Kieszkowski Witold (1903–1950), historyk sztuki, konserwator zabytków, muzealnik. Ur. 25 (lub 20) II w Dębinie koło Hajsyna na Ukrainie, w rodzinie ziemiańskiej, syn Apolinarego i Franciszki z Bernatowiczów. Dzieciństwo spędził w majątkach Narajówka koło Hajsyna oraz Krzywczunka koło Winnicy na Ukrainie. Uczył się początkowo w domu, ok. r. 1912 rozpoczął naukę w gimnazjum w Hajsynie, potem w Winnicy. Działał w tym okresie w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W styczniu 1920 r. przyjechał z rodzicami do Warszawy i zgłosił się jako ochotnik do wojska. Po odbyciu kampanii 1920 r. wznowił w końcu t. r. przerwaną naukę i w r. 1921 uzyskał maturę w Gimnazjum im. Zamoyskiego w Warszawie. W t. r., wstąpiwszy na Uniw. Warsz., studiował początkowo archeologię, a po roku przeniósł się na historię sztuki i został uczniem Zygmunta Batowskiego. Dyplom magisterski uzyskał w r. 1929.
Na długość studiów wpłynęła konieczność równoczesnej pracy zarobkowej: ok. r. 1922 rozpoczął K. pracę jako urzędnik w zakładach Solvaya w Warszawie, w r. szk. 1925/6 uczył języka polskiego i historii w Gimnazjum Żeńskim im. M. Konopnickiej w Radomiu, wreszcie w l. 1928/9 pracował w Gabinecie Rycin Biblioteki Raperswilskiej przy Bibliotece Narodowej w Warszawie. W l. 1929–30 z prof. J. Kłosem i J. Bułhakiem prowadził inwentaryzację zabytków pow. bracławskiego. W l. 1930–6 był asystentem Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej. Równocześnie w l. 1930–1 i 1934–5 prowadził prace inwentaryzacji zabytków na terenie pow. rawsko-mazowieckiego (inwentarz został wydany w 1939). W r. 1932 objął redakcję wydawnictwa Zakładu Architektury Polskiej „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”. W r. 1935 wyjechał na sześciomiesięczne stypendium do Włoch, a wkrótce po powrocie objął stanowisko konserwatora zabytków woj. warszawskiego i białostockiego. Otoczył szczególną opieką prace wykopaliskowe prowadzone na terenie Starego Zamku w Grodnie, wprowadzając skomplikowane, nowatorskie metody zabezpieczenia ich wyników. W r. 1935 z ramienia Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warsz. podjął pracę nad obszerną monografią zamku Ujazdowskiego w Warszawie, której jednak nie zdołał ukończyć. Materiały zgromadzone do tej monografii spaliły się w czasie wojny. W l. 1936–7 był również kierownikiem artystycznym wydawnictwa „Arkady”. W r. 1937 został mianowany konserwatorem zabytków woj. wileńskiego i nowogródzkiego i na tym stanowisku pozostał aż do wybuchu drugiej wojny światowej. Zdziałał wiele w zakresie konserwacji ruin zamków średniowiecznych, a zwłaszcza zamków w Trokach i na Górze Zamkowej w Wilnie.
Od jesieni 1939 r. do 1940 K. przebywał w obozie w miejscowości Majorenhof k. Rygi, a przez następny rok pracował na Łotwie jako pracownik fizyczny. W r. 1941 powrócił do Wilna, gdzie został wspólnikiem prowadzonego przez Stefana Narębskiego i Odona Klassa antykwariatu, spełniającego poza funkcjami handlowymi rolę lokalu tajnego nauczania i ruchu oporu, salonu wystawowego dla artystów polskich, a także placówki nie dopuszczającej do odpływu wartościowych przedmiotów w obce ręce. W związku z tą pracą K. został w r. 1943 aresztowany i był więziony przez kilka tygodni.
W maju 1945 r. wrócił K. poprzez Toruń do Warszawy, gdzie został mianowany zastępcą generalnego konserwatora zabytków w Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków Min. Kultury i Sztuki. Wkrótce delegowany na Dolny Śląsk, kierował akcją zabezpieczania i rewindykacji zabytków wywiezionych z Polski przez hitlerowców. Ogólny bilans ośmiomiesięcznych prac rewindykacyjnych kierowanych przez K-ego wyrażał się liczbą 131 samochodów ciężarowych oraz 22 wagonów towarowych odzyskanych zabytków. W r. 1946 K. został mianowany zastępcą naczelnego dyrektora muzeów i ochrony zabytków i pozostał na tym stanowisku do r. 1949, współkierując odbudową muzealnictwa i ochrony zabytków. Największym osiągnięciem K-ego w tej pracy była organizacja Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego. W lecie 1948 r. K. kierował osobiście badaniami wykopaliskowymi na Ostrowiu Lednickim w pow. gnieźnieńskim. Działał też w Związku Historyków Sztuki i Kultury, od r. 1946 jako członek Sądu Koleżeńskiego przy Zarządzie Głównym i wiceprezes Oddziału Warszawskiego, a w r. n. członek Głównej Komisji Weryfikacyjnej Zarządu Głównego i prezes Oddziału Warszawskiego. W czasie swego pobytu na Dolnym Śląsku zorganizował w Paulinum koło Jeleniej Góry dom pracy twórczej dla członków Związku.
