Skrzeszewska z Mandelbaumów Bronisława (Bruche), (1898–1973, po r. 1944 podawała w ankietach i życiorysach r. ur. 1900), działaczka polityczna, archiwista. Ur. 24 II w Krakowie, była córką Kalmana Mandelbauma, agenta handlowego, i Lei z Schenizerów.
I Gimnazjum Żeńskie ukończyła w Krakowie. W r. akad. 1919/20 rozpoczęła studia na Wydz. Prawa UJ, następnie przeniosła się w r. 1920/1 na Wydz. Filozoficzny (historia). Zapisała się też do Szkoły Nauk Politycznych, którą ukończyła w r. 1923/4. Od r. 1920 działała w kołach młodzieży komunistycznej, od r. 1924 była członkiem Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (od r. 1925 Komunistycznej Partii Polski – KPP), należała do współorganizatorów Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej «Życie», była również czynna w Czerwonej Pomocy (sekcji polskiej Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom) w Krakowie. Była kilkakrotnie aresztowana i przesłuchiwana (prawdopodobnie po raz pierwszy 18 I 1921), pozostawała przez wiele lat pod nadzorem policji. Jako nauczycielka pracowała w gimnazjum Tow. Żydowskiego Szkoły Średniej w Kutnie (1923–4), potem w Gimnazjum Koedukacyjnym Filipa Axera w Częstochowie (1929–34). W październiku 1930 zdała egzamin przed Państwową Komisją Egzaminacyjną na UJ na nauczyciela szkół średnich. W r. 1934 wyszła za mąż za Stanisława Skrzeszewskiego (zob.); w l. n. nie pracowała.
Po wybuchu wojny polsko-niemieckiej w r. 1939 S. udała się do Lwowa i po aneksji miasta przez ZSRR pracowała jako zastępca dyrektora, a następnie dyrektor szkoły średniej. Z chwilą rozpoczęcia w czerwcu 1941 wojny radziecko-niemieckiej została ewakuowana do Margielanu w Uzbekistanie; tam była nauczycielką języków niemieckiego i francuskiego. Od czerwca 1943 pracowała w Moskwie w Zarządzie Głównym Związku Patriotów Polskich w ZSRR w Wydz. Wydawniczym i Wydz. Wojskowym.
Po powrocie do kraju w sierpniu 1944 S. podjęła pracę jako kierownik archiwum Resortu Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, od stycznia 1945 Min. Bezpieczeństwa Publicznego. Odtąd była członkiem Polskiej Partii Robotniczej, a później Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). We wrześniu 1945 wyjechała do Paryża wraz z mężem, który został ambasadorem RP we Francji; uczyła w szkole polskiej w Paryżu. W marcu 1947 S. wróciła z mężem do Polski i następnie pracowała w Wydz. Zagranicznym Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża. O zwolnienie S-iej stamtąd w r. 1948 jej mąż obwiniał na III Plenum KC PZPR 12 XI 1949 Mariana Spychalskiego. Od r. 1948 S. była prezesem Tow. Przyjaciół Kursów Uniwersyteckich, od 1 V 1951 dyrektorem Dep. Studiów Przygotowawczych w Min. Szkół Wyższych i Nauki (od 15 XII 1951 Min. Szkolnictwa Wyższego). Od 1 X 1955 do 1 X 1968 była dyrektorem Archiwum Akt Nowych w Warszawie. W tym okresie ogłosiła sama lub jako współwydawca liczne dokumenty dotyczące Polski międzywojennej, m. in. ze Zbigniewem Landauem: „Sprawa Gabriela Czechowicza przed Trybunałem Stanu” (W. 1961), „Wojciech Korfanty przed Sądem Marszałkowskim” (W. 1964). Zmarła 28 VII 1973 w Warszawie; została pochowana na cmentarzu Komunalnym na Powązkach. Była odznaczona m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Z małżeństwa ze Stanisławem Skrzeszewskim S. dzieci nie miała.
Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy, W. 1989; – Motas M., Bronisława Skrzeszewska, „Archeion” T. 61: 1974 s. 344–5 (życiorys, bibliogr. prac, fot.); – Sprawozdanie Koła Uczniów i b. Uczniów S.N.P. (Szkoły Nauk Politycznych) za rok 1923/4, Kr. 1924 s. 12; – „Gaz. Krak.” 1973 nr 182; „Tryb. Ludu” 1973 nr 210–11; „Życie Warszawy” 1973 nr 183, 184; – AAN: KC PZPR 1183 k. 95, PZPR 273/XXIII/645 (S.), 478 t. 336–340; Arch. UJ: SII 516–1911/12–1921/3 (księga wpisów), teczka: Komisja Egz[aminów] Nauczycielskich (Bronisława Mandelbaumówna).
Aleksander Kochański