrocławiu. Kontynuując dotychczasowe badania, opublikował pracę Rozwój doliny górnego Bobru u krawędzi lądolodu w Sudetach („Czas. Geogr.” T. 23/24: 1953) wyjaśniającą zmiany hydrograficzne na tym terenie wywołane transgresją lądolodu skandynawskiego. W r. 1954 otrzymał stopień naukowy docenta i jako samodzielny pracownik naukowy przeniósł się w r. 1956 do Katedry Geografii Fizycznej, kierowanej przez Alfreda Jahna. W l. 1957–9 był współorganizatorem i uczestnikiem zorganizowanych w ramach badań Międzynarodowego Roku Geofizycznego wypraw na Spitsbergen; kierował tam pracami polowymi wrocławskiej grupy peryglacjalnej i prowadził badania polarne, dotyczące głównie zjawisk sedymentologicznych przebiegających w środowisku peryglacjalnym. Oprócz wyników tych badań (cztery publikacje) ogłosił w tym okresie prace Peryglacjalny rozwój stoków masywu Ślęży („Biul. Peryglacjalny” T. 6: 1958) oraz Dolina Odry między Wrocławiem a Brzegiem Dolnym („Czas. Geogr.” T. 30: 1959), rekonstruujące górnoplioceński i czwartorzędowy rozwój morfogenetyczny doliny Odry. Wspólnie z Jahnem zorganizował w r. 1961 Międzynarodowy Zjazd International Union for Quaternary Research (INQUA) na Śląsku (w ramach VI Kongresu tej organizacji w Warszawie), na którym zaprezentował stanowiska form i odsłonięć czwartorzędu z terenu Przedgórza Sudeckiego (The Plain of Wrocław and Świdnica and the edge of the Sudetes, „Guide Book of Excursion B, The Sudetes. VIth INQUA Congress”, Ł. 1961, The Quaternary development of the Middle Sudetics Mountains, „Abstract of Papers, VIth INQUA Congress”, Ł. 1961).
W r. 1962 został S. mianowany profesorem nadzwycz. i objął kierownictwo nowo utworzonego Zakł. Geomorfologii Czwartorzędu. Odbył trzymiesięczny staż naukowy na uniw. w Amsterdamie, wiodącym ośrodku badań czwartorzędu w Europie. W Zakładzie zorganizował laboratorium gruntoznawcze oraz podjął badania z pogranicza geomorfologii i geologii, zwłaszcza dotyczące zasięgu i ilości zlodowaceń skandynawskich na Dolnym Śląsku. Opublikował Kilka uwag o przebiegu sedymentacji czwartorzędowej na Równinie Świdnickiej („Czas. Geogr.” T. 33: 1962 z. 1) i Zagadnienie wieku moren dennych w Sudetach („Acta Universitatis Wratislaviensis”, S. A, 1963 nr 9). Problem genezy przełomu Odry przez Wał Trzebnicki przedstawił w publikacji Zagadnienie „południowego przełomu Odry” („Czas. Geogr.” T. 37: 1966 z. 3). Podsumowaniem tych badań była opublikowana wspólnie z Jahnem praca Osady i formy czwartorzędowe Sudetów i ich przedpola („Czwartorzęd Polski”, W. 1967). Prowadził też badania budowy i rozwoju paleogeograficznego doliny górnej Odry i z tego zakresu ogłosił: Rzeźba doliny Odry na Opolszczyźnie („Studia geograficzno-fizyczne z obszaru Opolszczyzny”, Opole 1968 I) oraz Neo-Pleistocene Changes in Large River Valley with the Odra as Example („Geographica Polonica” 1968 nr 14). Od r. 1968 był dyrektorem Inst. Geograficznego, a po likwidacji w r. 1969 Zakł. Geomorfologii Czwartorzędu również kierownikiem utworzonego wtedy Zakł. Geografii Fizycznej. Badając w r. 1970 pokrywy terasowe w dolinie Odry wprowadził podział na mady rolnicze i przemysłowe, który przyjął się w piśmiennictwie geograficznym i geologicznym; ustalił także stosunek form i osadów eolicznych do teras odrzańskich. W r. 1973 otrzymał tytuł profesora zwycz. W l. siedemdziesiątych kontynuował badania nad rozwojem środowiska górnej Odry; ich wyniki przedstawiał na Sympozjum „Rozwój den dolinnych […] ostatniego glacjału” (P. 1974), na zjazdach Polskiego Tow. Geograficznego i Polskiego Tow. Geologicznego, a także w pracach Osady czwartorzędowe w dolinie środkowej i górnej Odry („Zagadnienia hydrologiczne, hydrogeologiczne i ochrony wód rzeki Odry”, Wr. 1978) oraz napisanej z Adolfem Szponarem Formy i osady kemowe w Polsce południowo-zachodniej („Acta Universitatis Wratislaviensis”, S. A, 1978 nr 340), zawierającej klasyfikacje i rozmieszczenie form morfologicznych powstałych podczas deglacjacji arealnej stadialu Odry zlodowacenia środkowopolskiego. Współpracował z zagranicznymi ośrodkami naukowymi, m.in. uniwersytetami w Lipsku-Halle, Pradze i Brnie, a w zakresie badań osadów lodowcowych w strefie maksymalnego zlodowacenia skandynawskiego na terytoriach Czech i Polski również z Państw. Inst. Geologicznym w Pradze.
