Salamon Zdzisław Bartłomiej (1931–1989), lekarz ortopeda, traumatolog, profesor Akademii Medycznej w Warszawie. Ur. 30 V w Gdyni, był synem Ludwika, przemysłowca, przypuszczalnie wywodzącego się z rodziny węgierskiej, i Małgorzaty z domu Michna, 2.v. Skrzypiec.
Wybuch drugiej wojny światowej zastał S-a w Gdyni, gdzie rodzina przebywała do r. 1941. Następnie wyjechała do Katowic i tam S. na tajnych kompletach uczył się w zakresie szkoły powszechnej. Po wojnie uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. M. Kopernika w Katowicach, tu w r. 1949 uzyskał świadectwo dojrzałości. T. r. wstąpił na Wydz. Lekarski Akad. Med. w Poznaniu i 22 XII 1954 otrzymał tamże dyplom lekarza. Pracował od 15 I 1955 do 30 IX 1956 jako lekarz w Katowickiej Wytwórni Protez w Katowicach i jednocześnie jako asystent w Klinice Chirurgii Ortopedycznej Śląskiej Akademii Medycznej w Bytomiu u Mariana Garlickiego (1 II 1955 – 30 XI 1957). W grudniu 1957 przeniósł się do Warszawy i pracował u M. Garlickiego w Klinice Chirurgii Ortopedycznej w 2. Centralnym Szpitalu Klinicznym Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie jako starszy asystent (grudzień 1957 – 31 III 1966). W okresie: 1 I 1958 – 30 III 1960 był stypendystą Min. Zdrowia i Opieki Społecznej w zakresie ortopedii. Stopień doktora nauk medycznych uzyskał w Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi 11 VI 1963 na podstawie pracy pt. Wpływ tetradecylosiarczanu sodu na wzrost kości udowej szczurów, jako przyczynek do badań nad pobudzaniem i hamowaniem wzrostu chrząstki nasadowej („Biul. Wojsk. Akad. Med.” 1967 suplement 2 z. 53). Od 1 IV 1966 pracował jako adiunkt u M. Garlickiego w Klinice Ortopedycznej Akad. Med. w Warszawie. Habilitował się 11 VI 1975 tamże na podstawie rozprawy pt. Wpływ roztworów obliterujących na wzrost podłużny i poprzeczny kości długich (W. 1975, powiel.). Za pracę tę dostał w r. akad. 1975/6 nagrodę indywidualną II stopnia ministra zdrowia i opieki społecznej. Dn. 1 X 1981 został docentem. Tytuł profesora nadzwycz. nauk medycznych otrzymał 15 IX 1988, stanowisko profesora ortopedii w Akad. Med. w Warszawie objął 1 II 1989. Organizował kursy doskonalące i atestacyjne Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP) dla lekarzy na terenie kliniki. Okresowo wykładał w CMKP ortopedię, traumatologię i orzecznictwo w chorobach ortopedycznych. Prowadził też wykłady na Uniwersytecie III Wieku o chorobach kości w starszym wieku (zmiany zwyrodnieniowe, złamania starcze, osteoporoza).
Dzięki dobrej znajomości języka niemieckiego S. często reprezentował polską ortopedię na zjazdach, sympozjach, kursach z ortopedii i traumatologii. W r. 1968 był na 6-miesięcznym stażu naukowym u A. Junga w Szpitalu Ortopedycznym «Stéphanie» w Strasburgu, w r. 1977 przez 3 miesiące w Klinice Ortopedycznej w Homburgu (Kraj Saary), w r. 1979 zaproszony przez Uniwersytecką Klinikę Ortopedyczną w Essen, prowadził wykłady z ortopedii i traumatologii. Wykłady te przerwał drugi zawał serca (pierwszy miał również w r. 1979), po którym S. musiał ograniczyć działalność operacyjną. Zajął się wówczas głównie kontrolą ambulatoryjną pacjentów, dydaktyką i opieką nad remontem kliniki. Po trzecim zawale serca był operowany w 1984 r. w Academish Ziekenhuis w Rotterdamie (3 «bypass» i wycięcie tętniaka mięśnia sercowego). Odtąd zupełnie zaprzestał wykonywania operacji.
