Makowski Aleksander Kazimierz (1804–1874), działacz gospodarczy. Ur. 30 III w Łosośnie pod Grodnem, był synem Jana, budowniczego królewskiego, i Elżbiety z Baranowskich. Kształcił się w Grodnie, prawdopodobnie w szkole powiatowej prowadzonej przez dominikanów, następnie odbył studia prawnicze na Uniw. Wil. Po ukończeniu studiów osiadł w Grodnie, gdzie był adwokatem i plenipotentem Ludwika Paca. Wiosną 1831 r. zbiegł do powstania i wstąpił jako żołnierz do 2. p. piechoty liniowej, gdzie jego brat Antoni był kapitanem. Uczestniczył w bitwie pod Ostrołęką i w obronie Warszawy, został mianowany podporucznikiem i 2 X 1831 odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari. Z korpusem M. Rybińskiego przeszedł do Prus, następnie znalazł się we Francji i zamieszkał w Besançon. Po dwuletnich staraniach w czerwcu 1834 uzyskał zgodę władz francuskich na przeniesienie się do Alzacji, gdzie przebywał już jego brat. Zamieszkał najpierw w uzdrowisku Niederbronn, a od listopada 1834 w Strasburgu, gdzie pracował początkowo jako buchalter, wkrótce zaś objął dobrze płatną pracę w mennicy. Odtąd należał do nielicznych emigrantów polskich żyjących w dostatnich warunkach, miał nawet jakąś posiadłość wiejską w Reichshoffen w Alzacji. Już wówczas zajął się też handlem, zwracał równocześnie uwagę na potrzebę utworzenia domów handlowych w miastach nadbałtyckich w celu zorganizowania zbytu płodów rolnych z Królestwa i Litwy.
W r. 1847 lub 1848 opuścił M. Francję i osiadł w Gdańsku. Przystąpił tu do spółki z kupcem gdańskim Kendziorem prowadzącym od r. 1841 dom handlowy, który od lutego 1850 nosił nazwę «Makowski, Kendzior et Comp.», a po śmierci Kendziora (1855) «Aleksander Makowski et Co». Zadaniem firmy było wprowadzenie zboża polskiego bez pośrednictwa spekulantów na rynek europejski – po zniesieniu ceł zbożowych w Anglii. Działała ona na zasadzie komisowej, tj. sprzedawała w Gdańsku nadesłane zboże, drzewo itp. na rachunek właścicieli z pobraniem oznaczonego z góry komisowego, udzielała także zaliczek. M. przyjął obywatelstwo pruskie, a jako stale osiadły w Gdańsku mógł przeprowadzać transakcje na tamtejszej giełdzie w interesie swoich klientów. Firma posiadała licznych agentów prowincjonalnych w wielu miejscowościach Prus i Królestwa, którzy informowali producentów rolnych o aktualnych wymaganiach rynku zbożowego, wahaniach koniunktury itp. Podobną akcję rozwinął M. przez korespondencję handlową, ukazującą się od wiosny 1850 r. w lwowskim „Pamiętniku Gospodarskim”, krakowskim „Czasie”, chełmińskim „Gospodarzu” (dodatek do „Nadwiślanina”) oraz przez roczne sprawozdania z obrotu zbożem i drzewem w Gdańsku i innych portach ogłaszane w „Pamiętniku Gospodarskim”, „Bibliotece Warszawskiej”, warszawskich „Rocznikach Gospodarstwa Krajowego” oraz osobno w Gdańsku. Publikował M. nadto artykuły o charakterze informacyjno-poradniczym, jak Praktyczne objaśnienia co do handlu zbożowego dla właścicieli ziemskich („Roczniki Gospodarstwa Krajowego” T. 18: 1851, odb. przedruk w Krakowie 1851), O wełnie australskiej i jej przyszłości na targach europejskich (Gd. 1850). Firma M-ego uzyskała liczną klientelę, zwłaszcza rejonu dorzecza Wisły i Bugu. W okresie wojny krymskiej, wobec zamknięcia portu odeskiego, starał się M. rozszerzyć działalność także na teren Ukrainy. Wcześniej jeszcze próbował bez powodzenia zorganizować żeglugę parową między Gdańskiem a Petersburgiem. Otrzymawszy możność przebywania w Królestwie, przyjeżdżał do Warszawy, gdzie w r. 1860 w gmachu Tow. Kredytowego przedstawił publicznie zasady działalności swej firmy i polemizował z opinią Piotra Falkenhagen-Zaleskiego, że korzystniejsza dla ziemian polskich byłaby sprzedaż zboża wprost w Londynie. W kierowaniu firmą odznaczał się M. wielką energią i pracowitością, a prowadząc osobiście obfitą korespondencję, rozwinął polską terminologię handlową. Wykształcił też w swej firmie wielu polskich handlowców.
