Stawiński Bolesław (1896–1969), inżynier rolnik, twórca rasy konia sokólskiego.
Ur. 16 I w Siedlcach, był synem Piotra i Elżbiety.
W Siedlcach ukończył S. szkołę powszechną, potem jego rodzina przeniosła się do Głębokiego (pow. dziśnieński) na Litwie, gdzie w l. 1911–16 ukończył kursy rolnicze zorganizowane przez tamtejsze regionalne tow. rolnicze. Następnie odbył trzyletnią praktykę rolną w jednym z majątków na Wileńszczyźnie. Wcielony w r. 1920 do WP wziął udział w wojnie polsko-sowieckiej; służbę wojskową zakończył w r. 1922 w stopniu szeregowca. Od września t.r. kontynuował edukację w Państw. Średnich Szkołach Rolniczych, najpierw w Sobieszynie (pow. garwoliński), a od r. 1923 w Bojanowie (pow. rawicki). Naukę ukończył 1 VII 1925 i od sierpnia t.r. do lipca 1927 odbywał praktykę w majątku Gościejewice (pow. gostyński). W sierpniu t.r. wrócił na Wileńszczyznę i podjął pracę jako instruktor hodowli zwierząt gospodarskich w Wydz. Rolnictwa pow. dziśnieńskiego z siedzibą w Głębokiem; przyczynił się wtedy do poprawy organizacji hodowli rodzimej rasy bydła polskiego czerwonego i jego wartości użytkowej. Pełniąc równocześnie funkcję kierownika Powiatowego Koła Hodowców Koni w Głębokiem poznał zagadnienia terenowej pracy hodowlanej oraz chowu prymitywnej rasy konika polskiego, tzw. mierzyna. W r. 1939 zmobilizowany do 3. dyonu taborów wziął udział w kampanii wrześniowej. W l. 1940–1 pracował w Zarządzie Drogowym w Głębokiem, a po zajęciu Wileńszczyzny przez Niemców w pobliskim majątku rolnym, skąd zbiegł w r. 1943 i ukrywał się w Wilnie do wkroczenia Armii Czerwonej (1944). Od lipca t.r. pracował jako zarządzający sowchozem Annowil pod Wilnem.
W kwietniu 1945, w ramach tzw. repatriacji, przeniósł się S. wraz z rodziną do Polski; od maja t.r. pracował jako inspektor Białostockiej Izby Rolniczej, następnie od sierpnia jako kierownik Powiatowego Biura Rolnego w Ełku. W listopadzie 1946 został kierownikiem delegatury Państw. Nieruchomości Ziemskich (PNZ) w Ełku, gdzie zajmował się zagospodarowaniem użytków rolnych będących w posiadaniu PNZ. W marcu 1948 został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa pod zarzutem sabotażu i osadzony w więzieniu w Białymstoku, ale po dwóch miesiącach wyrokiem Sądu Wojskowego uniewinniono go i zwolniono. Dn. 1 VIII t.r. objął stanowisko kierownika Wojewódzkiego Oddz. Zrzeszenia Hodowców Koni w Białymstoku (ZHK), a po jego likwidacji pod koniec r. 1949 i przejęciu kompetencji przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej został inspektorem hodowli koni w jego Wydz. Rolnictwa i Leśnictwa. W tym okresie studiował zaocznie w SGGW; w r. 1956 uzyskał dyplom inżyniera rolnictwa. Po reaktywowaniu działalności ZHK jako Białostockiego Związku Hodowców Koni, S. został 1 I 1959 jego kierownikiem i funkcję tę pełnił do śmierci.