S. ogłosił ok. 70 prac indywidualnych i zespołowych (głównie z Romualdem Kreczko i Witoldem Szulcem) w polskich i zagranicznych czasopismach i w pamiętnikach zjazdowych. Były to przede wszystkim prace doświadczalne i kliniczne. Zajmował się patologią stawu biodrowego: kliniką leczenia zachowawczego i operacyjnego wrodzonego zwichnięcia biodra u dzieci i badaniami związanymi z alloplastyką stawów biodrowych wykonanych u pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi. Szczególnie cenne były jego prace nad regulacją wzrostu podłużnego i poprzecznego kości długich za pomocą roztworów obliterujących (praca doktorska i habilitacyjna, „Pamiętnik XIX Zjazdu Naukowego Pol. Tow. Ortopedycznego i Traumatologicznego”, W. 1973, „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” 1976, 1979, „Zeitschr. für Orthopädie” 1984); wykazał w nich, że lekami obliterującymi można regulować metabolizm tkanki kostnej, chrząstki nasadowej i okostnej, a tym samym regulować wzrost. Zajmował się leczeniem niewydolności żylnej kończyn przy zastosowaniu leków obliterujących („Wiad. Lek.” 1971, 1981). Zainicjował w Polsce w r. 1975 zastosowanie artroskopii stawu kolanowego do diagnozy jego uszkodzeń („Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” 1976, „Sport Wyczynowy” 1978, „Wiad. Lek.” 1980). Zajmował się też epidemiologią uszkodzeń łokcia u dorosłych, leczeniem złamań wyrostka łokciowego i plastyką stawu łokciowego. Innym przedmiotem jego badań była patologia kręgosłupa (leczenie kręgozmyku w odcinku lędźwiowym, leczenie bocznych skrzywień kręgosłupa, leczenie nowotworów). Opracował 2 rozdziały: Złamania miednicy i Urazy kręgosłupa do skryptu pt. „Ortopedia i traumatologia narządów ruchu” pod red. W. Szulca (W. 1988). Opracowywał aparaty ortopedyczne. Przyrząd do śródkostnego przetaczania cieczy („Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Pol.” 1984) użyteczny wtedy, gdy przetaczanie dożylne czy podskórna kroplówka są niewykonalne, został opatentowany pn. Implantowane urządzenie infuzyjne w r. 1977 (opis patentowy nr 91604). Drugim aparatem był teleskopowy aparat dystrakcyjno-stabilizujący (stabilizator zewnętrzny) mający zastosowanie kliniczne w wydłużaniu kończyn i ustalaniu zewnętrznych złamań. Udoskonalony prototyp okazał się użyteczny w klinice. S. nie zdążył go jednak ogłosić, ani opatentować.
S. był wiceprezesem Oddziału Warszawskiego Polskiego Tow. Ortopedycznego i Traumatologicznego (1978–80), jego prezesem (1980–2), skarbnikiem Zarządu Głównego Polskiego Tow. Ortopedycznego i Traumatologicznego (1980–2) i współorganizatorem zjazdów naukowych tego towarzystwa. Był doradcą i współorganizatorem banku sztucznych stawów, organizowanego z polecenia ministra zdrowia i opieki społecznej w Klinice Ortopedycznej w Warszawie. Okresowo pracował jako lekarz ortopeda w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, Związku Spółdzielni Inwalidów, Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń, Lekarskiej Spółdzielni Pracy (Marszałkowska 84/92) i jako konsultant w Instytucie Kardiologii w Aninie. W r. 1983 otrzymał Medal «Sprawiedliwy wśród Narodów Świata» nadany przez Yad-Vashem za ukrywanie Żydówki w latach okupacji przez jego rodzinę. W r. 1987 został członkiem Polskiego Tow. Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W r. 1976 został członkiem korespondentem Francuskiego i Międzynarodowego Tow. Flebologicznego. Interesował się marynistyką, wolny czas spędzał na żeglarstwie. Zmarł nagle na skutek zaburzeń krążenia 19 V 1989 w czasie dyskusji naukowej podczas XXII Dni Ortopedycznych w Opolu. Pochowany został na cmentarzu Bródnowskim (kwatera 80A, rząd 4, grób 16) w Warszawie.
Z małżeństwa zawartego w r. 1959 z Gabrielą Kazimierą z domu Talaga (ur. 5 I 1931), felczerem, technikiem medycznym, miał S. synów: Zbigniewa (ur. 1960), lekarza chirurga, i Jerzego (ur. 1965), w chwili śmierci ojca – studenta SGGW.
Fot. w Mater. Red. PSB; – Kto jest kim w polskiej medycynie, W. 1987; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1961, 1964; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny, W. 1957; – „Życie Warszawy” 1989 nr 120, 121, 122, 123 (nekrologi); – Akad. Med. w W.: Dział spraw pracowniczych, archiwum Teka 8587 (fot.) i P. 55/87; – Dokumenty w posiadaniu żony, Gabrieli i syna, Zbigniewa z W. i ich informacje; – Informacje Witolda Szulca z W.
Teresa Ostrowska