Był też K. przewodniczącym Rady Społecznej Opieki nad Zabytkami Polskiego Tow. Krajoznawczego. W r. 1946 został członkiem Komisji Historii Sztuki PAU i członkiem Komisji Historii Kultury i Sztuki Tow. Naukowego Warszawskiego, w r. 1949 sekretarzem tej komisji. W t. r. uzyskał na Uniw. Warsz. stopień doktora historii sztuki na podstawie pracy Lapidarium renesansowe w Arkadii. Ze studiów nad sztuką Jana Michałowicza z Urzędowa („Biul. Hist. Sztuki” R. 12: 1950 nr 1/4). W r. 1949 m. in. ze względu na pogarszający się stan zdrowia K. zrezygnował z pracy w Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków, a objął stanowisko kustosza, kierownika Galerii Malarstwa Polskiego Muzeum Narodowego w Warszawie. W ciągu rocznej pracy w muzeum K. zreorganizował Galerię Malarstwa Polskiego oraz zorganizował wystawę objazdową «Warszawa w malarstwie», dla której opracował przewodnik. Z małżeństwa z Marią z Łaskich,1. v.Jelską, miał syna Marka. Zmarł 10 IX 1950 r. w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Za prace rewindykacyjne odznaczony był w r. 1947 Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.
Zainteresowania K-ego jako historyka sztuki koncentrowały się głównie na zagadnieniach związanych z architekturą i rzeźbą polską XVI i pierwszej polowy XVII w. Do ważniejszych artykułów i rozpraw na ten temat należą: Nagrobki w Chrobrzu i przypuszczalny ich autor Jan Michałowicz z Urzędowa („Biul. Hist. Sztuki” R. 2: 1933/4 nr 2 s. 120–33), Zamek królewski w Łobzowie („Biul. Hist. Sztuki” R. 4: 1935/6 nr 1 s. 6–25), Dzieje budowy zamku w Niepołomicach za panowania Zygmunta Augusta (1550–1570), („Spraw. Tow. Nauk. Warsz.” R. 28: 1935 nr 1/2 s. 1–28), Kolegium Jezuickie w Sandomierzu („Pamiętnik Koła Sandomierzan 1925–1935”, W.–Sandomierz 1936 s. 5–49), Prymas Jan Łaski i początki renesansu w Polsce („Arkady” 1936 nr 10 s. 551–5), Dolny Zamek Wileński („Arkady” nr 10 s. 506–12), Zamek Ujazdowski („Stolica” R. 4: 1949 nr 16/7 s. 7). Nieco późniejszym okresem zajmuje się praca: Carlo Spampani, architekt włoski czynny w Polsce w XVIII w. („Biul. Hist. Sztuki” R. 1: 1932/3 nr 1 s. 24–34, nr 2 s. 63–72). W związku z pracami wykopaliskowymi prowadzonymi w Grodnie K. opublikował artykuł: Grodno – średniowieczna Troja („Arkady” 1937 nr 7 s. 350–4), a w związku z pracami rewindykacyjnymi: Składnica muzealna Paulinum i rewindykacja zabytków na Dolnym Śląsku („Pamiętnik Związku Historyków Sztuki i Kultury”, W. 1948 I 135–58). W związku z projektowaną odbudową Zamku Królewskiego w Warszawie ogłosił artykuł pt. Materiały do rekonstrukcji Zamku warszawskiego („Ochrona Zabytków” R. 2: 1949 nr 4 s. 250–73). Do zbiorowej monografii Zamku Królewskiego w Warszawie (w rkp.) przygotował rozdział o okresie renesansu. Jedną z ważniejszych publikacji K-ego był opracowany tom inwentaryzacji z cyklu „Zabytki Sztuki w Polsce”, pt. Powiat rawsko-mazowiecki. Inwentarz topograficzny (W. 1939). W swych pracach K. wykorzystał tylko drobną część materiałów do dziejów sztuki polskiej, jakie zebrał w czasie swych wieloletnich poszukiwań w archiwach krajowych. Materiały te, cenne zwłaszcza z uwagi na zniszczenia wojenne archiwaliów, przekazał w r. 1946 Państwowemu Instytutowi Historii Sztuki i Inwentaryzacji Zabytków w Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków (obecnie znajdują się one w Instytucie Sztuki PAN).
W. Enc. Powsz. (PWN), (tu błędna data ur. K-ego 20 III); – Bochnak A., Zarys dziejów polskiej historii sztuki, Kr. 1948, s. 55; – Politechnika Warszawska. Program na rok akademicki 1932/3, W. 1932 s. 223; toż na rok akademicki 1933/4, W. 1933 s. 169; Politechnika Warszawska. Skład osobowy i plan studiów na rok akademicki 1934/5, W. 1934 s. 31; toż, na rok akademicki 1935/6, W. 1935 s. 33; Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminariów nauczycielskich oraz wyższych zakładów naukowych i władz szkolnych zestawiony pod red. Z. Zagórowskiego, (W.–Lw.) R. 2: 1926; Sprawozdanie Oddziału Warszawskiego, w: Pamiętnik Związku Historyków Sztuki i Kultury, W. 1948 I 101; Sprawozdanie Zarządu Głównego z działalności Związku Historyków Sztuki i Kultury, w: Pamiętnik Związku Historyków Sztuki i Kultury, W. 1948 I 93, 96; – [Herbst S.] H. S., Śp. W. K., „Ochrona Zabytków” R. 4: 1951 nr 3/4 s. 225; Lorentz S., Śp. W. K., „Biul. Hist. Sztuki” R. 12: 1950 nr 1/4 s. 330–2 (wykaz prac, fot.); – Arch. Muz. Narod. w W.: Akta personalne teka 7; Arch. Uniw. Warsz.: Teczka przewodu doktorskiego K-ego w Dziekanacie Wydz. Hist.; – Relacja pisemna prof. Stefana Narębskiego, relacje ustne siostry K-ego Wandy Kieszkowskiej, żony Marii Kieszkowskiej oraz prof. Stanisława Lorentza.
Stanisław Konarski