Rakiewicz Wincenty Karol (1834–1899), architekt. Ur. 14 I w Krakowie, był synem Antoniego, krawca, i Antoniny z Gubarzewskich.
W r. 1852 R. ukończył miejscowy Instytut Techniczny, w którym kształcił się pod kierunkiem Feliksa Radwańskiego. W l. 1852–7 pracował przy rozbudowie fortyfikacji Krakowa dokonywanej tu na wielką skalę przez władze austriackie od połowy XIX w. W r. 1857 R. odstąpił od zawodu budowniczego. Ożeniwszy się z młodą, rokującą duże nadzieje aktorką Aleksandrą z Ładnowskich, założył w Krakowie wraz ze swym wujem, emerytowanym urzędnikiem Antonim Gubarzewskim (zob.), teatr wędrowny. W teatrze tym, zwanym trupą Gubarzewskiego, występującym na terenie Galicji Zachodniej, pełnił R. w l. 1857–8 funkcję kierownika objazdu będąc też finansowym wspólnikiem sceny. Jedyną pracą architektoniczną R-a z tego czasu była adaptacja na cele teatralne dworku w Tarnowie na Strusinie (nr hip. 330), stanowiącego czasowo siedzibę trupy. Jesienią 1858 w związku z zaangażowaniem żony do warszawskiego Teatru Rozmaitości R. przeniósł się na stałe do Warszawy. Początkowo pracował tu jako konduktor Juliana Ankiewicza. W r. 1867 został budowniczym kl. II oraz budowniczym a jednocześnie członkiem «zarządu dóbr i interesów» Ludwika Krasińskiego (z linii oboźnieńskiej). W tym samym czasie został również budowniczym ordynacji opinogórskiej Krasińskich. Fakt związania się R-a z rodziną Krasińskich, a zwłaszcza z Ludwikiem, uchodzącym za jednego z najbogatszych ludzi w Król. Pol., zaważył na karierze architekta zapewniając mu stały dopływ poważnych zamówień.
Pierwszą pracą R-a w Warszawie, wykonaną jeszcze pod kierunkiem J. Ankiewicza, była gruntowna przebudowa prawej oficyny pałacu Władysława Krasińskiego, przy ul. Krakowskie Przedmieście, dokonana w związku z przebiciem w l. 1865–7 nowej ul. Berga (Traugutta). Do prac na terenie tej rezydencji powrócił również architekt w latach 90-tych XIX w. odnawiając sam gmach pałacu dla Adama Krasińskiego. Jako budowniczy ordynacji opinogórskiej wzniósł R. dwa kościoły: w Żrepcowie i Opinogórze (1874–7). Ostatni z nich, nawiązujący do form późnego klasycyzmu, odznaczał się perfekcją detalu i harmonią kompozycji, będąc jednym z najlepszych dzieł architekta. Zapewne na zamówienie Marii Beatrix Raczyńskiej, córki poety Zygmunta Krasińskiego, przebudował R. kościół w Złotym Potoku koło Częstochowy (1883), przedłużając nawę świątyni o jedno przęsło i dobudowując wieżę zachowującą pierwotny gotycki styl budowli.
Największa część realizacji R-a wiązała się jednak ze stałą współpracą z L. Krasińskim. Jej efektem była w l. 1870–83 przebudowa wespół z warszawskim rzeźbiarzem Faustynem Cenglerem kościoła w Krasnem koło Ciechanowa, stanowiącego mauzoleum rodowe Krasińskich. R. opracował tu m. in. barokizującą oprawę architektoniczną dla wielkiego zespołu epitafiów i nagrobków w prezbiterium i zaprojektował, mieszczącą się niżej, marmurową kryptę grobową (1877). Dziełem R-a na terenie Krasnego był także, powstały w obrębie rezydencji pałacowej, neogotycki pawilon przybramny z wieżą wodociągową. Dla L. Krasińskiego również wzniósł R. (po r. 1876) wielki dom czynszowy z trzema frontami przy ul. Wierzbowej 3 (612-a), Niecałej i Hr. Kotzebue (Fredry) w Warszawie, świadczący o inspiracji włoskim renesansem (zburzony w czasie drugiej wojny światowej). Na początek lat 80-tych przypadła realizacja prac architekta, zlokalizowanych przy licznych posesjach należących do L. Krasińskiego, zgrupowanych w rejonie ul. Ordynackiej i ul. Okólnik hr. Krasińskiego (zwanej z czasem Okólnikiem). Były to: dom L. Krasińskiego przy ul. Ordynackiej 8 (2874, zburzony w r. 1939), budynek Tatersalu Konrada Wodzińskiego przy Okólniku hr. Krasińskiego, mieszczący krytą ujeżdżalnię i kantor sprzedaży koni (1883; zburzony w r. 1911 pod budowę Muzeum i Biblioteki Ordynacji Krasińskich) oraz stały cyrk murowany Cinisellich wzniesiony przy zbiegu ul. Ordynackiej 1 (2874–t) i Okólnika (1882–3; w r. 1911 przebudowany przez Stanisława Grochowicza, w r. 1939 zniszczony). Gmach ten, zajmujący powierzchnię blisko 6 tys. m2, z areną przykrytą dachem o żelaznej