Reiss Władysław (1866–1916), profesor dermatologii UJ. Ur. 17 III we Lwowie, był synem Juliusza, zamożnego kupca, i Klaudyny z Kleinów, miał brata Alfreda, prawnika, siostry: Helenę, żonę profesora okulistyki we Lwowie Emanuela Macheka (zob.), Marię Morawską i Antoninę Hauerschildową.
Po ukończeniu IV Państwowego Gimnazjum we Lwowie R. studiował w l. 1884–5 filologię klasyczną we Lwowie, w l. 1885–90 medycynę na UJ, gdzie doktoryzował się w r. 1890 z wszech nauk lekarskich. W l. 1890–1 pracował jako lekarz w klinice chorób wewnętrznych u O. Kahlera w Wiedniu, w l. 1891–3 specjalizował się w klinice dermatologicznej w Wiedniu u M. Kaposiego, potem pół roku pracował w Paryżu w szpitalu św. Ludwika u Ch. Besniera a zarazem specjalizował się w klinice dermatologicznej u J. A. Fourniera, później kwartał w klinice dermatologicznej we Wrocławiu u E. Neissera, krócej w klinikach dermatologicznych w Londynie i w Berlinie. W l. 1894–6 pracował jako asystent kliniki chorób wenerycznych UJ u Antoniego Rosnera, w r. 1896 habilitował się z dermatologii na UJ na podstawie pracy Badania fizjologiczne i kliniczne nad przeziewem skóry prawidłowej i chorobowo zmienionej (Kr. 1896, także po francusku w „Annales de Dermatologie et de Syphiligraphie” 1898 t. 8). W r. 1898 został po śmierci Rosnera profesorem nadzwycz., kierownikiem katedry i kliniki chorób wenerycznych UJ, w r. 1904 profesorem zwycz., w r. 1911/12 był dziekanem Wydziału Lekarskiego. W l. 1906–16 organizował dermatologiczne kursy specjalizacyjne dla lekarzy.
Doskonały klinicysta i wnikliwy badacz o rozległych powiązaniach europejskich, rozwinął R. w Krakowie wszechstronną działalność. Zainicjował ją pracą Przyczynek do patogenezy oparzenia (Kr. 1893, także po niemiecku w: „Archiv für Dermatologie und Syphilis” 1893 z. 1), w której wykazał, że objawy wstrząsu u poparzonych wywołują nie tylko toksyny bakteryjne, ale głównie produkty spalinowe substancji organicznych zawierające azot. Za dermatologią wiedeńską kładł nacisk na histopatologię, ale dodatkowo też na fizjologię skóry i jej anatomię; w tym celu skonstruował specjalny hygroskop. W chorobach wenerycznych zwracał uwagę na umiejscowienie zmian kiłowych poza narządem rodnym i uczulał lekarzy na właściwą diagnostykę (m. in. Kilka uwag o związku przyczynowym wiądu rdzenia pacierzowego z kiłą, Kr. 1894, Ein Fall primärer Syphilis der Coniunctiva, „Archiv für Dermatologie und Syphilis” 1895, Zwei Fälle seltener Localisation des syphilitischen Initialaffectes, „Wiener Medizinische Presse” 1901 nr 31, O wieloogniskowym mleczotoku części rodnych zewnętrznych, „Przegl. Lek.” 1906). W wyniku morfologicznych badań krwi uznał – wbrew Kaposiemu – kiłę za chorobę konstytucyjną, co oznacza, że zarażenie się nią przez matkę w czasie ciąży przechodzi na dziecko w całym cyklu ciążowym, a nie tylko w pierwszych miesiącach (Über die im Verlaufe der Syphilis vorkommenden Blutveränderungen im Bezug auf die Therapie, „Archiv für Dermatologie und Syphilis” 1895).