W r. 1978 przestał być S. dyrektorem Instytutu, a w r. 1981 kierownikiem Zakładu. W tym czasie podsumował swe badania z zakresu geografii fizycznej i paleogeografii czwartorzędu pracą Ziemie południowo-zachodniej Polski – morfogeneza i dzieje czwartorzędowe („Acta Universitatis Wratislaviensis” 1980 nr 1029), zawierającą obszerną dokumentację geologiczną i paleogeograficzną większych jednostek fizycznogeograficznych tego regionu. Był współautorem rozdziałów Historia badań oraz Sudety i Nizina Śląska w monografii „Budowa geologiczna Polski, Stratygrafia, Kenozoik, Czwartorzęd” (W. 1984 I cz. 3b). W r. 1984 przeszedł na emeryturę. Ogółem ogłosił ok. 70 monografii, artykułów i sprawozdań. Działał w Komisji Nauk o Ziemi Oddziału PAN we Wrocławiu, był też m.in. członkiem Polskiego Tow. Geograficznego, Tow. Naukowego Inst. Śląskiego w Opolu, Tow. Miłośników Wrocławia i ZNP. Zmarł 3 III 1999 we Wrocławiu, został pochowany 8 III na cmentarzu przy ul. Grabiszyńskiej (kw. 11 c). Był odznaczony m.in. Krzyżami: Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem «Za udział w wojnie obronnej 1939 r.», Medalem Rodła oraz Złotym Medalem Uniw. Wrocł.
W zawartym w r. 1945 małżeństwie z Anną Probst miał S. córkę Annę (ur. 1946), po mężu Szmyrka, geografa, doktor klimatologii, pracownika naukowego Inst. Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniw. Wrocł.
Uniwersytet Wrocławski. Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych 1945–1985, Wr. 1989 II; Who’s Who on Science in Europe, Guernsey 1972 IV; – Czyżewski J., Instytut Geograficzny Uniwersytetu Wrocławskiego, „Czas. Geogr.” T. 20: 1949 z. 4 s. 299, 301–2; tenże, Wrocławski ośrodek geograficzny jako zespół badawczy, tamże T. 21/22: 1950/1 s. 353–5; Historia nauki polskiej. Wiek XX. Nauki o Ziemi, Red. Z. Mikulski, W. 1995; Jahn A. i in., Osiągnięcia nauki o Ziemi w czterdziestoleciu Uniwersytetu Wrocławskiego, w: Uniwersytet Wrocławski. 40 lat w służbie nauki, kultury, gospodarki, Wr. 1988 s. 106–9, 115; Jahn A., Łoboda J., Rozwój wrocławskiego ośrodka geograficznego w pięćdziesięcioleciu Uniwersytetu Wrocławskiego, „Studia Geogr.” T. 64: 1995 s. 8–11, 21, 190–5 (bibliogr. prac S-a); Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–1970. Księga jubileuszowa, Red. W. Floryan, Wr. 1970 s. 197; Walczak W., Instytut Geograficzny Uniwersytetu im. Bolesława Bieruta we Wrocławiu w latach 1945–1954, „Przegl. Geogr.” T. 26: 1954 z. 3 s. 194–5; tenże, Instytut Geograficzny Uniwersytetu Wrocławskiego w okresie XX-lecia PRL, tamże T. 36: 1964 z. 3 s. 586–8, 590–1; Wrocławskie środowisko akademickie. Twórcy i ich uczniowie 1945–2005, Wr. 2007; – Steinhaus H., Wspomnienia i zapiski, Wr. 2002; – „Gaz. Wyborcza” 1999 nr 55 (nekrolog); – Arch. PAN: Zespół Minerwa, sygn. I–8.
Adolf Szponar