Stroński Ignacy (1921–1979), chemik, profesor Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie.

Ur. 2 XI w Mazańcowicach na Śląsku Cieszyńskim w rodzinie robotniczej, był synem Ignacego i Teresy z domu Kuś.

Do wybuchu drugiej wojny światowej S. uczył się w szkole średniej w Bielsku; przez kilka miesięcy r. 1939 był tamże sekretarzem Zarządu Powiatowego Polskiego Związku Zachodniego. Podczas okupacji niemieckiej mieszkał w Krakowie i pracował w przedsiębiorstwach handlowych i gastronomicznych. W r. 1943 zdał konspiracyjnie maturę w krakowskim Liceum Matematyczno-Fizycznym. Od maja t.r. był więziony przez pół roku przez Gestapo w więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie. Po wyzwoleniu miasta spod okupacji niemieckiej służył od marca 1945 w Dowództwie Okręgu Wojskowego w Krakowie, ale w grudniu t.r. został zwolniony z wojska w stopniu plutonowego w celu podjęcia studiów. Od r. 1946 studiował chemię na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym UJ i równocześnie przez dwa lata pracował zarobkowo w gastronomii; od r. akad. 1949/50 otrzymywał stypendium naukowe Min. Oświaty. W r. 1948 został członkiem Polskiego Tow. Chemicznego.

Pod koniec studiów, w maju 1950, został S. młodszym asystentem w Inst. Chemii Przemysłowej w Gliwicach; pracował tam w zespole zajmującym się zagadnieniem konwersji białego fosforu w skali ćwierćtechnicznej. W listopadzie 1951 uzyskał na UJ stopień magistra filozofii w zakresie chemii na podstawie wykonanej pod kierunkiem Jana Moszewa pracy Studia nad syntezą pochodnych dwufenylometanu. T.r. został asystentem Katedry Chemii w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Krakowie oraz podjął współpracę z Tow. Wiedzy Powszechnej jako prelegent i konsultant. Od marca 1952 był asystentem w kierowanej przez Ignacego Złotowskiego Katedrze Chemii Jądrowej UJ, gdzie prowadził ćwiczenia z chemii jądrowej i na zlecenie przemysłu chemicznego zajmował się oznaczaniem toru na podstawie beta-aktywności produktów jego rozpadu.

Dn. 1 XI 1954 został S. przeniesiony służbowo do Warszawy na stanowisko pomocniczego pracownika nauki (asystenta) w Katedrze Chemii Jądrowej Uniw. Warsz.; prowadził tam seminaria dla magistrantów z zakresu promieniotwórczości naturalnej i sztucznej. T.r. na zlecenie Zakł. Historii Nauki PAN współorganizował w Warszawie Muz. Marii Skłodowskiej-Curie. Kontynuując współpracę z Tow. Wiedzy Powszechnej był w l. 1955–6 sekretarzem Sekcji Matematyki, Fizyki i Chemii przy jego Zarządzie Głównym. W lutym 1956 przeniósł się do Inst. Badań Jądrowych PAN, gdzie w Warszawie zajmował się organizacją pracowni radiochemicznych w Zakł. Radiochemii i Chemii Izotopów, a w Świerku brał udział w projektowaniu pawilonu radiochemicznego. W grudniu 1956 wrócił do Krakowa i został adiunktem w krakowskim Ośrodku Fizyki Jądrowej Inst. Badań Jądrowych PAN (przekształconego w r. 1961 w Inst. Fizyki Jądrowej – IFJ); w r. 1958 objął w nim kierownictwo Pracowni Chemii i Radiochemii. Odbył dwa staże (15 II – 14 VII 1958 i 10 II–31 VII 1959) w Zjednoczonym Inst. Badań Jądrowych w Dubnej pod Moskwą, gdzie pod kierunkiem Andreja Murina w Laboratorium Zagadnień Jądrowych pracował nad jonowymiennymi metodami rozdzielania produktów reakcji spallacji jąder jodu, poddawanych działaniu protonów o energii 660 MeV. Dn. 17 XI 1960 na Wydz. Matematyki, Fizyki i Chemii UJ uzyskał stopień doktora nauk przyrodniczych na podstawie napisanej pod kierunkiem Bogdana Kamieńskiego dysertacji O niektórych zastosowaniach chromatografii jonowymiennej w radiochemii i fizyce jądrowej. Był od r. 1962 członkiem Polskiego Tow. Fizycznego. W r. 1963 otrzymał stanowisko samodzielnego pracownika naukowo-badawczego. Jako stypendysta fundacji im. Aleksandra Humboldta przebywał od 1 III 1966 do 31 V r.n. na politechn. w Monachium, gdzie w Inst. Radiochemii w Garching prowadził pod kierunkiem Hansa Joachima Borna prace z zakresu chemii radiacyjnej oraz badania dotyczące rozdzielania lantanowców i aktynowców metodą chromatografii ekstrakcyjnej. Habilitował się 18 I 1968 na Wydz. Matematyki, Fizyki i Chemii UJ na podstawie rozprawy Badania ekstrakcji i stałych trwałości chelatów niektórych metali z zasadami Schiffa metodą wskaźników promieniotwórczych (Kr. 1967). Był członkiem założycielem powstałego w r. 1969 Polskiego Tow. Badań Radiacyjnych im. M. Curie-Skłodowskiej. Dn. 14 XI 1974 otrzymał tytuł profesora nadzwycz.