konstrukcji, obejmujący też sale baletowe, zakłady gastronomiczne i szereg innych pomieszczeń, należał do największych budowli publicznych Warszawy końca XIX w. Pod względem stylowym ujawnił zainteresowanie budowniczego zarówno klasycyzmem jak i dojrzałym renesansem włoskim. Wg projektu R-a zrealizowano w pobliżu cyrku ciąg granitowych schodów (1882), łączących ul. Ordynacką z niższą odeń znacznie ul. Tamką, co przyczyniło się do poprawy komunikacji między Śródmieściem a Powiślem. W l. 1884–6 dokonał R. przebudowy odwachu pobernardyńskiego przy kościele Św. Anny w Warszawie (uprzednio siedziby Tow. Zachęty Sztuk Pięknych) na Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, którego zarządem kierował L. Krasiński. Z pierwotnego projektu przekształcenia budowli, przewidującego m. in. jej nadbudowę oraz powstanie nowej fasady od Krakowskiego Przedmieścia, łączącej płynnie cechy istniejącej architektury aignerowskiej z ideą weneckich gmachów J. Sansovina, zrealizowano jedynie skrzydło podwórzowe, prostopadłe do linii ulicy; przebudowano też wnętrza.
Pracami R-a – powstałymi poza kręgiem zamówień rodziny Krasińskich – były wzniesione w Warszawie: Fabryka Czekolady Tomasza Czajkowskiego przy zbiegu ul. Czystej 6 (638–b) i Wierzbowej (1868; nie zachowana), dom i Fabryka Szczotek i Pędzli Aleksandra Feista przy ul. Senatorskiej 27 (473–a, r. 1880; zburzone w r. 1904 w związku z budową Galerii M. Luxenburga) oraz dwie kamienice dochodowe: wydawcy „Kłosów” Salomona Lewentala przy ul. Włodzimierskiej (Czackiego) 2 (1325–b) i Arona Walfisza przy ul. Niecałej 12 (614–d) na tyłach Ogrodu Saskiego (obie sprzed r. 1883; zburzone w czasie drugiej wojny światowej). Ostatnim dziełem budowniczego była kaplica grobowa Szustrów (1898–9) w przypałacowym parku tej rodziny na Mokotowie (obecnie przy ul. Puławskiej 55/9), nawiązująca do form klasycyzmu.
Do nie zrealizowanych dzieł R-a należały projekty dwóch warszawskich teatrów – Letniego w Ogrodzie Saskim i Nowego (1886) przy ul. Królewskiej, z których ostatni, przewidziany w wersji murowanej, zastąpić miał istniejącą już drewnianą budowlę (z r. 1881). W r. 1894 na Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie otrzymał R. listy pochwalne za projekt kościoła (nie określonego bliżej) oraz cyrku przy ul. Ordynackiej w Warszawie. Niektóre z prac własnych omawiał na łamach pism fachowych, jak „Przegląd Techniczny” i „Inżynieria i Budownictwo”. Zabierał też głos w technicznych kwestiach architektury i w dziedzinie budownictwa szpitalnego. Owocem tych zainteresowań R-a były publikacje: Budowle przeznaczone do celów leczniczych i opiekuńczych (W. 1887) oraz Ogrzewanie centralne parą (W. 1888), z których pierwsza, stanowiąc streszczenie dzieła „Baukunde des Architekten” (Berlin 1884), dostarczała wszechstronnego przeglądu światowej architektury szpitalnej XIX w., druga zaś propagowała nowoczesny system ogrzewnictwa torując mu miejsce w ówczesnym budownictwie Warszawy. Otwarty na nowości techniczne wykorzystywał je R. niekiedy w twórczości własnej stosując wcześnie na szerszą skalę konstrukcje żelazne. Pod względem artystycznym był reprezentatywnym przedstawicielem pełnego historyzmu. W swoim dorobku odwoływał się do wielu epok stylowych, najpełniej wypowiedział się jednak w budowlach neorenesansowych, inspirowanych architekturą dojrzałego włoskiego Odrodzenia. Szczególnie trafne odczucie form antyku, zinterpretowanego w duchu potrzeb architektury 3 ćwierci XIX w., zaprezentował R. w gmachu kościoła w Opinogórze. R. zmarł 28 VII 1899, w trakcie swego pobytu letniego w Wawrze. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Z małżeństwa (od r. 1857) z Aleksandrą z Ładnowskich (zob.) miał R. trzynaścioro dzieci: Bronisławę, Józefę, Wiktorię, Zofię, Helenę, Piotra, Henryka, Bolesława, Felicjana, Filipa, Wincentego, a także Aleksandrę zamężną Ciani, śpiewaczkę (debiutowała w r. 1880 w teatrze krakowskim, następnie występowała na koncertach w Warszawie i przez wiele lat śpiewała w chórze Warszawskich Teatrów Rządowych, a potem Teatrów Miejskich), i Marię zamężną Thiel, aktorkę zespołów amatorskich.
