Sznarbach (Schnarbach) Sylwester Antoni, pseud.: Stary Warmiak, Sznarbach z Warmii (1854–1924), malarz, publicysta, działacz warmiński.

Ur. w Sząbruku (Schönbrück), w zamożnej rodzinie chłopskiej, miał sześciu braci i co najmniej jedną siostrę.

S. ukończył prawdopodobnie szkołę miejską w Olsztynie oraz gimnazjum w Reszlu. Jego rysunkowe zdolności dostrzegł Andrzej Samulowski, który w Krakowie w r. 1878 przedstawił go Janowi Matejce. Przyjęty dzięki temu do krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, kształcił się tam do r. 1879 pod kierunkiem Feliksa Szynalewskiego. S. namalował portret Samulowskiego (w zbiorach rodziny w Gietrzwałdzie), a w pierwszym znanym artykule, opublikowanym w pelplińskim „Pielgrzymie” (1879 nr 57), opisywał uroczystości jubileuszowe św. Stanisława, biskupa, dając tu wyraz swemu patriotyzmowi zarówno ogólnopolskiemu, jak i lokalnemu. Od r. 1880 kształcił się w Monachium u A. Wagnera, najpewniej prywatnie (nie występuje w wykazach uczniów ASP). W r. 1886 wystawił w Krakowie w TPSP obraz Turczynka oraz rysunek kredką Głowa mnicha (do drugiej wojny światowej obydwa znajdowały się w zbiorach poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk). Uczestniczył w wystawach w Monachium i w kraju: w TZSP w r. 1891 pokazał Kopanie kartofli (olej., w r. 1892 eksponowany w Krakowie w TPSP), a w r. 1893 Trudne ćwiczenia (zakupione przez Ludwika Norblina). Na „Nieustającej wystawie” TPSP w Krakowie w l. 1890–3 pokazał Na cmentarzu, W węgierskiej karczmie, Owocarkę i Węgierkę. Również z okresu monachijskiego pochodził obraz olejny Dziewczyna z koszykiem (przed drugą wojną światową w zbiorach Muz. Wielkopolskiego w Poznaniu). Ok. r. 1891 namalował Portret ks. Jana Kensbocka (Muz. Warmii i Mazur w Olsztynie). Następnie przez pewien czas przebywał w Dreźnie, skąd na przełomie wieków przeprowadził się do Berlina, gdzie zarobkował jako portrecista. Namalował też obraz Powódź w Prusach Wschodnich (olej., zaginiony) oraz akwarelowy autoportret (ok. 1910, Muz. Warmii i Mazur w Olsztynie). Obrazy i rysunki sygnował najczęściej Sznarbach z Warmii. Jako publicysta współpracował z „Dziennikiem Berlińskim” i „Gazetą Olsztyńską”; podpisywał się wtedy jako Stary Warmiak. W artykule Zanik polskości na Warmii („Dzien. Berliński” 1907 nr 225) wyrażał obawy przed postępującą germanizacją. Pisywał wiersze o tematyce głównie patriotycznej. Pod koniec pierwszej wojny światowej wrócił na Warmię i zamieszkał u owdowiałej siostry w Rydbachu (obecnie Rzeck) koło Biskupca. Został jednym z delegatów Warmii na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu (3–5 XII 1918). Był także od 1 VI 1920 oficjalnym reprezentantem interesów polskich na pow. reszelski ustanowionym przez Międzynarodową Komisję Aliancką, powołaną dla przeprowadzenia tam plebiscytu. W r. 1922 wstąpił do Związku Polaków w Niemczech (Dzielnica IV – Prusy Wschodnie). Zmarł 10 VIII 1924 w Rydbachu, został pochowany na cmentarzu parafialnym w Biskupcu.

S. nie założył rodziny.

Wiersze S-a Do Warmiaków, Skowronek i Powiew wolności opublikował w r. 1935 Augustyn Steffen w antologii „Nasi poeci” (Kr.). Obrazy S-a pojawiają się okazjonalnie w polskim handlu antykwarycznym.

Chłosta J., Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002; Oracki, Słown. Warmii XIX i XX w.; – Katalog galerii obrazów Mielżyńskich, P. 1912; Katalog nieustającej wystawy Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, Kr. 1890; toż za r. 1891, Kr. 1891; toż za r. 1893, Kr. 1893; – Jasiński J., Andrzej Samulowski 1840–1928. O narodowe oblicze Warmii, Olsztyn 1976 s. 61; tenże, Świadomość narodowa na Warmii w XIX wieku. Geneza i rozwój, Olsztyn 1983 s. 394; Kochański W., Poezja Mazur i Warmii. Antologia, W. 1949 s. 84–6 (autoportret); Lietz Z., Plebiscyt na Powiślu, Warmii i Mazurach w 1920 roku, W. 1958 s. 200; Łukaszewicz B., Wrzesiński W., IV Dzielnica Związku Polaków w Niemczech 1922–1939 (w 60. rocznicę powstania), Olsztyn 1982 s. 141; Obłąk J., Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959; Oracki T., Rozmówiłbym kamień… Z dziejów literatury regionalnej Warmii i Mazur w XIX i XX wieku, W. 1978 s. 136, 298, 301, 313–16; Skurpski H., O sztuce ludowej Warmii i Mazur, Olsztyn 1971 s. 131–57 (Autoportret, Portret ks. Jana Kensbocka); Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Swieykowski E., Sylwester Antoni Sznarbach – malarz warmiński, w: Studia pomorskie, Red. M. Walicki, Wr.–Kr. 1957 I 382–97; Wańkowicz M., Na tropach Smętka, W. 1959 s. 174; Wrzesiński W., Plebiscyt na Warmii i Mazurach oraz na Powiślu w 1920 roku, Olsztyn 1974 s. 143; – Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu w grudniu 1918 roku, P. 1918 s. 106; Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych; Plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu. Wybór źródeł, Wyd. W. Wrzesiński, P. Stawecki, Olsztyn 1986 s. 112; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – „Gaz. Olsztyńska” 1890 nr 6, 1907 nr 120, 1919 nr 39, 1924 nr 189 (nekrolog); Kalendarz Warmiński na rok 1920, s. 146; „Słowo na Warmii i Mazurach” 1955 nr 3, 1972 nr 44, 47, 48 (fot. grobu w Biskupcu); „Sztuka” 1887 nr 2; „Wiad. Mazur.” 1947 nr 62; „Życie Młodzieży” 1927 nr 11 s. 86; – AP w Olsztynie: Rejencja Olsztyńska, sygn. 4/224 k. 224; Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie: Zbiory Specjalne, sygn. R. 139, Śliwa A., Kiedy dzielił nas kordon. Wspomnienia z walk o polskość Warmii i Mazur, Likuzy 1961 s. 139–43 (rkp.).

Janusz Jasiński