Dochody płynące z handlu pozwoliły M-emu zgromadzić w swym domu przy ul. Podwale Przedmiejskie 39 liczne dzieła sztuki. Dom jego stał się też ważnym ośrodkiem polskim w Gdańsku odwiedzanym przez przybyszów z głębi Polski (m. in. Jadwiga Łuszczewska-Deotyma w r. 1858, Kraszewski w 1867). M. oddawał najróżniejsze usługi Polakom miejscowym i przyjezdnym (np. pomagał K. C. Mrongowiuszowi w przesyłce książek). W r. 1858 został wybrany członkiem Tow. Przyjaciół Nauk w Poznaniu, nie rozwinął tam jednak szerszej działalności. W r. 1863 nie był sam bezpośrednio zaangażowany w akcję powstańczą, ale za jego wiedzą działał Jan Roehr, prokurent jego firmy i przyszły powinowaty, który organizował na wielką skalę przemyt broni do Królestwa. W r. 1868 przeniósł się M. do Krakowa. Firmę i dom w Gdańsku przekazał siostrze żony i jej mężowi, Marii i Janowi Roehrom. Firma «A. Makowski» istniała jeszcze przez lat kilkadziesiąt prowadzona po śmierci Jana Roehra (1877) z wielką energią przez Marię Roehrową. W Krakowie M. nie zaprzestał działalności gospodarczej. W r. 1870 był jednym z założycieli Banku Galicyjskiego dla Handlu i Przemysłu, w którym działał jako członek, wiceprezes, a następnie prezes rady nadzorczej. Posiadał majątek ziemski Wola Osowińska w gub. siedleckiej, gdzie zmarł 3 VIII 1874. Został pochowany na cmentarzu w Kocku.
M. był żonaty z Anną Elżbietą Majer (vel Meyer), 1. v. Dezen (ur. w Warszawie 21 I 1825, zm. tamże 19 V 1891). Ślub odbył się w Kaplicy Królewskiej w Gdańsku 20 IX 1859. Pozostawił jedynego syna Aleksandra (ur. 1 IX 1860 w Gdańsku, zm. 27 IV 1907 w Monte Carlo).
Nagrobki na cmentarzu w Kocku; – Estreicher; Uruski; – Bukowski A., Pomorze Gdańskie w powstaniu styczniowym, Gd. 1964; Cieślak E., Biernat C., Dzieje Gdańska, Gd. 1969; J. M., A. M. Wspomnienie pośmiertne, „Ekonomista” R. 9: 1874 s. 527–31; Myśliborski-Wołowski S., Udział Prus Zachodnich w powstaniu styczniowym, W. 1968; Xięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830, Lw. 1881 s. 162; – Domeyko I., Moje podróże, Wr. 1962 I; Krosnowski, Almanach Hist., s. 232; Nieznane listy K. C. Mrongowiusza, Wyd. A. Jałosiński, „Roczn. Gdań.” T. 14: 1955 s. 331–2; Odwiedziny Gdańska w XIX wieku, Zebrała I. Fabiani Madeyska, Gd. 1957; Ustawa Banku Galicyjskiego dla Handlu i Przemysłu, Kr. 1870 s. 3, 33; Zaleski J. B., Korespondencja, Lw. 1900–4 I, IV, V; – „Czas” 1874 nr 179; „Pam. Gospodarski” R. 2: 1850 s. 56; – Arch. paraf. w Kocku: Księgi zgonów; Archives Departamentales Strasbourg: rkp. 3 M 496; B. Czart.: rkp. Ew. 1555; B. Jag.: rkp. nr 4435 t. 4 k. 121–122, nr 6469 k. 274–275, nr 9212 k. 115; B. Kórn.: rkp 7389 k. 16–17; WAP w Gd.: Księgi Urzędu Stanu Cywilnego parafii Kaplica Królewska nr 5 s. 83, 109, 292.
Jan M. Małecki