Gdy na przełomie XIX i XX w. nastąpił zmierzch rtęci, jednego z najstarszych leków przeciwkiłowych, i zwrot do leczenia jej preparatem arsenowym, R. słusznie odniósł się do tego krytycznie, skojarzył arsenobenzol z rtęcią jako broń przeciw kile (m. in. O znaczeniu leczniczym arsenobenzolu, „Przegl. Lek.” 1910, Działanie arsenobenzolu w kile, tamże 1911, Badania nad występowaniem cylindrurii wśród leczenia rtęcią, Kr. 1911, także po niemiecku w „Wiener Klinische Wochenschrift” 1911 z. 7 i w „Archiv für Dermatologie und Syphilis” 1912). Dla uniknięcia przy kile znacznej bolesności i zapaleń w leczeniu rtęcią stosował od r. 1906 z dużym powodzeniem zastrzyki domięśniowe zawiesiny dwufenylenu rtęci, z mniejszym – z namowy Józefa Łazarskiego – dwumetyliny rtęci. W leczeniu rzeżączki bardzo wcześnie wyczuł, że jodofilinę w ciałkach białych ropy rzeżączkowej uważać należy za objaw biologicznego wzmożenia w leukocytach a nie za produkt degeneracyjny (m. in. O najważniejszych wskazaniach leczniczych w przebiegu wiewióra ostrego i podostrego, „Przegl. Lek.” 1916 z. 6). W zaciekłej polemice między szkołą paryską a wiedeńską w sprawie utożsamiania czerwonego łupieżu mieszkowego z liszajem czerwonym kończystym stanął R. po stronie francuskiej, uznając je za odrębne jednostki chorobowe (m. in. O stosunku anatomicznym licher ruber do Pityriasis rubra pilaris, Kr. 1895, Über atrophische Formen des Licher ruber atrophicus, „Archiv für Dermatologie und Syphilis” 1904). W „Rozprawach AU” ogłosił w l. 1899–1900 ważną pracę O rozwoju naskórka w życiu płodowym ze szczególnym uwzględnieniem warstwy Malpighiego (także po niemiecku), poza tym O niektórych nowych szczegółach z biologii diplokoków Neissera (Kr. 1895), O nerwicach skórnych (Kr. 1896), Przyczynek do leczenia zwężeń cewki moczowej za pomocą elektrolizy (Kr. 1905).
R. unowocześnił i zelektryfikował klinikę dermatologiczną UJ. Do jego silnej szkoły dermatologicznej należeli m. in. Jan Lenartowicz, Henryk Weber, Stanisław Boczar, Stefan Bobak, Jan Stopczański, Józef Pacyna. W r. 1901 założył w Krakowie Tow. Dermatologiczne i był jego prezesem do r. 1916, ale poza tym unikał zaszczytów i godności, natomiast często uczestniczył i referował swe poglądy na zagranicznych kongresach dermatologicznych. Interesował się żywo literaturą piękną i malarstwem, przyjaźnił z wieloma pisarzami i artystami w Krakowie. Umysł bardzo subtelny, znany był R. z niezwykłej uczynności, a dzięki pewnej zamożności wprost rozrzutny, ale w sposób dyskretny, dla potrzebujących studentów i chorych. W młodości należał do Sokoła, potem do Krakowskiego Tow. Lekarskiego Niemieckiego oraz Austriackiego Tow. Dermatologicznego. R. zmarł 29 VII 1916 w Krakowie i pochowany został na cmentarzu Rakowickim. W klinice dermatologicznej UJ umieszczono potem rzeźbę R-a dłuta Karola Brudzewskiego.
W małżeństwie z Emilą z Ciszewskich miał R. synów Henryka, docenta dermatologii UJ, Jerzego, chemika, oraz córkę Zofię, zamężną za profesorem neurologii w Krakowie i Zabrzu-Rokitnicy Władysławem Chłopickim.
Ilustr. Enc. Trzaski; – Gołębiowska I., Dzieje kliniki dermatologicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego 1862–1918, „Arch. Hist. Med.” 1958 nr 1 s. 92–101, 108–16, (fot., częściowa bibliogr.); Grodziska-Ożóg K., Cmentarz Rakowicki w Krakowie, Kr. 1983; Nauki medyczne w sześćsetlecie Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kr. 1964 I 454–61 (fot.,); Polska Akademia Umiejętności. Nauki lekarskie, ścisłe, przyrodnicze i o Ziemi, Wr. 1974; – „Archiv für Dermatologie und Syphilis” 1916 z. 10; „Czas” 1916 nr 378; „Gaz. Rodzinna” 1961 nr 101 s. 68–9; „Głos Narodu” 1916 nr 364, 365 (L. Wachholz); Kalendarz J. Czecha na r. 1917, s. 91; „Medycyna i Kron. Lek.” 1916 s. 427, 440–6; „Przegl. Lek.” 1916 s. 207, 209–10 (bibliogr.); „Zdrowie” 1916 s. 432; – Arch. UJ: S II 519, 619, WL II 133, 268–278; – Informacje Zofii i Władysława Chłopickich.
Stanisław Marian Brzozowski