Bytkowski-Bromberg Zygmunt (1866–1923), poeta, historyk literatury i działacz sjonistyczny, ur. się w Stryju, gimnazjum ukończył w Tarnowie, po czym wraz z Abr. Salzem i innymi założył kółko studenckie »Bar Kochba«, mające na celu odrodzenie narodowe Żydów. Podczas studiów w Wiedniu oddawał się również pracy na tym polu, a gdy Herzl w r. 1897 zwołał pierwszy kongres sjonistyczny do Bazylei, pojechał tamże z dwoma innymi delegatami z Tarnowa. Od r. 1898 widzimy go przez trzy lata w Palestynie, gdzie z ramienia stowarzyszenia »Ahawat Zion« w Tarnowie zorganizował pierwszą kolonię Żydów galicyjskich »Machnajim« w Galilei. Wróciwszy do kraju, skończył studia filozoficzne na Uniwersytecie Lwowskim i objął posadę nauczycielską w II gimnazjum we Lwowie, którą zajmował do r. 1917. W tym roku objął posadę dyrektora prywatnego żydowskiego gimnazjum żeńskiego w Łodzi, na której pozostał do śmierci. Od swych lat gimnazjalnych zajmował się B. literaturą piękną, ponadto pisywał wiersze, z których najpiękniejsze są: Pieśni chcecie (Rocznik żyd. 1902), Kołysanka, oraz liczne tłumaczenia poematów niemieckich i hebrajskich (np. w II tomie »Historii i literatury żydowskiej« Bałabana, w miesięczniku »Tel Awiw«, który sam redagował w Łodzi w ll. 1919–21). Najpiękniejszym jest jego poetycki przekład »Pieśni nad pieśniami«, wydany z ilustracjami Artura Szyka i wstępem S. Falleka już po śmierci B-go (Łódź 1924). Próbował też B. swych sił w dramacie i wydał w r. 1906 Ines de Castro, dramat w czterech aktach, grany na scenie lwowskiej. Stale zajmowały go problemy literackie i artystyczne i o tych zagadnieniach ogłosił mnóstwo rozpraw i artykułów. W r. 1902 otrzymał nagrodę sienkiewiczowską za pracę o Przybyszewskim, w r. 1908 wydał poważną rozprawę o Hauptmannie (Gerhard Hauptmanns Naturalismus und Drama), która wywołała silny oddźwięk w krytyce niemieckiej, a w r. 1909 wyszła jego rozprawa: Słowacki jako dramaturg, drukowana w sprawozdaniu gimn. II we Lwowie. Z zakresu sztuki poświęcił obszerną rozprawę sztuce żydowskiej (Vergessene Kunst »Ost- und West-Berlin«), organizował w r. 1914 wystawy Liliena we Lwowie, zbiorowe wystawy w Łodzi itp.
Fallek Z., Zygmunt Br. B., »Nowe Życie«, W. 1924, I 48–59; tenże, Żydzi w Polsce odrodzonej (1932), II 88; »Pięćdziesiąt lat sjonizmu«, Tarnów 1934, 16–9; »Moriah« 1923, nr 2.
Majer Bałaban