Różycki (Rola-Różycki) Zygmunt (1883–1930), poeta. Ur. 7 XII we wsi Łęka (pow. olkuski). O rodzicach brak wiadomości.
Do gimnazjum uczęszczał R. w Piotrkowie, ale go nie ukończył. W r. 1900 osiadł w Warszawie i został urzędnikiem w jednym z biur Kolei Nadwiślańskich, wkrótce jednak zrezygnował z tej pracy. Obracał się w środowisku artystycznym Warszawy, przyjaźnił się zwłaszcza z literatem Mieczysławem Srokowskim. Jakiś czas mieszkał w Lublinie, gdzie zasłynął «jako kawalarz. Przekupkom na stragany wpuszczał żywe myszy, które w drucianych pułapkach pod peleryną przynosił na targowisko, a nabożnym żydom w Sądny Dzień wrzucał do bóżnicy czarnego kota lub gawrona. (…) Opowiadano o nim niezwykłe historie». W zachowaniu takim przejawiał się zapewne bunt R-ego przeciw mieszczańskiemu bytowaniu, bunt ten podkreślał także odpowiednimi ubiorami: jak wspomina Wacław Gralewski – głowę «przykrywał ogromnym czarnym sombrero. Z ramion spływała, opuszczona do łopatek, również czarna, wymiętoszona peleryna». Nosił się z zamiarem założenia w Lublinie pisma literackiego o tytule „Marzanna” ale nie znalazł mecenasa, sam zaś «znany był z nieco frywolnego stosunku do długów i zobowiązań finansowych, toteż żadna drukarnia nie chciała przyjąć zamówienia na kredyt» (Gralewski). W ostatnich latach przed pierwszą wojną światową przebywał okresowo w Nałęczowie.
Od r. 1900 ogłaszał R. wiersze i opowiadania w prasie warszawskiej („Bluszcz”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Prawda”, „Wędrowiec”, „Tygodnik Polski”. „Kurier Warszawski” i in.), w r. 1902 zadebiutował tomem poetyckim Tęsknota (W.), na ogół życzliwie przyjętym przez recenzentów, którzy przyznawali autorowi sprawność formalną, ale ostrzegali zarazem przed monotonią treści. Poeta «zmierzchów i smutków» (wg określenia Mariana Gawalewicza) rychło osiągnął sporą popularność, był chętnie drukowany w czasopismach (głównie warszawskich) i opublikował dalsze zbiory poezji: Liliowe śnienia (Kr. 1904), Pocałunki (W. 1906), Serdeczna skarga (W. 1907), Płomienne kwiaty (W. 1909), Szkarłatna wizja (W. 1911), a wreszcie podsumował swój dorobek wcale obszernym Wyborem poezji (W. 1911). Wybór ten poprzedził przedmową literacki mistrz R-ego Kazimierz Tetmajer, który w swym epigonie dojrzał «artystę na wskroś z Bożej łaski», pod względem formalnym «świetnej miary», będącego «myślą i uczuciem na drodze ku wielkiej poezji». Mniej entuzjastycznie, ale przecież na ogól wysoko oceniano wiersze R-ego w sprawozdaniach prasowych i raczej wyjątkiem była opinia Bolesława Leśmiana o panujących w nich «zbyt łatwym i wielomównym rozrzewnieniu» i «ogólnikowości obrazów i uczuć». Podobnie krytycznie odnosił się Leśmian do następnych tomików poetyckich R-ego: Sen o szczęściu (W. 1912) i Zielone oczy (W. 1913), zarzucał «niezwykłą łatwość ulegania pokusom naśladowczym», «wielosłowy pęd ducha po drodze najmniejszego oporu», inni recenzenci byli na ogół znacznie łaskawsi dla autora. Wydany po wojnie nowy zbiorek poezji R-ego Złoty czerep. Opowieści dziwaczne (W. 1925) był już jaskrawym anachronizmem. Natomiast dawny jego wiersz (z tomiku Szkarłatna wizja) pt. Na ust koralu dzięki muzyce Lucjana Marczewskiego stał się jedną z najbardziej popularnych pieśni lat dwudziestych. R. ogłosił ponadto tom humoresek Figle młodego satyra (W. 1911) oraz kilka tomików wierszowanych utworów dla dzieci. Opracował także antologię Najmłodsza Polska w pieśni (W. 1903).
Po pierwszej wojnie światowej R. był referentem w Min. Spraw Wewnętrznych (zajmował się cenzurą filmów). Przedwcześnie ze względów zdrowotnych przeszedł na emeryturę, przewlekle chory, żył w niedostatku, korzystając z zapomóg Związku Zawodowego Literatów Polskich, którego był członkiem. Zmarł 3 IV 1930 w Pabianicach (gdzie zamieszkał na kilka lat przed śmiercią) i tam został pochowany.
Był żonaty (8 X 1910) z Haliną (Heleną) Gładkowską, która po jego śmierci wyszła za mąż za Hugona Adama Kaufmana (zob.).
Fot. w: Różycki Z., Wybór poezji, W. 1911; Nowy Korbut, XVI cz. 1 (bibliogr., wykaz krypt.); PSB XII 227; – [Gawalewicz M.] M. G., [Rec. Tęsknoty], „Bluszcz” 1902 nr 17; Kłak T., W krajobrazie Nałęczowa, L. 1983 s. 220–2; Krzyżanowski J., Neoromantyzm polski, Wr. 1971; Leśmian B., Szkice literackie, W. 1959; Z dziejów Liceum i Gimnazjum im. ks. Józefa Poniatowskiego w Warszawie, W. 1981; – Dębicki Z., Ś. p. Z. Różycki, „Kur. Warsz.” 1930 nr 94, wyd. wieczorne; Gralewski W., Stalowa tęcza, W. 1968; Kozikowski E., Od Prusa do Gojawiczyńskiej, W. 1969 (fot.); – „Świat” 1910 nr 44 s. 16 (fot.); – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara).
Rościsław Skręt