Roguski (Ostoja-Roguski) Stefan Marian, pseud. i krypt.: Es – Em – Er, Es – em – er, S. M. R. (1849–1910), inżynier, literat. Ur. na Podolu w rodzinie ziemiańskiej.
R. ukończył gimnazjum i szkołę handlową w Odessie, następnie wydział nauk stosowanych uniwersytetu w Liège w Belgii. Po uzyskaniu dyplomu inżynierskiego przez pewien okres był oficerem okrętowym na liniach rosyjsko-egipskich, potem przebywał w Austrii, Francji, najdłużej na Węgrzech i w Argentynie, gdzie zajmował się elektrotechniką jako przedstawiciel firmy Ganca. Do kraju powrócił w końcu lat osiemdziesiątych, zamieszkał w Warszawie i związał się z kolejnictwem. Pracował przy eksploatacji podwarszawskiej kolejki Praga-Marki, a w ostatnich latach życia zbudował kolejkę od Nieszawy do Służewa na Kujawach. Obok pracy zawodowej R. uprawiał publicystykę popularno-naukową w dziedzinie techniki; publikował w „Niwie” (1887–92) artykuły na temat przemysłu, odkryć naukowych i wynalazków. Był stałym współpracownikiem „Przeglądu Technicznego”, w którym ogłosił artykuły m. in.: o oczyszczaniu kotłów parowych z osadu przy pomocy gliceryny (1875), o maszynie do żłobienia rowków klinowych oraz o żniwiarce «Warszawianka» (1876), o zastosowaniu stali do budowy kotłów i statków parowych, o usuwaniu fosforu z wyrobów hutniczych, o austro-węgierskich parowozach (1878), o amerykańskich parowozach «Philadelphia» i «Reading» (1879), o ulepszeniach w budowie kotłów i maszyn parowych (1882), o systemie alarmowym przeciwpożarowym (1883), zaś w „Inżynierii i Budownictwie” artykuły m. in. o gwintownicy, o odfosforyzowaniu w procesie Bessemera i Siemensa-Martina (1879), o stosowaniu elektryki w przemyśle oraz o cukrownictwie (1885), osobno zaś książki Indykator i jego zastosowanie w przemyśle (W. 1879) oraz Maszyny parowe złożone (Compound) (W. 1880).
Głównie jednak zajmował się R. pracą literacką. Pisał utwory beletrystyczne – opowiadania, humoreski, szkice powieściowe, drukując je począwszy od r. 1887, w prasie warszawskiej („Kur. Codz.”, „Kur. Warsz.” i in.), krakowskiej (m. in. w l. 1890–2 w „Nowej Reformie”). Jedno z obszerniejszych opowiadań pt. Mąż i pan drukowały „Biblioteka Warszawska” i „Nowa Reforma” (1891, wyd. osobne W. 1900). Napisał też kilka powieści współczesnych, publikowanych najczęściej na łamach „Gazety Polskiej”, np. Starzy i nowi. Szkic powieściowy z niedalekiej przeszłości (1887–8, wyd. osobne. W. 1888), Dobra partia. Z dziejów zwykłych ludzi (1889, wyd. osobne W. 1904), Zagony (1890–1, wyd. osobne W. 1891). Powieść współczesna, malująca w bardzo ciemnych barwach zarówno ziemian, jak i chłopów Wilcze gardła. Szkice z zakątka z przedmową Juliana Adolfa Święcickiego, zawierającą charakterystykę pisarstwa R-ego, została opublikowana w serii „Biblioteka Dzieł Wyborowych” (W. 1899). Tematyka tych powieści dotyczyła najczęściej aktualnych problemów. W powieści Starzy i nowi na tle rozwoju przemysłu cukrowniczego na Ukrainie ukazał postawy i zachowania sią starszego i młodego pokolenia, ich stosunek do pracy i kwestii społecznych, przy czym obdarzył «młodych» cechami dodatnimi, takimi jak pracowitość, energia, zapobiegliwość. Powieść Zagony, z akcją umiejscowioną w kopalni na Śląsku przedstawia walką Polaków z germanizacyjnym uciskiem. Krytyka współczesna, zdając sobie sprawę z niewysokiego poziomu artystycznego powieści R-ego, ceniła je przecież za ich problematykę społeczną oraz za realistyczne opisy dnia codziennego zwykłych ludzi. Znacznie mniejsze znaczenie w dorobku literackim R-ego mają utwory dramatyczne. Trzyaktowa komedia Herr Krebs wystawiona w r. 1889 przez teatr poznański, w warszawskim teatrze «Wodewil» nie zyskała powodzenia, inna pt. Wobec prawa, nie wystawiana pozostała w rękopisie. Napisał też obraz historyczny w pięciu odsłonach Bolko Szczodry podejmujący raz jeszcze temat konfliktu bpa Stanisława z królem Bolesławem Śmiałym; utwór zadedykowany Elizie Orzeszkowej ukazał się w r. 1907 (W., w „Bibliotece Dzieł Wyborowych”) i nie znalazł uznania u współczesnych. R. był także autorem broszury o charakterze politycznym. Rys historyczny rewolucji w Rosji (W. 1906), której wywody są skierowane przeciwko aktualnemu «systemowi urzędniczemu». Zmarł w Warszawie 18 IV 1910 po ciężkiej chorobie i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.
R. pozostawił żonę i syna.
Estreicher w. XIX; Bibliogr. dramatu pol., II; – Eustachiewicz L., Dramaturgia Młodej Polski, W. 1982; Kucharzewski F., Piśmiennictwo techniczne polskie, W. 1921 II (błędne daty życia); [Rec. komedii Herr Krebs]: „Bluszcz” 1889 nr 33 (S. Krzemiński), „Przegl. Tyg.” 1889 nr 31 (I. Matuszewski); [Rec. Zagonów]: „Prawda” 1891 nr 22 (F. B.[rodowski]); Święcicki J. A., Przedmowa [do]: S. M. Roguski (Es-em-er), Wilcze gardła. Szkice z zakątka, W. 1899; – „Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1910: „Biesiada Liter.” nr 22 s. 435 (fot.), „Kur. Warsz.” nr 107, 108, 109, 110, „Słowo” nr 174, „Słowo Pol.” nr 184, „Świat” nr 18 s. 21 (fot.), „Tyg. Ilustr.” s. 360 (fot.); – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara).
Cecylia Gajkowska