Syn Felicjan (1870–1932), architekt, absolwent Klasy Rysunkowej w Warszawie i Politechniki w Rydze, był od r. 1897 profesorem, a w l. 1915–19 dyrektorem w warszawskiej Szkole Rysunkowej. W swej działalności zajmował się głównie budownictwem szpitalnym, zaprojektował budynek morgi z kaplicą przedpogrzebową (1908) przy szpitalu na Pradze, opublikował też prace: Szpitale Warszawy pod względem technicznym (W. 1918), podręcznik Zasady budowy, szpitali (W. 1920) oraz z Witoldem Łuniewskim Wytyczne dla programu budowy typowego wojewódzkiego zakładu psychiatrycznego (W. 1928). W literaturze dotychczas mylony z ojcem.
Fot. w: „Tyg. Illustr.” R. 40: 1899, półr. 2, nr 32 s. 634; – Łoza, Architekci; tenże, Słown. architektów; Katalog zabytków sztuki w Pol., VI z. 4, X z. 1; – Dąbrowski S., Antoni Gubarzewski i jego teatr wędrowny w latach 1857–1860, „Pam. Teatr.” R. 11: 1962 z. 1 s. 4–6; Mieleszko J., Pałac Czapskich, W. 1971 s. 46; Pol. życie artyst. w l. 1915–39 (dotyczy Felicjana); Puciata-Pawłowska J., Dzieje Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa, [W.] 1939–40 s. 53–7, 55 (F. Rakiewicz), 87; Zakrzewska M., Mokotów. Pałacyk i założenie ogrodowe, „Kwart. Arch. i Urban.” R. 7 : 1967 z. 1 s. 68; – „Głos” R. 1: 1886 nr 10 s. 185; „Inżynieria i Budown.” R. 4: 1882 nr 11 s. 121, R. 5: 1883 nr 1–2 s. 8–9, nr 6 s. 57–9; „Kłosy” R. 19: 1883 nr 946 s. 110–11; „Kron. Rodzinna” R. 32: 1899 nr 16 s. 543; „Kur. Warsz.” 1868 nr 281 s. 2–3, 1882 nr 285 s. 4–5, 1883 nr 177-A s. 3, 1899 nr 207 s. 6, 9, nr 210 (wyd. poranne) s. 1; „Niwa” R. 13: 1884 nr 226 s. 807; „Przegl. Techn.” R. 11: 1885 z. 1 s. 1–2, R. 20: 1894 z. 9 tabl. (bez s.); „Przegl. Tyg.” R. 18: 1883 nr 26 s. 320–21; „Słowo” R. 18: 1899 nr 175 s. 2; „Tyg. Ilustr.” R. 40: 1899, półr. 2, nr 32 s. 634; „Wędrowiec” R. 37: 1899 nr 32 s. 640; „Wiek” R. 14: 1886 nr 79 s. 3, R. 30: 1903 nr 287 s. 3; – Arch. Państw. m. Warszawy: Teki W. Przyborowskiego, T. IX s. 232, T. X s. 193, T. XXVI s. 161–164, Zbiór Korotyńskich, sygn. I–31, I–131, XI–2050; IS PAN: Materiały Słown. Artystów Pol.; Muz. Teatr. w W.: Materiały rodziny Ładnowskich; – Cmentarz Powązkowski w W.: Tekst inskrypcji grobowca rodziny Rakiewiczów, kwatera D, rząd 5, nr grobu 486.
Tomasz Grygiel