S. kierował hodowlą koni w Białostockiem, nadając jej kierunek przez prowadzenie ścisłej selekcji ogierów zarodowych w terenie. Ze względu na powojenny niedobór siły pociągowej oraz potrzebę dostarczenia koni do prac polowych i transportu miejskiego zdecydował się na konsolidację typu konia roboczego, charakteryzującego się średnią wielkością, zwięzłą budową, odpornego na choroby i niewybrednego pod względem żywieniowym. Dla realizacji swoich koncepcji hodowlanych wybrał pow. sokólski, ze względu na istniejącą tam przedwojenną tradycję hodowli konia pogrubionego, wytworzonego na bazie prymitywnego konika polskiego. Krzyżował pogłowie miejscowe najpierw z ogierami rasy konika polskiego i dwóch ras zagranicznych: Bretońskiej i Ardeńskiej, a potem z ogierami własnego chowu; eliminował z hodowli ogiery ras szlachetnych oraz osobniki zbyt duże i ciężkie. Działania te doprowadziły do wytworzenia jednolitego typu pogrubionych koni, praktycznych, ekonomicznych w utrzymaniu, o spokojnym temperamencie i dużej wartości użytkowej. W Sokółce zorganizował ośrodek hodowli tego konia (nazwanego sokólskim), który z czasem zaczął promieniować na okoliczne tereny, zwłaszcza powiaty: augustowski, dąbrowski i moniecki. Przez dwadzieścia lat (1949–69) konsekwentnie konsolidował tę hodowlę, dobierając odpowiednie ogiery, selekcjonując materiał zarodowy i wprowadzając do hodowli ogiery wyhodowane w ośrodku. Drogą współzawodnictwa powiatów zainicjował rywalizację między hodowcami koni sokólskich (o zwycięstwie decydowała m.in. punktacja za klacze wpisane do ksiąg hodowlanych, ilość źrebiąt i jakość ogierów, zdobyte medale oraz dyplomy na aukcjach). Hodowlę koni sokólskich propagował też przez organizowanie wystaw i aukcji ogierów, sprzedawanych oprócz Białostocczyzny m.in. do województw warszawskiego i kieleckiego. Miarą sukcesu S-ego była ostatnia zorganizowana przez niego aukcja w r. 1968 w Mońkach, na której ogiery sokólskie zajęły pierwsze miejsce pod względem wyrównania typu, wśród wszystkich prezentowanych tam koni. Jako autorytet w dziedzinie hodowli koni był S. członkiem Rady Naukowo-Technicznej przy Ministrze Rolnictwa oraz Rady Hodowlanej Polskiego Związku Hodowców Koni, a także stałym wykładowcą na kursach organizowanych przez Min. Rolnictwa dla kadry hodowlanej. Zmarł 29 III 1969 w Białymstoku, został pochowany na tamtejszym cmentarzu. Odznaczony był m.in. Złotym i Srebrnym Krzyżami Zasługi, Medalem X-lecia Polski Ludowej oraz Złotą Odznaką Polskiego Związku Hodowców Koni.
W małżeństwie zawartym w r. 1930 w Wilnie z Teklą z Baranowskich (1910–1988) miał S. trzech synów: Mirosława (ur. 1932), technika mechanika, oraz bliźniaków urodzonych w r. 1938: Stefana, który zginął w r. 1945 od wybuchu granatu rzuconego, prawdopodobnie przypadkowo, przez czerwonoarmistę, i Jana, kierownika Studium Wychowania Fizycznego Uniw. Białostockiego.
Gościcki S., Na marginesie licencji i przetargów na konie w woj. kieleckim, ośrodku łowickim i woj. północnych, „Przegl. Hodowlany” R. 27: 1959 nr 1 s. 16; [Hroboni Z.] Z.H., Kierownik białostockiej hodowli koni, tamże R. 33: 1964 nr 7–8 s. 37–8 (fot.); Hroboni Z., Koń sokólski, tamże R. 19: 1951 nr 6 s. 53–4; Karty z dziejów zootechniki polskiej. Na pięćdziesięciolecie (1922–1972) Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego im. Michała Oczapowskiego, W. 1973 s. 507–10 (fot.); Nozdryn-Płotnicki J., Koń sokólski, W. 1966 s. 3, 34; Pruski W., Hodowla koni, W. 1960 I; – „Przegl. Hodowlany” R. 29: 1964 nr 4 s. 29; – Wspomnienie pośmiertne: „Koń Pol.” R. 4: 1969 nr 3 s. 41–2 (Z. Hroboni, fot.); – Kserokopie życiorysu napisanego przez S-ego 12 IV 1966 i kwestionariusza okresów zatrudnienia w posiadaniu autora; – Informacje syna, Jana Stawińskiego z Białegostoku.
Karol Bieniek