S. prowadził badania nad mechanizmem siarkowania metali i stopów (korozji siarczkowej) metodą wskaźników beta-promieniotwórczych, nad fizykochemią procesów ekstrakcji metali w postaci chelatów i kompleksów jonowo-asocjacyjnych, nad warunkami rozdzielania jonów metali z zastosowaniem chromatografii jonitowej, podziałowej i z odwróconymi fazami, nad otrzymywaniem radionuklidów i ich zastosowaniem w badaniach fizykochemicznych, w tym nad zagadnieniami rozdzielania produktów reakcji jądrowych typu (d, x) i (alfa, x) oraz wydzielania ich w postaci beznośnikowej, nad strukturą i trwałością termodynamiczną kompleksów metali d- i f-przejściowych, a także nad otrzymywaniem i wydzielaniem beznośnikowych radioizotopów z tarcz napromienionych w cyklotronie U-120. Opublikował ponad 60 prac badawczych i artykułów naukowych w czasopismach polskich („Acta Physica Polonica”, „Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences. Série des Sciences Mathématiques, Astronomiques et Physiques”, „Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences. Série des Sciences Chimiques”, „Chemia Analityczna”, „Nukleonika”, „Raporty Inst. Fizyki Jądrowej”, „Roczniki Chemii”) i zagranicznych („Atomnaja energia”, „Isotopenpraxis”, „Isotopentechnik”, „Journal of Chromatography”, „Journal of Radioanalytical Chemistry”, „Kernenergie”, „Nature”, „Radiochimia”, „Radiochimica Acta”, „Zeitschr. für Naturforschung”, „Zeitschr. für Physikalische Chemie”, „Žurnal neorganičeskoj chimii”). Interesował się też historią nauki, a zwłaszcza historią chemii fizycznej i nukleoniki; z tego zakresu opublikował ponad 20 prac m.in. Promieniotwórczość w przyrodzie (W. 1956), Osiągnięcia w dziedzinie reakcji jądrowych (W. 1957), Pierwszy zakład chemii fizycznej w Polsce („Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.”, S. C, 1964 z. 9, odb. W. 1964) i Zarys historii chemii fizycznej w Polsce w latach 1850–1918 („Wiad. Chem.” R. 24: 1970 nr 9–11, odb. Wr. 1970). Pisał o życiu i działalności wybitnych fizyków i chemików, m.in. Jana Kazimierza Danysza („Postępy Fizyki” T. 5: 1954 z. 4, odb. Kr. 1954), Henryka Herszfinkla („Wiad. Chem.” R. 11: 1957 z. 10, odb. Ł. 1957), Jana Hilarego Lachsa („Kwart. Hist. Nauki i Techn.” R. 4: 1959 nr 2, odb. W. 1959) i Skłodowskiej-Curie („Polscy badacze przyrody”, W. 1959). Był członkiem Komisji Chemii Jądrowej i Radiacyjnej PAN, wchodził też w skład rad naukowych IFJ oraz Inst. Badań Jądrowych w Warszawie. Spośród jego uczniów dwoje zostało profesorami (Jerzy Silberring i Barbara z Woszczynów Sieklucka). Dn. 19 I 1976, z powodu przewlekłej choroby, przeszedł na rentę inwalidzką, a 30 IV t.r. zakończył pracę w IFJ. Zmarł 18 I 1979 w Krakowie, został pochowany 23 I na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1954), Medalem 30-lecia Polski Ludowej i Medalem «Za udział w walkach o Berlin» (1972).

S. był żonaty z Lidią Schoenring, wychowywał pasierba.

Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych 1959–1961, W. 1962 s. 223; toż za r. 1969, W.–P. 1970 s. 251; – 50 lat Instytutu Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk, Red. A. Hrynkiewicz, Kr. 2005 (fot.); Starý J., Solvent extraction of metal chelates, Pergamon Press, Oxford 1964; – „Chemical Abstracts” T. 68: 1968 – T. 89: 1978; – Nekrologi i wspomnienie pośmiertne: „Dzien. Pol.” 1979 nr 15–16, „Wiad. Chem.” R. 35: 1981 z. 2 s. 83–5 (J. Mikulski i T. Petryna); – AP w Kr.: Akta więzienia przy ul. Montelupich z okresu okupacji niemieckiej; Arch. IFJ: Teczka osobowa S-ego; Arch. UJ: sygn. S III 246 (teczka osobowa S-ego), sygn. MFC (WMFCh) 270 (teczka doktorska S-ego), 271 (teczka habilitacyjna S-ego); Paraf. rzymskokatol. św. Marii Magdaleny w Mazańcowicach: Księga chrztów z l. 1912–45, poz. 17; – Informacje Zarządu cmentarza Rakowickiego i ks. Pawła Grządziela z Mazańcowic.

Barbara Petelenz